ΗΠΑ «ΟΡΔΕΣ» ΑΜΕΡΙΚΑΝΩΝ ΠΟΥ ΧΡΕΩΚΟΠΟΥΝ, ΧΑΝΟΥΝ ΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ Ή ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥΣ ΟΔΗΓΟΥΝΤΑΙ ΣΕ ΑΚΡΑΙΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ
Του ΘΑΝΑΣΗ ΤΣΙΤΣΑ
Ο αριθμός των θυμάτων συνεχώς αυξάνεται. Από τον περασμένο Οκτώβριο, όπου άρχισαν να καταγράφονται καθημερινά οι χρεοκοπίες, οι κατασχέσεις, οι εξώσεις και οι απολύσεις, η οικονομική κρίση κάνει τους Αμερικανούς να πληρώνουν βαρύ φόρο αίματος.
Απόγνωση, αδιέξοδο. Η ανεργία τους κάνει να νιώθουν ένοχοι και ντροπιασμένοι. Αλλά στρέφονται ενάντια στον εαυτό τους, άλλοι στην οικογένειά τους. Η άγρια πλευρά της οικονομικής κρίσης μόλις αρχίζει και «φωτίζεται»... (φωτ. ΑΠΕ)
Μια σειρά ακραίων πράξεων, συμπεριλαμβανομένων αυτοκτονιών, ληστειών και κρουσμάτων οικογενειακής βίας έχουν κατακλύσει τις τοπικές ειδήσεις στη χώρα. Μέχρι τον Δεκέμβριο του 2008, μια ανάλυση δημοσιογραφικών ρεπορτάζ στις ΗΠΑ έδειχνε ότι προκλήθηκε επιδημία τραγωδιών εξαιτίας της ζοφερής οικονομικής πραγματικότητας, η οποία εξαπλώθηκε από την Καλιφόρνια μέχρι τη Μασαχουσέτη και από τη Μινεσότα μέχρι τη Φλόριντα.
Εκτός από έναν ολοένα και αυξανόμενο αριθμό πλουσίων που προσέλκυσε τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων γιατί επέλεξαν ως λύση την αυτοκτονία, ένας άγνωστος, αλλά αυξανόμενος αριθμός λιγότερο πλουσίων ακολούθησε την ίδια λύση - έχοντας αποσπάσει όμως λιγότερη δημοσιότητα- εξαιτίας της οικονομικής ύφεσης.
Τάσεις αυτοκτονίας
Η κλινική ψυχολόγος Λέσλι Σεπίνι αιχμαλώτισε την ουσία αυτού που βιώνει σήμερα η αμερικανική κοινωνία όταν ανέφερε στο περιοδικό Forbes ότι αυτή ήταν «η πρώτη φορά στη 18χρονη σταδιοδρομία μου που επιχειρηματίες μού τηλεφωνούν με τάσεις αυτοκτονίας λόγω της οικονομικής κατάστασης». Τους τελευταίους, μόνο, τρεις μήνες «επενέβην σε τουλάχιστον 14 υποθέσεις ανδρών που σοβαρά σκέφτονταν να αφαιρέσουν τη ζωή τους». Η Σεπίνι έκανε την εξής παρατήρηση: «Νιώθουν ένοχοι και ντρέπονται διότι πιστεύουν ότι θα έπρεπε να γνώριζαν τι επρόκειτο να συμβεί στην αγορά και ότι θα έπρεπε να έχουν αποχωρήσει πιο γρήγορα».
Η «λίστα» της φρίκης
Αναφορές για ανθρώπους που οδηγήθηκαν σε προσωπικό αδιέξοδο, με αποτέλεσμα να διαπραχθούν από ένοπλες ληστείες μέχρι αυτοκτονίες, λόγω της νέας δημοσιονομικής πραγματικότητας, εξακολουθούν και σήμερα να έρχονται στην επιφάνεια. Από την πληθώρα των δημοσιευμάτων σταχυολογήσαμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα:
- Στις 9 Δεκεμβρίου, ο 59χρονος Τόμας Γκάρετ στο Μίντγουεστ Σίτι της Οκλαχόμα, δολοφόνησε τη γυναίκα του. Σύμφωνα με την τοπική αστυνομία, «ο Γκάρετ είπε στους αστυνομικούς ότι πυροβόλησε την άρρωστη γυναίκα του διότι δεν ήξερε πώς να της εξηγήσει ότι τους έκαναν έξωση από το σπίτι». Προφανώς σχεδίαζε να αυτοκτονήσει και ο ίδιος, αλλά τον σταμάτησε η αστυνομία.
- Τον περασμένο Οκτώβριο, ένας άνδρας στο Λος Αντζελες, παγιδευμένος από τα οικονομικά του προβλήματα, πυροβόλησε τη σύζυγό του, την πεθερά του και τους τρεις γιους του πριν στρέψει το όπλο στον εαυτό του. Μια παρόμοια σκηνή επαναλήφθηκε λίγες εβδομάδες αργότερα, όταν άλλος ένας κάτοικος της ίδιας πόλης σκότωσε τη γυναίκα και τα πέντε παιδιά του -ένα κορίτσι 8 ετών, δύο δίδυμα κορίτσια 5 ετών και δύο δίδυμα αγόρια 2 ετών- πριν στείλει με φαξ μια επιστολή σε τοπικό τηλεοπτικό σταθμό και αυτοκτόνησει.
- Η εφημερίδα «Λος Αντζελες Τάιμς» έγραψε πρόσφατα ότι «άλλο ένα σημείο των άσχημων οικονομικά καιρών είναι οι ληστείες τραπεζών, οι οποίες ενώ εδώ και χρόνια μειώνονταν, το 2008 αυξήθηκαν στη νότια Καλιφόρνια ... (κατά) 22% συγκριτικά με το 2007».
- Πέρυσι, σύμφωνα με την αστυνομία της Νέας Υόρκης, οι ληστείες τραπεζών στην μητρόπολη αυξήθηκαν κατά 430, μια αύξηση της τάξης του 54% από το 2007.
- Το 2008 τυλάχιστον 33 άνθρωποι επέλεξαν να αυτοκτονήσουν στα εθνικά πάρκα. Φαίνεται ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων η πραγματική αιτία των αυτοκτονιών ήταν η απελπισία στην οποία είχαν περιέλθει τα θύματα λόγω της οικονομικής κρίσης.
- Μια ανάλυση των αναφορών για θανάτους το 2008 στην επαρχία Μιλγουόκι της Πολιτείας του Ουισκόνσιν απέδειξε ότι «η χρηματοοικονομική πίεση σε μια δύσκολη οικονομία οδήγησε σε μέτρα απελπισίας». Από τις 108 αυτοκτονίες -μια αύξηση του 20% σε καθένα από τα τελευταία 3 χρόνια- τουλάχιστον το 25% των θυμάτων «αγωνίζονταν για να τα βγάλουν πέρα οικονομικά».
Γραμμή... αυτοκτονιών
Ολοένα και περισσότερες απελπισμένες ψυχές τηλεφώνησαν στην Ανοιχτή Γραμμή Πρόληψης Αυτοκτονιών, η οποία το 2008 κατέγραψε ρεκόρ κλήσεων: 568.437 (το 2007 καταγράφησαν 412.768). Παρομοίως, μια πρόσφατη έρευνα της εφημερίδας «USA Today» βρήκε ότι όλες οι ανοιχτές γραμμές επικοινωνίας για την πρόληψη των αυτοκτονιών στο Ντάλας, το Πίτσμπουργκ, τα προάστια του Σαν Φρανσίσκο, το Μέριλαντ, την Τζόρτζια, το Ντέλαγουερ και το Ντιτρόιτ, ανέφεραν «αυξήσεις στα άτομα που τηλεφωνούν από τότε που η οικονομία καταρρέει».
Κοινωνικές συνέπειες
Και ενώ το Κογκρέσο και η κυβέρνηση Ομπάμα προωθούν φιλόδοξα και πανάκριβα σχέδια για τη διάσωση των τραπεζών και των επιχειρήσεων, κανένα ουσιαστικό σχέδιο δεν έχει τεθεί σε δημόσια συζήτηση ώστε να ληφθούν ισχυρά μέτρα για να καταπολεμηθούν οι τρομερές κοινωνικές συνέπειες που επηρεάζουν τους μέσους Αμερικανούς. Μέχρι τότε, για πολλούς, η ελπίδα δεν θα είναι παρά ένα σλόγκαν, η καταμέτρηση των πτωμάτων θα αυξάνεται και οι Αμερικανοί θα εξακολουθήσουν, αναμφίβολα, να φτάνουν στα άκρα. Και είμαστε μόνο στην αρχή.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 21/02/2009
Σάββατο 21 Φεβρουαρίου 2009
ΕΠΙΒΙΩΝΟΥΝ ΟΙ "ΦΟΥΣΚΩΤΟΙ";
Ορισμένοι έχουν επιφυλάξεις σχετικά με τις πολιτικές συνέπειες των θεωριών του Δαρβίνου διότι ταυτίζουν την θεωρία της «φυσικής επιλογής» με την «επιβίωση του ισχυροτέρου». Και από την στιγμή που ισχύει αυτό τότε ανοίγει ο δρόμος για την νομιμοποίηση του «δικαίου του ισχυροτέρου», του «νόμου της ζούγκλας», του «ο θάνατός σου, η ζωή μου» και για άλλα παρεμφερή χαριτωμένα.
Αναμφίβολα ο μηχανισμός της φυσικής επιλογής είναι το κεντρικό σημείο της εξελικτικής θεωρίας. Ομως ο μηχανισμός της φυσικής επιλογής δεν οδηγεί κατ' ανάγκη στην επικράτηση του «ισχυροτέρου». Οδηγεί στην επικράτηση του πιο «κατάλληλου» ή «ευπροσάρμοστου», που είναι κάτι το εντελώς διαφορετικό.
Σε έναν πληθυσμό η κάθε γενιά παρουσιάζει μια ποικιλομορφία φυσικών χαρακτηριστικών. Αλλα από αυτά είναι κληροδοτημένα από την προηγούμενη γενιά και άλλα είναι το αποτέλεσμα τυχαίων μεταλλάξεων του γενετικού υλικού. Η θεωρία της φυσικής επιλογής λέει ότι οι οργανισμοί που θα μεταφέρουν τα γονίδιά τους στις επόμενες γενιές, είναι αυτοί των οποίων τα χαρακτηριστικά βοηθούν στην επιβίωση και την αναπαραγωγή τους. Οπως γράφει ο κορυφαίος βιολόγος Ernst Mayr «τα άτομα με τη μεγαλύτερη πιθανότητα να επιβιώνουν και να αναπαράγονται επιτυχώς είναι και τα καλύτερα προσαρμοσμένα λόγω του ότι κατέχουν έναν ιδιαίτερο συνδυασμό γνωρισμάτων». Οπως τονίζει ο Mayr, αυτό που ο Δαρβίνος ονόμασε φυσική επιλογή είναι στην πραγματικότητα μια διαδικασία εξάλειψης: γεννήτορες της επόμενης γενιάς γίνονται τα άτομα εκείνα μεταξύ των απογόνων των γονιών τους τα οποία επιβιώνουν είτε τυχαία είτε επειδή κατέχουν χαρακτηριστικά που τα καθιστούν ιδιαίτερα καλά προσαρμοσμένα στις επικρατούσες περιβαλλοντικές συνθήκες. (Ernst Mayr, «Τι είναι η εξέλιξη», Εκδ. Κάτοπτρο).
Ομως αυτό δεν σημαίνει κατ' ανάγκη την επιβίωση του ισχυροτέρου. Ας υποθέσουμε ότι ξαφνικά λόγω μιας τυχαίας μεταλλαγής στο γενετικό υλικό εμφανίζεται μεταξύ του πληθυσμού μας ένα άτομο -ας τον πούμε Χάρη- το οποίο δεν αισθάνεται την ίδια αποστροφή στα ανθρώπινα απόβλητα όπως οι υπόλοιποι. Ο Χάρης ζει στους υπονόμους και καμιά φορά τρέφεται από ακαθαρσίες. Κατά τα άλλα ο Χάρης έχει σώμα μποντιμπιλντερά και γενικώς «γ... και δέρνει». Με άλλα λόγια έχει όλα τα προσόντα για να θριαμβεύσει στη μάχη για την «επιβίωση του ισχυροτέρου», σωστά; Αμ δε! Το πρόβλημα είναι ότι ο Χάρης θα είχε περίπου μηδενικές πιθανότητες να αφήσει απογόνους. Μπορείτε να φανταστείτε μια κοπέλα που θα δεχόταν να βγει μαζί του για μια ρομαντική βόλτα στους υπονόμους, ή να πάει το καλοκαίρι μαζί του για βραδινό μπάνιο στους βόθρους;
Η φυσική λοιπόν επιλογή δεν πρόκειται να ευνοήσει τον Χάρη. Ομως αυτό δεν σημαίνει ότι ο Χάρης είναι λιγότερο «ισχυρός» από τους υπόλοιπους. Σημαίνει απλά ότι το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό με το οποίο τον προίκισε η φύση -δηλαδή η έλξη που αισθάνεται για τα απόβλητα- δεν είναι κατάλληλο για το συγκεκριμένο περιβάλλον στο οποίο ζει. Αν ο Χάρης ήταν αλογόμυγα, τότε αυτό το χαρακτηριστικό θα του παρείχε μια ζηλευτή θέση μεταξύ των ομοειδών του. Το περιβάλλον είναι εκείνο που επιλέγει ποιο χαρακτηριστικό είναι κατάλληλο - και αυτό, όπως έδειξε το προηγούμενο παράδειγμα, δεν είναι πάντοτε η ισχύς.
«Ο ικανός», γράφει ο Ποταμιάνος, «δεν είναι κατ' ανάγκη αυτός με τα φουσκωτά μπράτσα ή με το επιβλητικό παράστημα συνοδευόμενο και από το ανάλογο εξουσιαστικό ύφος, παρά είναι αυτός που... "θηλυκώνει" όσο καλύτερα γίνεται. Η προσαρμοστική ικανότητα είναι εντέλει σαν το κλειδί στην κλειδαριά. (Θα πρέπει να φανταστούμε) τα άτομα που ανήκουν στο ίδιο είδος πώς εισχωρούν σαν όλο και πιο ταιριαστά κλειδιά μέσα στις κλειδαριές που είναι οι οικολογικές εστίες τους» (Δ. Ποταμιάνος, «Ενικός-Πληθυντικός», Εκδ. Καστανιώτης).
Επίσης και στις μεγάλες αλλαγές που συντελέστηκαν στο ζωικό βασίλειο λόγω τυχαίων περιστατικών (καταστροφών κ.λπ.) κατά τη διάρκεια των εκατομμυρίων ετών της εξέλιξης, η ισχύς φαίνεται να έπαιξε μικρό ρόλο στην επιβίωση. Η πιο γνωστή τέτοια μαζική καταστροφή αφορά την εξαφάνιση των δεινοσαύρων στο τέλος της εποχής του Κρητιδικού πριν από 65 εκατομμύρια έτη που προκλήθηκε, πιθανότατα, από την πρόσκρουση ενός αστεροειδούς στη Γη. Στην καταστροφή επέζησαν οι χελώνες και οι σαύρες - ζώα τα οποία μάλλον δύσκολα μπορούν να θεωρηθούν ισχυρότερα των δεινοσαύρων.
«Χρειάστηκε ένας αιώνας», γραφει ο Kay, «για να γίνουν κατανοητά τα μαθηματικά των ιδεών του Δαρβίνου. Εν τω μεταξύ η σύγχυση της φράσης "η επιβίωση του πιο δυνατού" οδήγησε στην εσφαλμένη πεποίθηση ότι η εξέλιξη ήταν μια διαδικασία συνεχούς βελτίωσης η οποία είχε και ηθικές συνέπειες και δικαιολογούσε απόψεις για φυλετική ανωτερότητα και ευγονικές πολιτικές». (John Kay, «Η αλήθεια για τις αγορές», Εκδ. Κριτική).
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 21/02/2009
Παρασκευή 20 Φεβρουαρίου 2009
ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΥΚΟΚΥΡΙΑ 2008
VPRC Eτήσια Έκθεση Οικονομικών και Κοινωνικών Δεικτών για τα Ελληνικά Νοικοκυριά - 2008.ΦΑΝΤΑΣΘΕΙΤΕ ΤΙ ΘΑ ΓΡΑΦΕΙ Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΤΕΤΟΙΑ ΕΠΟΧΗ
Οι έρευνες στις οποίες βασίζεται η Ετήσια Έκθεση Οικονομικών και Κοινωνικών για τα Ελληνικά Νοικοκυριά - 2008 αποτυπώνουν, λόγω του εκτενούς δημογραφικό-κοινωνικού ερωτηματολογίου που χρησιμοποιείται, σε μεγαλύτερο βάθος την κατάσταση των ελληνικών νοικοκυριών και την εξέλιξη των δεικτών κοινωνικής συνοχής. Συνοπτικά, η Έκθεση για το 2008 καταγράφει τη σοβαρή επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης στη χώρα σε σχέση με το 2007, καθώς και την αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων. Οι χρησιμοποιούμενες ερωτήσεις των ερευνών της VPRC είναι προσανατολισμένες κυρίως στην αποτύπωση ορισμένων δεικτών της «σχετικής φτώχειας» που καταγράφονται και εξελίσσονται στην ελληνική κοινωνία. Η έννοια της «σχετικής φτώχειας» θεμελιώνεται σε δεδομένα συνθηκών ζωής, εισοδήματος και βασικών αναγκών καθημερινής διαβίωσης των ατόμων, δεδομένα που δείχνουν την υστέρηση από το γενικό επίπεδο διαβίωσης της χώρας. Σε αντίθεση με την έννοια της «απόλυτης φτώχειας» η οποία στηρίζεται στα απολύτως απαραίτητα στοιχεία επιβίωσης των ατόμων (διατροφή, ένδυση, στέγαση), η «σχετική φτώχεια» διερευνά και αποτυπώνει επιπλέον και άλλες κοινωνικές ή πολιτισμικές ανάγκες, έτσι ώστε να δίνει πληρέστερη εικόνα των συνθηκών κοινωνικής ανισότητας σε μια κοινωνία.
Το 24% των ενηλίκων κάτω από το όριο της φτώχειας(οι πιο φτωχοί είναι οι αγρότες ,ψαράδες, κτηνοτρόφοι και οι συνταξιουχοι )
Το 77% πιέζεται αρκετά έως πολύ από κάρτες και δάνεια
Το 20% δεν μπορεί να πληρώσει για θέρμανση
Το 32% των ιδιωτικών υπαλλήλων έχει βοήθεια από την οικογένειά του
Το 61% των δημοσίων υπαλλήλων υπερχρεωμένο Το 46% δεν μπόρεσε να πάει ούτε μια εβδομάδα διακοπές
ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ
Τα στοιχεία της παρούσας Έκθεσης αποτυπώνουν ορισμένα μόνον από τα παραπάνω αναγκαία δεδομένα, για το λόγο αυτό προτιμάται η χρήση του όρου «περιβάλλον της φτώχειας», αποσκοπώντας στον (ποιοτικό και ποσοτικό) προσδιορισμό του κοινωνικού περίγυρου που κινείται εντός των ορίων της ή πολύ κοντά σε αυτήν.Αναλυτικότερα, τα στοιχεία του 2008 καταγράφουν τα εξής δεδομένα:
1. Το «Περιβάλλον της Φτώχειας»
Για τον προσδιορισμό του κοινωνικού «περιβάλλοντος της φτώχειας» χρησιμοποιούνται στις έρευνες της VPRC οι εξής μεταβλητές:
α) η οικονομική δυνατότητα για μία εβδομάδα διακοπών το χρόνο, β) η οικονομική δυνατότητα για διατροφή κάθε δεύτερη ημέρα με κρέας, κοτόπουλο, ψάρι ή λαχανικά (ίσης αξίας για χορτοφάγους), γ) η οικονομική δυνατότητα για αντιμετώπιση έκτακτων αλλά αναγκαίων δαπανών στο νοικοκυριό (π.χ. δαπάνες υγείας), δ) η οικονομική δυνατότητα για ικανοποιητική θέρμανση στο νοικοκυριό.
Οι τέσσερις αυτές μεταβλητές καταγράφηκαν για το 2008 ως εξής:
46% των Ελλήνων / ίδων, ήτοι 4.064.112 άτομα, δεν είχαν κατά το 2008 την οικονομική δυνατότητα τουλάχιστον για μία εβδομάδα διακοπών το χρόνο. Στην Έκθεση του 2007, το αντίστοιχο ποσοστό ανερχόταν στο 41% (3.622.360 άτομα), παρατηρήθηκε, δηλαδή, αύξηση της τάξεως του 5%.
26% των Ελλήνων / ίδων, ήτοι 2.297.107 άτομα, δεν διέθεταν κατά το τελευταίο έτος την οικονομική δυνατότητα για να τρώνε κάθε δεύτερη μέρα κρέας, κοτόπουλο, ψάρι, ή λαχανικά (ίσης αξίας για χορτοφάγους), ποσοστό αυξημένο κατά 3% σε σύγκριση με το 2007.
42% των Ελλήνων / ίδων, ήτοι 3.710.711 άτομα, δεν διέθεταν κατά το 2008 την οικονομική δυνατότητα να αντιμετωπίσουν έκτακτες αλλά αναγκαίες δαπάνες που πιθανόν να προέκυπταν στο νοικοκυριό τους. Για το 2007 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 39%, συνεπώς καταγράφηκε αύξηση 3 ποσοστιαίων μονάδων.
21% των Ελλήνων / ίδων, ήτοι 1.855.355 άτομα, δεν διέθεταν κατά το 2008 την οικονομική δυνατότητα ώστε να έχουν ικανοποιητική θέρμανση στο νοικοκυριό τους, σημειώνοντας αύξηση κατά 7% σε σύγκριση με το αντίστοιχο ποσοστό του 2007.
Από τους παραπάνω επιμέρους δείκτες προκύπτει ότι το συνολικό ποσοστό των ατόμων που συγκεντρώνουν τις τρεις ή και τις τέσσερις παραπάνω «οικονομικές αδυναμίες», μπορούν δηλαδή να θεωρηθούν ως το «περιβάλλον της φτώχειας» στην ελληνική κοινωνία, καταγράφεται για το 2008 σε 24% του ενήλικου πληθυσμού, ήτοι 2.120.406 άτομα, σημειώνοντας αύξηση της τάξεως του 6% σε σύγκριση με την έκθεση του 2007.Το αντίστοιχο ποσοστό για το 2007 ήταν 18%, ανταποκρινόμενο σε 1.590.305 άτομα.Οι περισσότερο «φτωχές» ομάδες της ελληνικής κοινωνίας είναι οι αγρότες (γεωργοί – κτηνοτρόφοι - ψαράδες) όπου το ποσοστό των «φτωχών» φτάνει το 36.2% της κ/ε κατηγορίας, οι συνταξιούχοι (36%, ενώ το ποσοστό των «φτωχών» στην ομάδα των συνταξιούχων του ιδιωτικού τομέα φτάνει το 42%), οι μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα (με αντίστοιχο ποσοστό 19%).
2. Η συμπίεση των Καθημερινών Οικονομικών
Τα οικονομικά των νοικοκυριών διερευνώνται με τη χρήση τριών μεταβλητών: α) με την καταγραφή των δυσκολιών στην πληρωμή του ενοικίου (ή τη δόση δανείου πρώτης κατοικίας), β) με την καταγραφή των δυσκολιών στην πληρωμή των λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος, νερού, τηλεφώνου, φυσικού αερίου, γ) με την καταγραφή των δυσκολιών στην πληρωμή δόσεων πιστωτικών καρτών ή δανείων ή αγορών με δόσεις.
13% των Ελλήνων, ήτοι 1.148.553 άτομα, αντιμετώπισαν δυσκολίες τον τελευταίο χρόνο στην πληρωμή του ενοικίου κατοικίας ή της δόσης για δάνειο πρώτης κατοικίας. Το υψηλό ποσοστό ιδιοκατοίκησης στην Ελλάδα εξακολουθεί να απορροφά σημαντικό μέρος της καθημερινής οικονομικής πίεσης (αλλά και της «φτώχειας») και αποφορτίζει σημαντικά την οικονομική δυσπραγία. Ωστόσο, σε σύγκριση με το 2007, καταγράφηκε και εδώ μικρή αύξηση μίας (1) ποσοστιαίας μονάδας.
35% των Ελλήνων, ήτοι 3.092.259 άτομα, αντιμετώπισαν δυσκολίες στην πληρωμή των οικιακών λογαριασμών (νερό, ηλεκτρικό ρεύμα, φυσικό αέριο, κ.λπ.). Το αντίστοιχο ποσοστό για το 2007 είχε διαμορφωθεί στο 27% των πολιτών, ήτοι 2.385.457 άτομα, επομένως σημειώθηκε αύξηση της τάξεως του 8%.
26% των Ελλήνων, ήτοι 2.297.107 άτομα, αντιμετώπισαν δυσκολίες στην πληρωμή δόσεων πιστωτικών καρτών, ή δόσεων διαφόρων δανείων, αυξημένοι/ες κατά 7% σε σύγκριση με το 2007.3.
Η επιβάρυνση από Δάνεια και πιστωτικές κάρτες Για το 2008 καταγράφηκε ποσοστό 45% των πολιτών, οι οποίοι πληρώνουν μηνιαίως κάποιο ποσόν στις Τράπεζες για την εξόφληση καρτών, δόσεων ή δανείων. Το ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκεται σε οποιαδήποτε μορφής δανειακή σχέση με τις Τράπεζες και τα άλλα πιστωτικά Ιδρύματα (π.χ. Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων) αυξήθηκε σε σχέση με το 2007 κατά 7 ποσοστιαίες μονάδες, (ήταν 38% το 2007).77% των πολιτών της παραπάνω κατηγορίας επιβαρύνεται «πολύ» και «αρκετά» στα οικονομικά του από τις υποχρεώσεις αυτές, ενώ το 29% επιβαρύνεται «πολύ». Τα αντίστοιχα ποσοστά του 2007 ήταν σε 78% και 26% αντίστοιχα. Προβαλλόμενα στο σύνολο του πληθυσμού τα παραπάνω ποσοστά διαπιστώνεται ότι το ένα τρίτο του συνόλου των πολιτών (34.5%) βρίσκεται «πιεσμένο» πλέον από τις πάσης φύσεως δανειακές του υποχρεώσεις, ποσοστό που το 2007 έφτανε το 29.5%.61% των μισθωτών του Δημοσίου βρίσκεται χρεωμένο με δόσεις, πιστωτικές κάρτες και δάνεια, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα φτάνει το 56%. Όσον αφορά στους μισθωτούς του Δημοσίου, το ποσοστό του 2008 παρουσιάζεται μειωμένο κατά 9% σε σύγκριση με το αντίστοιχο του 2007. Αντίθετα, για τους μισθωτούς ιδιωτικού τομέα καταγράφεται σημαντική αύξηση της τάξεως του 10%, καθώς το αντίστοιχο ποσοστό του 2007 ήταν 46%.
4. Δεύτερη Εργασία, Συμπληρωματικά Εισοδήματα και Ενίσχυση από την Οικογένεια
12% του συνολικού πληθυσμού της χώρας, ήτοι 1.060.203 άτομα, κατά δήλωσή τους ασκούν και άλλες – πλην της κύριας – εργασίες (δεύτερη δουλειά, εποχική / περιστασιακή δουλειά, κ.λπ.). Το αντίστοιχο ποσοστό για το 2007 είχε καταγραφεί στο 13%.10% των μισθωτών του δημοσίου έχουν δεύτερη εργασία (υπολογιζόμενος αριθμός 80.399 άτομα). Εδώ παρατηρήθηκε σημαντική πτώση της τάξεως του 11% σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά.
17% των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα έχουν δεύτερη εργασία (υπολογιζόμενος αριθμός: 303.395 άτομα). Σε αντίθεση με τους μισθωτούς του δημοσίου τομέα, οι μισθωτοί ιδιωτικού τομέα με δεύτερη εργασία αυξήθηκαν κατά 2% συγκριτικά με το 2007.10% των συνταξιούχων ασκεί εργασία ή περιστασιακές εργασίες (υπολογιζόμενος αριθμός: 171.400 άτομα), ποσοστό μειωμένο κατά 1% σε σύγκριση με τα αποτελέσματα της περυσινής έκθεσης.11% των μισθωτών του δημοσίου (υπολογιζόμενος αριθμός: 88.439 άτομα) δηλώνουν πέραν του μισθού της κύριας εργασίας και άλλες χρηματικές παροχές, όπως bonus, πριμ παραγωγικότητας, κ.λπ. Το αντίστοιχο ποσοστό στον πληθυσμό των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα φτάνει το 11% (υπολογιζόμενος αριθμός: 196.314 άτομα).Για τους μισθωτούς του δημοσίου, το αντίστοιχο ποσοστό για το 2007 ήταν κατά 1% μικρότερο, ενώ για τους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα καταγράφηκε αύξηση κατά 5% σε σύγκριση με το 2007.
22% του συνολικού πληθυσμού της χώρας, ήτοι 1.943.706 άτομα λαμβάνει οικονομική βοήθεια από την οικογένειά του (πέραν από τις αποδοχές μισθών ή συντάξεων), ποσοστό που παρέμεινε σχεδόν σταθερό σε σχέση με το αντίστοιχο του 2007.20% των μισθωτών του δημοσίου τομέα (υπολογιζόμενος αριθμός:160.797 άτομα) λαμβάνουν οικονομική βοήθεια από την οικογένεια, ποσοστό επίσης σταθερό σε σύγκριση με το αντίστοιχο της έκθεσης του 2007.32% των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα (υπολογιζόμενος αριθμός: 571.096 άτομα) έχουν οικονομική βοήθεια από την οικογένεια, ποσοστό που εξακολουθεί να είναι αρκετά υψηλό αφού αφορά το ένα τρίτο της συγκεκριμένης κατηγορίας. Το αντίστοιχο ποσοστό για το 2007 ανήλθε επίσης στο 32%.Βοήθεια από την οικογένεια λαμβάνει και ένα σημαντικό ποσοστό νοικοκυρών και συνταξιούχων (13% των νοικοκυρών, 9% των συνταξιούχων), σταθερά σε σύγκριση με τα περυσινά ποσοστά.Οι παραπάνω δείκτες αναδεικνύουν εκ νέου το γεγονός ότι το ύψος των αποδοχών από μισθούς και συντάξεις είναι χαμηλό και οπωσδήποτε δυσανάλογο με το κόστος ζωής.Η απόκλιση αυτή καλύπτεται από την πολυαπασχόληση σημαντικού μέρους του μισθωτού πληθυσμού και από την πρόσθετη εργασία των συνταξιούχων, αλλά και από την οικονομική ενίσχυση των οικογενειών.
ΑΝΘΕΛΕΤΕ Ν΄ΑΝΕΒΕΙ ΑΚΟΜΑ ΠΙΟ ΠΟΛΥ ΤΟ ΗΘΙΚΟ ΣΑΣ ΠΗΓΑΙΝΕΤΕ ΣΤΟ:http://www.vprc.gr/article.php?id=602
Blog - άρισμα στη λογοκρισία
Απο το blog:http://piazzadelpopolo.blogspot.com/
Σήμερα, μόλις 18 χρόνια μετά την ανακάλυψη του παγκόσμιου ιστού, του ίντερνετ δηλαδή, και ελάχιστα πριν την πρακτική καθιέρωσή του, υπάρχουν πάνω από 150 εκατομμύρια ιστοσελίδες. Στο ίντερνετ έχει ο καθένας πρόσβαση σε προφίλ εταιρειών, προϊόντα, προσωπικά ημερολόγια, ερωτικές εξομολογήσεις, αποκαλύψεις, αλλά και μεγάλα ψέματα. Μπορεί να έχουν γραφτεί σε έναν ουρανοξύστη στην 5η Λεωφόρο ή ακόμη και σε μία στάνη. Οποιοσδήποτε μπορεί να είναι ένας ανώνυμος ποιητής, συγγραφέας, ειδικός ή να πιστεύει ότι είναι.
*Αυτό που μετέτρεψε το ίντερνετ από επιστημονικό ενδεχομένως εργαλείο σε βάση ενός άλλου κόσμου ήταν η δυνατότητα του καθενός, όχι απλώς να έχει πρόσβαση, αλλά να δημοσιεύει ο ίδιος όσα πιστεύει, ανώνυμα και χωρίς λογοκρισία;
*Είναι τελικά τα blogs το πεδίο ελεύθερης έκφρασης για τον καθένα, ή ένα ασφαλές μέσο για να διασυρθεί ο οποιοσδήποτε;
*Χρωστούν την «μαγεία» τους, στην αλογόκριτη ανωνυμία του blogger;
*Που σταματά η παρρησία έκφρασης του blogger και που αρχίζει η υποχρέωση του να αυτολογοκρίνεται;
Μέσω των blogs ο οποιοσδήποτε έχει τη δυνατότητα να ικανοποιεί μια ανάγκη, μια φιλοδοξία, ή να οικοδομήσει μια καριέρα. Το ίδιο εύκολα όμως, μπορεί να συκοφαντήσει και να εκβιάσει.
Οι bloggers φαίνονται να είναι αυτοί που έχουν το «καρπούζι, έχουν και το μαχαίρι». Είναι εκδότες και δημοσιογράφοι και τα blogs δείχνουν να εξελίσσονται στους ισχυρούς της ενημέρωσης.
Σήμερα, μόλις 18 χρόνια μετά την ανακάλυψη του παγκόσμιου ιστού, του ίντερνετ δηλαδή, και ελάχιστα πριν την πρακτική καθιέρωσή του, υπάρχουν πάνω από 150 εκατομμύρια ιστοσελίδες. Στο ίντερνετ έχει ο καθένας πρόσβαση σε προφίλ εταιρειών, προϊόντα, προσωπικά ημερολόγια, ερωτικές εξομολογήσεις, αποκαλύψεις, αλλά και μεγάλα ψέματα. Μπορεί να έχουν γραφτεί σε έναν ουρανοξύστη στην 5η Λεωφόρο ή ακόμη και σε μία στάνη. Οποιοσδήποτε μπορεί να είναι ένας ανώνυμος ποιητής, συγγραφέας, ειδικός ή να πιστεύει ότι είναι.
*Αυτό που μετέτρεψε το ίντερνετ από επιστημονικό ενδεχομένως εργαλείο σε βάση ενός άλλου κόσμου ήταν η δυνατότητα του καθενός, όχι απλώς να έχει πρόσβαση, αλλά να δημοσιεύει ο ίδιος όσα πιστεύει, ανώνυμα και χωρίς λογοκρισία;
*Είναι τελικά τα blogs το πεδίο ελεύθερης έκφρασης για τον καθένα, ή ένα ασφαλές μέσο για να διασυρθεί ο οποιοσδήποτε;
*Χρωστούν την «μαγεία» τους, στην αλογόκριτη ανωνυμία του blogger;
*Που σταματά η παρρησία έκφρασης του blogger και που αρχίζει η υποχρέωση του να αυτολογοκρίνεται;
Μέσω των blogs ο οποιοσδήποτε έχει τη δυνατότητα να ικανοποιεί μια ανάγκη, μια φιλοδοξία, ή να οικοδομήσει μια καριέρα. Το ίδιο εύκολα όμως, μπορεί να συκοφαντήσει και να εκβιάσει.
Οι bloggers φαίνονται να είναι αυτοί που έχουν το «καρπούζι, έχουν και το μαχαίρι». Είναι εκδότες και δημοσιογράφοι και τα blogs δείχνουν να εξελίσσονται στους ισχυρούς της ενημέρωσης.
ΠΙΕΡ ΓΙΟΖΕΦ ΠΡΟΥΝΤΟΝ
«Το πρόβλημα είναι να ανακαλύψουμε πώς μπορούμε να αποκτήσουμε όχι την καλύτερη κυβέρνηση αλλά την μεγαλύτερη ελευθερία… Κατά τα άλλα, δεν δεχόμαστε την κυβέρνηση ανθρώπου από άνθρωπο περισσότερο απ’ ότι την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.»
- Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν
Pierre-Joseph Proudhon (1809-1865)
Πέμπτη 19 Φεβρουαρίου 2009
Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ
Του ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΑΡΑΝΙΤΣΗ
Τ α παιδιά είναι οι αγρότες της πόλης. Τους έχει ανατεθεί να καλλιεργούν τα σκουπίδια, το βασικό προϊόν του αστικού πολιτισμού. Ο Ιούνιος κι ο Σεπτέμβρης παραμένουν αφιερωμένοι στη συγκομιδή. Η Σελήνη στη γέμιση.
Α υτό εξάλλου περιγράφει τη μοίρα όλων μας και ελάχιστα αντιβαίνει προς το συμπέρασμα ότι η κοινωνία, συνολικά, παλιμπαιδίζει. Κατ' ουσίαν: α) τα αγροτικά προϊόντα, που υποβαθμίστηκαν σε σκουπίδια και που οι αγρότες τα σκορπούν επιδεικτικά μπροστά στις κάμερες για να δείξουν ότι η τιμή τους πλησίασε το μηδέν, και β) τα κοινά σκουπίδια που παράγει η κοινωνία καθημερινά, διοχετεύοντάς τα στις χωματερές, διαφέρουν ελάχιστα.
Π ριν από τριάντα μόλις χρόνια, όταν το πλαστικό αποτελούσε ακόμη εξαίρεση, ήταν ακριβώς τα σκουπίδια (όπως και τα λύματα των βόθρων) που χρησίμευαν για να λιπανθούν τα δέντρα και τα λαχανικά τα οποία, με τη σειρά τους, θα ευδοκιμούσαν για να πουληθούν και να φαγωθούν κατόπιν μαγειρικής επεξεργασίας, αφήνοντας πίσω ένα ελάχιστο ίχνος, κουκούτσι ή φλούδι ή ρίζα, και το ίχνος επανεισαγόταν στον κύκλο της οικιακής οικονομίας, με δυο λόγια στον λάκκο με τα σκουπίδια, όπου θα ζυμωνόταν από τη φύση το λίπασμα της επόμενης χρονιάς. Τώρα, τα σκουπίδια δεν λιώνουν, αλλά γίνονται αυτά αντικείμενο χημικής επεξεργασίας, ενώ τα δέντρα καρποφορούν σκουπίδια. Η ευκολία και συχνότητα με την οποία οι χωματερές καταπίνουν τόνους πορτοκαλιών ή ροδακίνων δείχνει ότι οι όροι αντιστράφηκαν κι ότι το απόβλητο είναι πια ο ίδιος ο καρπός: αντί το περιττό να εισάγεται στη ρίζα ενός κύκλου ώστε να πυροδοτήσει την ανανέωση της πολυτιμότητας, πολυτιμότητα και περιττό συγχωνεύονται κατευθείαν.
Ξ έρουμε δηλαδή πως το «κουκούτσι» του πράγματος, εκείνο που δεν τρωγόταν, ήταν κάποτε ιερό, κάτι σαν πεμπτουσία ή σύμβολο της πυκνότητας της ύπαρξης: αν οι θεοί το έδιναν ως ένα μη καταναλώσιμο αντικείμενο, ήταν επειδή το προόριζαν να ταφεί και να καρποφορήσει. Σήμερα, το φρούτο, όπως και η γνώση, παρουσιάζεται, ολόκληρο, σαν ένα συμπαγές φύραμα του καταναλωτικού κύκλου, μια στερεοποιημένη ιδέα της παλαιάς γεωργικής αφθονίας χωρίς γεύση ή αξία ανταλλαγής, μόνον με τα έντονα χρώματα που ευνοούν την άσκηση οπτικής γοητείας και συνάμα επέχουν θέση σήματος κινδύνου για την ανακύκλωση της συσκευασίας, διατροφική και οικολογική. Αν μια φορά κι έναν καιρό η γνώση οργανωνόταν π.χ. γύρω απ' τον άξονα μιας ιστορικής χρονολογίας (αυτό ήταν το σημαντικό, διότι αντιστεκόταν στην απομνημόνευση), τώρα η χρονολογία, ο γυμνός αριθμός, έγινε το βασικό στοιχείο εστίασης, η καθαρή πληροφορία, το φετίχ μας: κρατάμε πλέον αυτό που είναι κατ' εξοχήν για πέταμα.
Ω ς εκ τούτου, τα δέντρα, μεταφορικά μιλώντας, δεν ριζώνουν πουθενά. Και ιδού πώς εξηγείται η απάθεια της πλειονότητας των Αθηναίων όταν τα συνεργεία του δημάρχου επιτίθενται για να τα εξαφανίσουν. Οι Αθηναίοι είναι εκείνοι που πρώτοι εγκατέλειψαν τις καλλιέργειες για να συμβάλουν στον υδροκεφαλισμό της πρωτεύουσας, στρατολογημένοι στην κανιβαλική υπερανάπτυξη μιας πόλης προσφύγων, όπου, στο εξής, θα ζουν με την ενοχή για το ότι άφησαν τα πνεύματα των δέντρων να πεθάνουν από μαρασμό.
Η ίδια ανθρωπολογική μετάλλαξη παράγει συμπτώματα σαν την αδιάφορη ανοχή των δημοτών προς την παλινόρθωση του καμένου τηλεοπτικού δέντρου των Χριστουγέννων, πάνω στο οποίο τα παιδιά κρέμασαν τελικώς «αληθινά» σκουπίδια, γελοιοποιώντας, στη νιοστή, το σύμβολο μιας νεκρής χλωρίδας που έγινε σκουπίδι η ίδια. Εξαντλώντας την αλληγορική σημασία της έννοιας του φυτικού, το δέντρο μετατράπηκε σε έμβλημα της ηθικής και πνευματικής λοβοτομής ενός λαού που καταναλώνει τελετουργικά, απλώς και μόνον διότι αυτό απαιτεί η ημερολογιακή σύμβαση. Κάτι σαν τις εξετάσεις του λυκείου, για τις οποίες κάποιος χέστηκε. Ή σαν τις άοσμες και ρηχές, τις μονοκόμματες, τις μονομερώς απομνημονεύσιμες και δίχως αντίλαλο απαντήσεις που ζητούν οι εξεταστές των Πανελληνίων για να εφαρμόσουν επάνω τους σταθερά και στεγνά προδιαγεγραμμένες τιμολογήσεις, σαν κωφάλαλοι ή τυφλοί. Αυτό που τίθεται στη ριζική υποδοχή του γνωστικού δέντρου είναι το ίδιο το σκουπίδι μιας καρποφορίας που λιπαίνει τον εαυτό της ματαίως.
Εν ολίγοις, σκουπίδι είναι το κάθε τι για το οποίο επιτρέπεται να πούμε πως έχασε το περιεχόμενό του ή, πιο σωστά, το νόημα που μετέφερε μέχρι προ τινος, εφόσον το νόημα ισοδυναμεί με το συναισθηματικό και λογικό περιεχόμενο κάθε πράγματος που γίνεται αντιληπτό. Αυτό δεν αφορά αποκλειστικά τις χρονολογίες στο μάθημα της ιστορίας, ούτε τα ντεσού της «ενημέρωσης» για όσους πεθαίνουν τάχα από επιθυμία να μάθουν αν αυτή τη στιγμή χιονίζει στο Οσλο ή αν το τσιγάρο Silk Cut της κατηγορίας μοβ, περιέχει όντως 7 δέκατα του μιλιγκράμ νικοτίνη. Ο καθένας μας ξέρει, φέρ' ειπείν, πως ο χαρακτηρισμός σκουπίδι αρμόζει στο 90% των όσων μας περιβάλλουν ως κτίσματα ή των όσων τρώμε· τέλος, το 90% των όσων προβάλλει η τηλεόραση, πιθανόν το 95%, αν συμπεριλάβουμε τα δήθεν έγκυρα επιστημονικά ντοκιμαντέρ που δεν μεταφέρουν άλλο μήνυμα απ' το ότι ο Homo sapiens συγγενεύει στενά με τον πίθηκο. Όσο στενότερη η συγγένεια -θα το παρατηρήσατε!- τόσο πιο χαρούμενοι οι επιστήμονες. Οπως η παιδεία και η αγροτική ζωή, η τηλεόραση είναι η χωματερή του ίδιου του προϊόντος της, ακαριαία μετατροπή μιας τρελής καρποφορίας, που δεν μπορεί να χωνευτεί, σε πρώτη ύλη, που δεν μπορεί να καρποφορήσει.
Το ανάλογο ισχύει προφανώς για τις μόδες, την πολιτική, τον αθλητισμό, τη διασκέδαση και τη θρησκευτικότητα.
Δεν είναι άρα συμπτωματικό, εκτός κι αν οφείλεται ίσως σε κάποια σκηνοθετική ειρωνεία της τύχης, το ότι η μαζική διαμαρτυρία της αγροτικής τάξης με την κατάληψη των μεγάλων οδικών αρτηριών ακολούθησε τις ταραχές της εξέγερσης των παιδιών, σαν η άλλη της όψη. Οι αγρότες, όπως και τα παιδιά στο επίπεδο της εκπαίδευσης, αρνούνται να εξακολουθήσουν να επενδύουν σε σκουπίδια. Το αν ο χαρακτηρισμός δικαιολογείται από την κατακόρυφη πτώση της τιμής των οπωροκηπευτικών ή απ' το γεγονός ότι τα τελευταία έχουν γεύση μηδέν, λίγο μετράει, αφού πρόκειται για δύο εκδηλώσεις της ίδιας νομοτελειακής απαξίωσης.
Ετσι, υποχρεωτικά, στο κείμενο που ακολουθεί και προκειμένου να γίνει σαφές το σκεπτικό του, θα μιλήσω για τα κάθε είδους σκουπίδια αυτών των δύο κόσμων ανάμεσα στους οποίους ενηλικιωνόμαστε και γερνάμε: το μυθιστόρημα μιας υπαίθρου που σαπίζει και το αφήγημα μιας παιδείας που δεν καρπίζει· θα μιλήσω επομένως για τα σχολικά βιβλία και τους γεωργικούς συνεταιρισμούς, για τα δεκαπενταμελή και για τους εμπρησμούς στις δασικές εκτάσεις, τέλος για την πολιτική των επιδοτήσεων και για την πυρπόληση των κάδων στα οδοφράγματα, η οποία, κατά τη γνώμη μου, σίγουρα διαφορετική από εκείνη της πλειονότητας των αρθρογράφων και αναλυτών, δεν οφείλεται μόνον σε οργή, σε μίσος, στο πάθος του εντυπωσιασμού ή στην πρόνοια για μιαν αυτοσχέδια χημική άμυνα απέναντι στα δακρυγόνα αλλά, κυρίως, σ' ένα μισοσυνειδητοποιημένο ξέσπασμα αγανάκτησης κατά του εμπορεύματος (αστικού, αγροτικού, εκπαιδευτικού, ψυχαγωγικού κ.λπ.) που κατάντησε ρύπος.
Θα αποδειχτεί, ελπίζω, ότι ο στόχος του παραλληλισμού συνεισφέρει σε κάτι βαθύτερο και πιο ανησυχητικό από μια χιλιοστή επαλήθευση του νόμου δράσης/αντίδρασης. Ναι μεν σπέρνουμε ό,τι θερίζουμε, για να το διατυπώσουμε στη γλώσσα των παροιμιών, αλλά εδώ ισχύει επίσης ότι δεν σπείραμε εξαρχής δηλητήριο -όχι, η τέχνη δεν ήταν πάντοτε σκουπίδι, η πνευματικότητα δεν ήταν ανέκαθεν εμπόρευμα, η γλώσσα δεν ήταν εξαρχής χωρίς σημασιακές αντηχήσεις. Μέχρι προχτές, η μουσική πρόσφερε ερμηνείες της ίδιας της της απόλαυσης, η λογική επέφερε πρακτικές συνέπειες, το σινεμά εξυφαινόταν σαν το όνειρο μιας πόλης τη νύχτα και η σχολική περιπέτεια, παρά τις βλακώδεις επαρχιώτικες και εθνικοπατριωτικές της προκαταλήψεις, έμοιαζε να συνδέεται με κάποιο εμπειρικό αντίκρισμα, εντοπίσιμο μέσα στην καθημερινή ιστορία των κοινοτήτων.
Το σεξ αναφερόταν σ' ένα μυστήριο.
Και οι γεύσεις ήταν γεύσεις. Και, ώρες ώρες, τα αστέρια του καλοκαιριού έσκαγαν σαν ένα πυροτέχνημα σ' έναν απρόσιτο χάρτη οιωνών και ερωτικών ελπίδων, ενώ οι διάσημοι δεν γίνονταν τέτοιοι απλώς επί τη εμφανίσει· ακόμη και τα φαντάσματα, στις εγκαταλελειμμένες αγροικίες, αποκτούσαν τη φήμη τους μετά από επισκέψεις αιώνων. Ξεχώριζες, εύκολα την καλοσύνη απ' την κακία, την ευφυΐα απ' την ανοησία, την αγωνία των διακοπών απ' το άγχος της εργασίας, ξεχώριζες το ιδιωτικό απ' το δημόσιο, το αρσενικό απ' το θηλυκό, τις νέες γυναίκες απ' τις γερασμένες. Ξεχώριζες τη ζωή απ' την επιβίωση, τη μίμηση απ' την απομίμηση, το πρωτότυπο απ' το αντίγραφο, την τεχνολογία απ' την επιστήμη, τη ζωγραφική απ' τη διαφήμιση, τη γνώση απ' την πληροφορία και τη χρήση απ' τη διαχείριση. Ξεχώριζες τη σκέψη απ' την υπολογιστική ικανότητα των μηχανών.
Και ξεχώριζες το χρήσιμο απ' το εύχρηστο. Και ήταν άλλο η γεωργία και άλλο η εκμετάλλευση της γης.
Και πανεύκολα μπορούσες να διακρίνεις την αντίθεση μεταξύ παιδείας και εκπαίδευσης.
Αν η παιδεία ισοδυναμούσε με τη μύηση του ατόμου στην ικανότητα να ανήκει σ' ένα σκεπτόμενο σύνολο και αν η εκπαίδευση αντιστοιχούσε στην επαγγελματική ενασχόληση με τα ζώα του τσίρκου, το πασιφανές γεγονός ότι σήμερα αυτά τα δύο συγκλίνουν, για να μην πούμε ταυτίζονται, εγκαινιάζει τη σκηνή όχι ενός πολέμου, όπως πιστεύουν οι «αγανακτισμένοι πολίτες», αλλά μιας γιγάντιας κοινωνικής και ηθικής χωματερής όπου και οι ίδιοι τρέφονται με αυτό που παράγουν, δηλαδή με απόβλητα. Θυμίζω τη σχέση κατανόησης και χώνεψης όπως καταγράφεται στο αγγλικό ρήμα digest -αφομοιώνω, μαθαίνω σε βάθος. Τώρα χωνεύουμε το ίδιο μας το έντερο. Μήπως η νόσος των τρελών αγελάδων δεν αναπτύχθηκε πάνω στην κατάχρηση της διατροφής των ζώων με τα ίδια τους τα αλευροποιημένα πτώματα; Παρομοίως, αγροτική ζωή και παιδεία εμφανίζονται αντεστραμμένες: η πέψη εκκινεί όχι απ' την εισαγωγή της τροφής αλλά απ' την επαναπαροχέτευση της αφόδευσης.
Αραγε, ολόκληρη η σφαίρα της συσκευασμένης γνώσης των multiple choices, όπου η σκέψη αποσυντίθεται και κρυσταλλοποιείται, δεν είναι ένας χώρος υγειονομικής ταφής; Θα υπερέβαλλε μήπως κανείς υποστηρίζοντας ότι η πληροφορία είναι η γνώση μείον τη σκέψη; Οταν ο Γιώργος Παπανδρέου εμφανίζεται στη Βουλή κραδαίνοντας το προτεινόμενο μαγικό του e-book, τι άλλο κραδαίνει αν όχι το κλειδί ή το κάτοπτρο ενός μέλλοντος όπου οι ψηφοφόροι θα σκέφτονται με όρους εξυπηρέτησης πολυκαταστήματος ετοιμοπαράδοτων γνωστικών ανακλαστικών; Εξαρτημένων ή όχι, δεν χρειάζεται να το διευκρινίσω. Χαράς ευαγγέλια για τη σοσιαλδημοκρατία· είχε από γεννησιμιού της πολλά προτερήματα, αλλά η λατρεία του σκέπτεσθαι ουδέποτε υπήρξε ένα απ' αυτά.
Οντως, η κοινωνική πραγματικότητα δεν ήταν πάντοτε διαβρωμένη από το φαντασιακό των ΜΜΕ· μάλιστα, η δική μου γενιά είχε το κακό προνόμιο, πάντως προνόμιο, της γνωριμίας και με τους δύο κόσμους, τον πριν απ' την «επικοινωνιακή» έκρηξη κι εκείνον που την ακολούθησε -μια καμπή που μπορεί να σκιαγραφηθεί, χοντρικά, σαν ο μεγάλος αλλά ηθικά ανεπαίσθητος κραδασμός της δεκαετίας του '70. Ομολογουμένως, αυτό το πλεονέκτημα, αυτή η δυνατότητα εκτίμησης του μεγέθους της παρακμής επί τη βάσει ενός ιστορικού μέτρου σύγκρισης είναι κάτι που η γενιά των εφήβων, σήμερα, στερείται. Γαλουχημένη από μηδενική αφετηρία με τον αμερικάνικο τρόπο ζωής, μπροστά στις οθόνες, μακριά απ' τους διαρκείς συγκινησιακούς αυτοσχεδιασμούς της γειτονιάς, δίχως Θεό και ηρωικές ψευδαισθήσεις, περιορίζεται σε διαισθαντικές υποψίες εκείνου που οι μεγαλύτεροι αφήνουν να εννοηθεί.
Ετσι, κάτι που ανήκει στο φάσμα των μύχιων στεναγμών της ζωτικής ανάγκης για αλήθεια, την ωθεί να συλλάβει, ας πούμε, το ρίγος της διαφοράς ανάμεσα στο σινεμά και στην τηλεόραση· νιώθει ότι το εμπειρικό ανάγλυφο μιας ταινίας δεν είναι διόλου ανεξάρτητο απ' το πού και πώς η τελευταία προβάλλεται. Αισθάνεται επίσης ότι τα σπορ είχαν κάποτε μιαν αίγλη ανεξάρτητη της ακροαματικότητας, μιαν εσωτερικευμένη ένδοξη διάσταση που σχετιζόταν με την παρθενική αφέλεια της τιμής των όπλων. Ολ' αυτά συνυπάρχουν σαν συνειδησιακά ίχνη του ψυχισμού των παιδιών και γεννούν απορίες μέσα στα κύματα μιας αβεβαιότητας για την οποία οι ενήλικοι τα μέμφονται, κρυμμένοι πίσω από πολυσέλιδα διαφημιστικά φουσκωτών ή 4Χ4 και μεταμφιέζοντας αδέξια τη δική τους απελπισία σε αναίτια κινητικότητα, της οποίας τα ζοφερά ψυχοσωματικά επακόλουθα απωθούν και μετατρέπουν σε νοσήματα του καρδιαγγειακού συστήματος ή σε ξένα σώματα στο συκώτι.
Εντούτοις, η λεγόμενη νέα γενιά είναι ακόμη εξαιρετικά ανθρώπινη για να της κρύψουν ότι την ταΐζουν σκουπίδια -το αντιλαμβάνεται και επαναστατεί. Εξακολουθεί να διατηρεί μιαν αόριστη αίσθηση του ότι η σβέση, μέσα στη νεωτερικότητα, της σημασίας των πραγμάτων ήταν σταδιακή· επιπλέον, καταλαβαίνει ότι αυτή η σβέση επιταχύνεται κι ότι τα περιθώρια συμμετοχής στην αυθεντική εμπειρία ελαχιστοποιούνται. Καταλαβαίνει ότι το μήλο δεν μπορεί να ήταν συμπιεσμένο αλεύρι ήδη από την εποχή της Εύας κι ότι πρέπει να μεσολάβησε μια περίοδος λυκόφωτος, η εξάχνωση εκείνου που τα βιβλία αναγνωρίζουν σαν Ιστορία.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 15/2/2009
Τετάρτη 18 Φεβρουαρίου 2009
25 ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ
Εικοσιπέντε θέσεις για την τρομοκρατία
8 Φεβρουαρίου 2009, 22:41
Η ιδεολογία χτίζει πύργους στον ουρανό. Οι αποδέκτες της διακατέχονται από την καταστροφική αυταπάτη ότι κάποτε θα κατοικήσουν σ' αυτούς. Οι τεχνικοί της εξουσίας τους διαχειρίζονται για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους. Και η κοινωνία καταβάλλει το κόστος της συντήρησής τους.
Συνεπώς, επαναλαμβάνοντας για λογαριασμό μου τη δήλωση ότι «μιλώ εξ ονόματός μου και δίνω στον εαυτό μου το δικαίωμα της κριτικής και των προτάσεων» (Κορνήλιος Καστοριάδης), νομιμοποιούμαι να υποστηρίζω ότι «η κοινωνία είναι το προϊόν των αρετών μας και το κράτος των ελαττωμάτων μας» (Τόμας Πέιν), να αποφαίνομαι υπέρ «της ελευθερίας της κοινωνίας και της ανελευθερίας του κράτους» (Καρλ Μαρξ), και να αποστρέφομαι κάθε μορφή βίας που οδηγεί στην ελευθερία του κράτους και στην ανελευθερία της κοινωνίας.
1. Η τρομοκρατία είναι η έσχατη έκφραση του παραληρηματικού ιδεολογικού λόγου. Είναι ιδεολογικός λόγος αναγμένος στον ανώτατο συντελεστή της εξουσίας. Είναι εξουσία στο νιοστό βαθμό. Εξουσία που δεν υπόκειται σε κανέναν κανόνα ή περιορισμό. Εξουσία απόλυτη.
2. Η τρομοκρατία είναι προνομιούχο μέσο και, συγχρόνως, πεδίο άσκησης πολιτικής, σε όλες τις ετερόνομες κοινωνίες όπου η «πολιτική» είναι αποκλειστική υπόθεση των επαγγελματιών πολιτικών. Κι αυτό καθίσταται ολοφάνερο «αν την κρίνουμε από τα αποτελέσματά της και αν δούμε ποιον ευνοούν». Εξ ου και η ανάγκη «να πούμε καθαρά ποιος ασκεί την τρομοκρατία και πώς την χρησιμοποιεί ως θέαμα». (G. Sanguinetti)
3. Η τρομοκρατία είναι το χειρότερο από όλα τα αδιέξοδα της κρατικής επιβολής. Επειδή, σε αντίθεση με τη θεσμοποιημένη εξουσία, η οποία στις δημοκρατικές κοινωνίες υπόκειται στους περιορισμούς των κανόνων και των νόμων (πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει πάντοτε η δυνατότητα οι νόμοι και οι κανόνες να λειτουργήσουν και εναντίον της εξουσίας), η εξουσία της τρομοκρατίας δεν υπόκειται στον περιορισμό κανενός κανόνα ή νόμου: Νόμος και κανόνας της είναι τα προϊόντα της παρανοϊκής εξουσιοφρένειας που πλήττει τους εγκεφάλους και τα εκτελεστικά όργανα της τρομοκρατίας, και μέσο της το περίστροφο και η βόμβα.
4. H τρομοκρατία ενεργοποιεί τα πιο πρωτόγονα αντανακλαστικά των ανθρώπων και τους κάνει να προτιμούν την ασφάλεια της δουλείας από τους κινδύνους της ελευθερίας. Χάρη στην εξουσιαστική κατασκευή της τρομοκρατίας, η κοινωνία βρίσκεται «νομίμως» εγκλωβισμένη στις επιλογές της εξουσίας και σπρώχνεται να «συναινεί» στην επιδίωξη της εξουσίας για μετασχηματισμό του κράτους δικαίου και πρόνοιας σε κράτος ασφάλειας και «θεραπείας», στο οποίο επιβάλλεται η πλήρης συμμόρφωση των πολιτών με τη σταδιακή καθιέρωση ενός ποινικού δικαίου που βασίζεται στην υποψία.
5. Η τρομοκρατία είναι συνυφασμένη με την ιστορική, πολιτική και ιδεολογική παράδοση όλων των ολοκληρωτικών κινημάτων και χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από τον μπολσεβικισμό, το φασισμό, το ναζισμό αλλά και τις φιλελεύθερες δημοκρατικές ολιγαρχίες. Αυτό αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ «αριστερής» και «δεξιάς» τρομοκρατίας. Η τρομοκρατία είναι πάντοτε αντιδραστική.
6. Η τρομοκρατία είναι ένα από τα παραπροϊόντα της εξουσιαστικά χειραγωγούμενης νηπιακής σκέψης και πράξης ορισμένων επαγγελματιών «σωτήρων», οι οποίοι δρουν είτε υπό την επίδραση μιας ψευτοεπαναστατικής αυταπάτης είτε υπό το βάρος της απελπισίας μιας παραπαίουσας εξουσίας, με κοινό τους χαρακτηριστικό την καθυπόταξη των μέσων στο σκοπό, ο οποίος είναι, πάντοτε και αυταπόδεικτα, «άγιος».
7. Η τρομοκρατία ως μέσο άσκησης πολιτικής εφαρμόζεται είτε αμέσως, με τη δράση πρακτόρων των αυτονομημένων παράλληλων μυστικών υπηρεσιών, είτε εμμέσως, με την «τηλεκατεύθυνση» διαφόρων ατόμων ή ομάδων που έχουν δήθεν «αντικρατικό» προσανατολισμό.
8. Τα επιτελικά όργανα της τρομοκρατίας βρίσκονται σε ορισμένα αυτονομημένα τμήματα των μυστικών υπηρεσιών της κρατικής εξουσίας, που είναι επιφορτισμένες με το καθήκον της εμπέδωσης και συντήρησης της καθεστωτικής σταθερότητας με ενέργειες και μέσα που υπερβαίνουν τα όρια της νομιμότητας και διαφεύγουν παντός κοινωνικού και πολιτικού ελέγχου. «Η τρομοκρατία είναι το κράτος, δηλαδή ένα από τα πολλά ένοπλα παρακλάδια του». (G. Sanguinetti)
9. Τα εκτελεστικά όργανα της τρομοκρατίας ή είναι πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών ή είναι αφελείς «κοινωνικοί αναμορφωτές» που μπορεί να διακατέχονται από την αυταπάτη ότι εξυπηρετούν τα «ύψιστα συμφέροντα του λαού, της φυλής, του έθνους, του προλεταριάτου ή της επανάστασης», ενώ στην πραγματικότητα τηλεκατευθύνονται από ειδικά αυτονομημένα τμήματα των μυστικών υπηρεσιών και συνεργούν στην πλήρη καθυπόταξη της κοινωνίας στην κρατική εξουσία.
10. Η τρομοκρατία, ανεξάρτητα από το εάν ασκείται από ή «εναντίον» της κρατικής εξουσίας, οδηγεί πάντοτε στην αποτελμάτωση της κοινωνίας και της Ιστορίας και κατατείνει στην οικοδόμηση ενός εφιαλτικού σύμπαντος που κυριαρχείται από ένα ποινικό «δίκαιο» βασισμένο στην υποψία.
11. Πρώτο καθήκον κάθε εξουσίας που βρίσκεται σε κρίση είναι η κατασκευή μιας απειλής, από την οποία η κρατική εξουσία αναλαμβάνει εργολαβικά να «προστατεύσει» την κοινωνία, ψαλιδίζοντας τις ελευθερίες της. Γιατί δεν υπάρχουν «παροχές υπηρεσιών» χωρίς κόστος.
12. Η απειλή της τρομοκρατίας είναι άκρως αποτελεσματική, με διασφαλισμένη την ικανότητα να πλήττει οποιονδήποτε, οτιδήποτε, οπουδήποτε. Η τρομοκρατία είναι ο ιδανικός βραχίονας της εξουσίας, μέσω του οποίου νομιμοποιείται η τρομοκρατία του κράτους πάνω στην κοινωνία. Γι’ αυτό, ακόμη και εάν δεν υπήρχε η τρομοκρατία, η εξουσία θα ήταν υποχρεωμένη να την εφεύρει.
13. Με διαπιστωμένα τα σημάδια της επερχόμενης κρίσης, οι επαγγελματίες διαχειριστές της κρατικής εξουσίας ανακάλυψαν και στα καθ' ημάς τη δήθεν «αντικρατική» τρομοκρατία, προκειμένου να της αντιτάξουν την κρατική «αντιτρομοκρατική» τρομοκρατία.
14. Η αυταρχική «δημοκρατία», ως μόνη απάντηση των διαχειριστών της κρατικής εξουσίας στην κρίση του κράτους δικαίου και πρόνοιας, και η τρομοκρατία, ως προνομιούχο μέσο για να εξασφαλιστεί η αναγκαία «σύγκλιση των κομμάτων», με τρόπο ώστε να επιτευχθεί η εξάλειψη κάθε «ριζικής αντιπολίτευσης», σηματοδοτούν το δρόμο που επέλεξε ο φιλελεύθερος ολιγαρχικός καπιταλισμός για να βγει από την πολυδιάστατη οικονομική, πολιτική, ιδεολογική, πολιτιστική και οικολογική κρίση του.
15. Οι δολοφονίες ορισμένων περιστασιακών θυμάτων από διάφορες βαθμίδες του διαχειριστικού προσωπικού της εξουσίας, διαλεγμένα με άγνωστα κριτήρια από ορισμένα, επίσης άγνωστα, αυτονομημένα τμήματα του αδιαφανούς δικτύου των παράλληλων μυστικών υπηρεσιών, προετοίμασαν μεθοδικά το έδαφος για τη νομοθετική αναγωγή ολόκληρης της κοινωνίας σε όμηρο στα χέρια της εξουσίας.
16. Η κρατική εξουσία έχει το μονοπώλιο της νόμιμης βίας. Όταν όμως η νόμιμη βία αποδεικνύεται ανεπαρκής, τότε προσφεύγει στην τρομοκρατία, την οποία όλοι ψάχνουνε ματαίως. Γιατί άπαξ και «εφευρέθηκε» η κρατική εξουσία, μόνο διανοητικά υπολειπόμενοι μπορούν να επιμένουν να ανακαλύψουν ξανά την... Αμερική.
17. Η τρομοκρατία είναι ο λόγος ύπαρξης και το πεδίο δράσης διαφόρων αυτονομημένων τμημάτων των μυστικών υπηρεσιών της κρατικής εξουσίας, τα οποία συνθέτουν ένα παράλληλο δίκτυο για την εξυπηρέτηση των εξουσιαστικών σκοπιμοτήτων και αναγκών που απαιτούν υπέρβαση του υφιστάμενου πλαισίου νομιμότητας.
18. Η κρατική και η «αντικρατική» τρομοκρατία αποτελούν τις δύο όψεις του πλέον προνομιούχου μέσου άσκησης πολιτικής σε περιόδους κρίσης.
19. Η αλληλεπίδραση μεταξύ κρατικής και «αντικρατικής» τρομοκρατίας βασίζεται στην ακραία ιδεολογικοποίηση της υφιστάμενης πραγματικότητας, μέσω της οποίας καθίσταται δυνατή η «ακύρωση» της πραγματικότητας και η υποκατάστασή της από τις ιδεολογικές απεικονίσεις της.
20. Οι διαχειριστές της εξουσίας μεριμνούν για τη διαρκή ενίσχυση των αρμοδιοτήτων των διωκτικών αρχών. Οι μηχανισμοί καταστολής ενδυναμώνονται και αναπτύσσονται ως κακοήθης νεοπλασία. Τα ατομικά δικαιώματα και οι πολιτικές ελευθερίες συρρικνώνονται. Παρ’ όλα αυτά, η τρομοκρατία αποδεικνύεται «άλυτο αίνιγμα» για τις διωκτικές αρχές, γιατί, απλούστατα, όταν ο διώκτης και ο διωκόμενος ταυτίζονται, η σύλληψη του διωκόμενου είναι αδύνατη.
21. Η δηλωμένη «αδυναμία» της κρατικής εξουσίας να προσεγγίζει τα καθοδηγητικά και (πολλές φορές) τα εκτελεστικά, όργανα της τρομοκρατίας είναι ευθέως ανάλογη με τη δυνατότητά της να «αποικιοποιεί» τρομοκρατικά ολόκληρη την κοινωνία.
22. Η απόδειξη της επάρκειας του νομοθεσίας και της αστυνομίας για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας είναι ασύμφορη από εξουσιαστική άποψη, γιατί αφήνει έκθετη την απαίτηση για ειδικούς «αντιτρομοκρατικούς» νόμους και υπηρεσίες. Γι’ αυτό και είναι ανάγκη να «αποδεικνύεται» συνεχώς η ανεπάρκεια και η αναποτελεσματικότητα και της νομοθεσίας και της αστυνομίας.
23. Οι διωκτικές αρχές είναι ευκολότερο και βολικότερο να συλλαμβάνουν τους «συνήθεις υπόπτους» και να τους εμφανίζουν ως τρομοκράτες, παρά να τα βάζουν με τους αληθινούς τρομοκράτες, τους ικανούς επαγγελματίες εκτελεστές, που είναι η σαρξ εκ της σαρκός της εξουσίας τους.
24. Οι διωκτικές αρχές υποφέρουν από εναλλασσόμενες κρίσεις μανίας και κατάθλιψης. Μετά τη διάχυτη ευφορία από τη σύλληψη κάποιων «συνήθων υπόπτων», ακολουθεί πάντοτε η κατάθλιψη του «τίποτα» των πραγματικών τρομοκρατών.
25. H κρατική διαχείριση του τρόμου και της αυταπάτης είναι το λυμένο αίνιγμα της διαλεκτικής της εξουσίας και της τρομοκρατίας. «Το κράτος είναι ο αυτουργός και ο αποκλειστικός ωφελημένος από τη σύγχρονη τεχνητή τρομοκρατία... Την τρομοκρατία τη διευθύνει η εξουσία, κι όποιος θέλει την εξουσία, πρέπει να αποδείξει πως ξέρει να διευθύνει την τρομοκρατία». (G. Sanguineti)
ΤΥΠΟΣ ΚΑΙ INTERNET
Το Ιντερνετ υπονομεύει το μέλλον του Τύπου;
ΒΙΚΗ ΤΣΙΩΡΟΥ
«Το τέλος των εφημερίδων» είναι ο τίτλος του απαισιόδοξου, για το μέλλον του γραπτού Τύπου, βιβλίου του Μπερνάρ Πουλέ, αρχισυντάκτη της εφημερίδας L' Expansion και συνεργάτη του περιοδικού Le Debat το οποίο διευθύνει ο φιλόσοφος Μαρσέλ Γκοσέ.
Οι δημοσιογράφοι αισθάνθηκαν μια γροθιά στο πρόσωπο διαβάζοντάς το, όπως και οι αναγνώστες που διατηρούν ακόμη μια καλή γνώμη για τον Τύπο. Ο Πουλέ προβλέπει τον θάνατο των μεγάλων εφημερίδων καθώς οι νέοι δεν διαβάζουν πια, η διαφήμιση κατευθύνεται σε άλλα μέσα και οι μικρές αγγελίες μεταναστεύουν στο Δίκτυο. Οι ειδήσεις προσωποποιούνται και η εφημερίδα για όλους μετατρέπεται σε μια «προσωπική» εφημερίδα που ο καθένας δημιουργεί μέσα από εργαλεία αναζήτησης στο Διαδίκτυο. Αυτό που αρχίζει να διακρίνεται είναι το τέλος της 4ης εξουσίας.
Τα ΜΜΕ δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη στο δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα: πρακτορεία ειδήσεων, ημερήσια φύλλα, περιοδικά, την ίδια στιγμή με τη δημιουργία μαζικών οργανισμών, κομμάτων, συνδικάτων και του κοινοβουλευτισμού. Από τον 19ο αιώνα, υπερβάλλοντας ελάχιστα, ο δημοσιογράφος ήταν είτε ένας αποτυχημένος συγγραφέας είτε ένας πολιτικός που δεν είχε καταφέρει να εκλεγεί, αλλά συγχρόνως μπορούσες να συναντήσεις και πρώην κλητήρες μεταξύ των συντακτών. Οι διαφορετικοί τρόποι στελέχωσης των εφημερίδων προσέφεραν πλούτο στο δυναμικό της επιχείρησης, κάτι που δεν συναντάμε σήμερα, καθώς οι σχολές δημοσιογραφίας είναι απλώς σχολές επαγγελματικής κατάρτισης, που δεν προσφέρουν μια ευρεία μόρφωση, με αποτέλεσμα οι νέοι δημοσιογράφοι να βγαίνουν από αυτές με μια συγκεκριμένη ειδίκευση.
Τα τελευταία λίγα χρόνια συνειδητοποιούμε πως ο κόσμος των ΜΜΕ αποσυντίθεται και ανασυγκροτείται εξαιρετικά γρήγορα υπό την επιρροή διαφόρων παραγόντων. Συχνά, οι άνθρωποι των ΜΜΕ εντοπίζουν το πρόβλημα στις τεχνολογικές ανατροπές. Πολλοί ιδιοκτήτες επιχειρήσεων Τύπου ισχυρίζονται πως τα επόμενα πέντε, δέκα ή δεκαπέντε χρόνια δεν θα υπάρχουν πια εφημερίδες «σε χαρτί», δηλαδή οι εφημερίδες που ξέρουμε εδώ και δύο αιώνες. Πιστεύουν πως έχουμε εισέλθει σε μια άλλη εποχή, την εποχή του Ιντερνετ και των άλλων κλάδων του: ipod, You tube, blogs... και πως η προηγμένη τεχνολογία μεταμορφώνει τη σχέση των ΜΜΕ κυρίως με τους νέους. Οχι μόνο χάνεται η συνήθεια της ανάγνωσης της εφημερίδας, αλλά οι πιο νέοι παρακολουθούν όλο και λιγότερο τα τηλεοπτικά κανάλια. Παράλληλα ζητείται από τους δημοσιογράφους να λειτουργούν σαν multimedia: δηλαδή να γράφουν για μια εφημερίδα και συγχρόνως να συνεργάζονται με ένα ραδιοφωνικό σταθμό ή ένα τηλεοπτικό κανάλι του ίδιου συγκροτήματος Τύπου. Οι Financial Times, μια από τις καλύτερες εφημερίδες στον κόσμο, συνενώνει τους δημοσιογράφους που δουλεύουν στη σύνταξη της εφημερίδας με αυτούς που δουλεύουν στο ηλεκτρονικό τους σάιτ υπό κοινή διεύθυνση. Το ίδιο έχει συμβεί και με τη Wall Street Journal. Ειδικοί εκτιμούν πως οι μεγάλες εφημερίδες θα εξαφανιστούν, εκτός από εκείνες που διανέμονται δωρεάν ή τις ψηφιακές. Ηδη, στο Google News βρίσκουμε δωρεάν τις κυριότερες ειδήσεις ακόμη πιο αναλυτικά απ' ό,τι στα καθημερινά δωρεάν φύλλα. Τελικά, μόνο η πληροφόρηση με μεγάλη προστιθέμενη αξία, υπό πληρωμή, και η απευθυνόμενη σε περιορισμένο κοινό θα επιζήσει. Επομένως έχουμε, από τη μια, γενική πληροφόρηση, γρήγορη και δωρεάν και από την άλλη πληροφορίες συγκεκριμένες, εξειδικευμένες, για ειδικό κοινό. Αυτό το σύστημα άλλωστε προτιμούν και οι διαφημιστές, γιατί μπορούν να προσεγγίσουν συγκεκριμένο κοινό, κατηγορίες επαγγελματιών, ομάδες που μοιράζονται τα ίδια ενδιαφέροντα, ανθρώπους για τους οποίους γνωρίζουν το κοινωνικό και οικονομικό τους προφίλ και έτσι ξέρουν τι να τους προσφέρουν.
Σε μια παλαιότερη συνέντευξή του στο περιοδικό Debat, ο Μπερνάρ Πουλέ εξηγεί το σκεπτικό του λέγοντας πως οι τεχνολογικές εξελίξεις θα μπορούσαν να είχαν παραμείνει στο επίπεδο της φουτουριστικής εικονικότητας αν η κοινωνία δεν βοηθούσε προς αυτή την κατεύθυνση με τη στάση της, όπως με τον ατομικισμό, παραδείγματος χάριν, που αντικαθιστά λίγο - πολύ την κοινή δημόσια σκηνή, ενώ η πολιτική εξαφανίζεται. Ο καθένας μπορεί να κάνει τη δική του εφημερίδα στο μπλογκ του και να προβάλλει το δικό του «εγώ», «κατεβάζοντας» από το Ιντερνετ ό,τι τον ενδιαφέρει, αγνοώντας τα υπόλοιπα. Χωρίς ασφαλώς να είναι το μεγάλο παγκόσμιο φόρουμ που υποσχέθηκαν ορισμένοι ουτοπιστές, το Ιντερνετ γίνεται ο χώρος απόλαυσης ανθρώπων που συγκεντρώνονται ανάλογα με τα ενδιαφέροντα ή τις πεποιθήσεις τους.
Σοβαρές ανατροπές
Νομίζω, λέει ο Πουλέ, πως είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς με ακρίβεια τις μελλοντικές εξελίξεις, αλλά είναι σαφές πως βρισκόμαστε σε μια περίοδο σοβαρών ανατροπών και η μεγάλη δύναμη των εφημερίδων μειώνεται. Μπορεί τα ΜΜΕ να εξακολουθούν να εξυπηρετούν πολιτικά σχέδια, αλλά έχουν απολέσει την ικανότητά τους να επηρεάζουν σοβαρά την πολιτική ζωή, καθώς χάνουν την ικανότητά τους να απευθύνονται στο σύνολο της κοινωνίας. Αντίθετα, τα εξειδικευμένα ΜΜΕ, μέσα από τα διάφορα σάιτ στο Ιντερνετ πολλαπλασιάζονται. Ο ρόλος τους δεν είναι τόσο να επηρεάσουν τη δημόσια σκηνή όσο το να επιβεβαιώσουν τις πεποιθήσεις των αναγνωστών τους.
Υπάρχουν άραγε σήμερα δημοσιογράφοι που βαδίζουν στα χνάρια του Τζότζεφ Κέσελ ή του Αλμπέρ Λοντρ, που στις αρχές του προηγούμενου αιώνα σημάδεψαν τη δημοσιογραφία με τα κείμενά τους, αποτέλεσμα των περιπλανήσεών τους σε όλες τις γωνιές του κόσμου, αναδεικνύοντας τα προβλήματα της εποχής τους;
Και εδώ υπάρχει ένας μικρός μύθος, λέει ο Πουλέ: «Ο Λοντρ και ο Κεσέλ ήταν μεγάλοι παραμυθάδες, που με το λογοτεχνικό τους ταλέντο παραποιούσαν σε ένα βαθμό τα ρεπορτάζ τους. Επιπλέον, ανήκαν σε μια εποχή όπου ο Τύπος τούς έδινε πολλά μέσα, κάτι που δεν ισχύει σήμερα. Η δημοσιογραφία δεν είναι ένα επάγγελμα που βγάζεις λεφτά, με εξαίρεση κάποιες βεντέτες του χώρου. Πριν από δεκαπέντε ή είκοσι χρόνια μας διέθεταν ένα αυτοκίνητο για τις μετακινήσεις μας και αρκετά έξοδα παράστασης. Για να συμπληρώσουμε κάποια στοιχεία από το ρεπορτάζ μας, πηγαίναμε στη Νέα Υόρκη και συχνά με αεροπορικό εισιτήριο πρώτης θέσης. Σήμερα αυτά έχουν τελειώσει. Ταξιδεύουμε με τρένο και μάλιστα στην οικονομική θέση. Οι αρχισυντάκτες των τηλεοπτικών δελτίων στέλνουν όλο και πιο σπάνια ρεπόρτερ στους τόπους των συμβάντων, καθώς όλο και πιο συχνά χρησιμοποιούν το European Video News. Οταν είχαμε τις πλημμύρες στη Νέα Ορλεάνη, παραδείγματος χάριν, δεν δείχναμε τόσο συχνά εικόνες από την περιοχή για φιλο-ιμπεριαλιστικούς λόγους, αλλά επειδή τα αμερικανικά δορυφορικά δίκτυα έστελναν συνεχώς εικόνες».
Υπάρχει στρατευμένη δημοσιογραφία , σήμερα;
«Νομίζω πως σήμερα έχουμε να κάνουμε λιγότερο με στρατευμένους δημοσιογράφους και περισσότερο με δημοσιογράφους που "διδάσκουν" ή θέλουν να μεταδώσουν τον ορθό λόγο. Θέλουν να επιβάλουν στο κοινό τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να σκέπτονται. Για πολύ καιρό ονειρευόμουν πως δουλειά του δημοσιογράφου ήταν να αφηγείται όσα περισσότερα συμβάντα με όσο το δυνατόν καλύτερο τρόπο. Ωστόσο, τα γεγονότα παραμένουν σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με την ερμηνεία που ο δημοσιογράφος θα τους δώσει. Και οι δημοσιογράφοι ανήκουν σε ένα κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον και μέσα σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο σκέπτονται».
Τελικά οι εφημερίδες θα κλείσουν ;
«Οι μεγάλοι επιχειρηματίες του Τύπου μας λένε πως οι εφημερίδες που έχουμε υπόψη μας σήμερα θα εξαφανιστούν. Το ζήτημα είναι να μάθουμε αν αυτό θα συμβεί σε δέκα, είκοσι ή τριάντα χρόνια. Θα πεθάνουν, αλλά φυσικά δεν είναι υποχρεωμένες να αυτοκτονήσουν».*
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 18/02/2009
ΒΙΚΗ ΤΣΙΩΡΟΥ
«Το τέλος των εφημερίδων» είναι ο τίτλος του απαισιόδοξου, για το μέλλον του γραπτού Τύπου, βιβλίου του Μπερνάρ Πουλέ, αρχισυντάκτη της εφημερίδας L' Expansion και συνεργάτη του περιοδικού Le Debat το οποίο διευθύνει ο φιλόσοφος Μαρσέλ Γκοσέ.
Οι δημοσιογράφοι αισθάνθηκαν μια γροθιά στο πρόσωπο διαβάζοντάς το, όπως και οι αναγνώστες που διατηρούν ακόμη μια καλή γνώμη για τον Τύπο. Ο Πουλέ προβλέπει τον θάνατο των μεγάλων εφημερίδων καθώς οι νέοι δεν διαβάζουν πια, η διαφήμιση κατευθύνεται σε άλλα μέσα και οι μικρές αγγελίες μεταναστεύουν στο Δίκτυο. Οι ειδήσεις προσωποποιούνται και η εφημερίδα για όλους μετατρέπεται σε μια «προσωπική» εφημερίδα που ο καθένας δημιουργεί μέσα από εργαλεία αναζήτησης στο Διαδίκτυο. Αυτό που αρχίζει να διακρίνεται είναι το τέλος της 4ης εξουσίας.
Τα ΜΜΕ δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη στο δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα: πρακτορεία ειδήσεων, ημερήσια φύλλα, περιοδικά, την ίδια στιγμή με τη δημιουργία μαζικών οργανισμών, κομμάτων, συνδικάτων και του κοινοβουλευτισμού. Από τον 19ο αιώνα, υπερβάλλοντας ελάχιστα, ο δημοσιογράφος ήταν είτε ένας αποτυχημένος συγγραφέας είτε ένας πολιτικός που δεν είχε καταφέρει να εκλεγεί, αλλά συγχρόνως μπορούσες να συναντήσεις και πρώην κλητήρες μεταξύ των συντακτών. Οι διαφορετικοί τρόποι στελέχωσης των εφημερίδων προσέφεραν πλούτο στο δυναμικό της επιχείρησης, κάτι που δεν συναντάμε σήμερα, καθώς οι σχολές δημοσιογραφίας είναι απλώς σχολές επαγγελματικής κατάρτισης, που δεν προσφέρουν μια ευρεία μόρφωση, με αποτέλεσμα οι νέοι δημοσιογράφοι να βγαίνουν από αυτές με μια συγκεκριμένη ειδίκευση.
Τα τελευταία λίγα χρόνια συνειδητοποιούμε πως ο κόσμος των ΜΜΕ αποσυντίθεται και ανασυγκροτείται εξαιρετικά γρήγορα υπό την επιρροή διαφόρων παραγόντων. Συχνά, οι άνθρωποι των ΜΜΕ εντοπίζουν το πρόβλημα στις τεχνολογικές ανατροπές. Πολλοί ιδιοκτήτες επιχειρήσεων Τύπου ισχυρίζονται πως τα επόμενα πέντε, δέκα ή δεκαπέντε χρόνια δεν θα υπάρχουν πια εφημερίδες «σε χαρτί», δηλαδή οι εφημερίδες που ξέρουμε εδώ και δύο αιώνες. Πιστεύουν πως έχουμε εισέλθει σε μια άλλη εποχή, την εποχή του Ιντερνετ και των άλλων κλάδων του: ipod, You tube, blogs... και πως η προηγμένη τεχνολογία μεταμορφώνει τη σχέση των ΜΜΕ κυρίως με τους νέους. Οχι μόνο χάνεται η συνήθεια της ανάγνωσης της εφημερίδας, αλλά οι πιο νέοι παρακολουθούν όλο και λιγότερο τα τηλεοπτικά κανάλια. Παράλληλα ζητείται από τους δημοσιογράφους να λειτουργούν σαν multimedia: δηλαδή να γράφουν για μια εφημερίδα και συγχρόνως να συνεργάζονται με ένα ραδιοφωνικό σταθμό ή ένα τηλεοπτικό κανάλι του ίδιου συγκροτήματος Τύπου. Οι Financial Times, μια από τις καλύτερες εφημερίδες στον κόσμο, συνενώνει τους δημοσιογράφους που δουλεύουν στη σύνταξη της εφημερίδας με αυτούς που δουλεύουν στο ηλεκτρονικό τους σάιτ υπό κοινή διεύθυνση. Το ίδιο έχει συμβεί και με τη Wall Street Journal. Ειδικοί εκτιμούν πως οι μεγάλες εφημερίδες θα εξαφανιστούν, εκτός από εκείνες που διανέμονται δωρεάν ή τις ψηφιακές. Ηδη, στο Google News βρίσκουμε δωρεάν τις κυριότερες ειδήσεις ακόμη πιο αναλυτικά απ' ό,τι στα καθημερινά δωρεάν φύλλα. Τελικά, μόνο η πληροφόρηση με μεγάλη προστιθέμενη αξία, υπό πληρωμή, και η απευθυνόμενη σε περιορισμένο κοινό θα επιζήσει. Επομένως έχουμε, από τη μια, γενική πληροφόρηση, γρήγορη και δωρεάν και από την άλλη πληροφορίες συγκεκριμένες, εξειδικευμένες, για ειδικό κοινό. Αυτό το σύστημα άλλωστε προτιμούν και οι διαφημιστές, γιατί μπορούν να προσεγγίσουν συγκεκριμένο κοινό, κατηγορίες επαγγελματιών, ομάδες που μοιράζονται τα ίδια ενδιαφέροντα, ανθρώπους για τους οποίους γνωρίζουν το κοινωνικό και οικονομικό τους προφίλ και έτσι ξέρουν τι να τους προσφέρουν.
Σε μια παλαιότερη συνέντευξή του στο περιοδικό Debat, ο Μπερνάρ Πουλέ εξηγεί το σκεπτικό του λέγοντας πως οι τεχνολογικές εξελίξεις θα μπορούσαν να είχαν παραμείνει στο επίπεδο της φουτουριστικής εικονικότητας αν η κοινωνία δεν βοηθούσε προς αυτή την κατεύθυνση με τη στάση της, όπως με τον ατομικισμό, παραδείγματος χάριν, που αντικαθιστά λίγο - πολύ την κοινή δημόσια σκηνή, ενώ η πολιτική εξαφανίζεται. Ο καθένας μπορεί να κάνει τη δική του εφημερίδα στο μπλογκ του και να προβάλλει το δικό του «εγώ», «κατεβάζοντας» από το Ιντερνετ ό,τι τον ενδιαφέρει, αγνοώντας τα υπόλοιπα. Χωρίς ασφαλώς να είναι το μεγάλο παγκόσμιο φόρουμ που υποσχέθηκαν ορισμένοι ουτοπιστές, το Ιντερνετ γίνεται ο χώρος απόλαυσης ανθρώπων που συγκεντρώνονται ανάλογα με τα ενδιαφέροντα ή τις πεποιθήσεις τους.
Σοβαρές ανατροπές
Νομίζω, λέει ο Πουλέ, πως είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς με ακρίβεια τις μελλοντικές εξελίξεις, αλλά είναι σαφές πως βρισκόμαστε σε μια περίοδο σοβαρών ανατροπών και η μεγάλη δύναμη των εφημερίδων μειώνεται. Μπορεί τα ΜΜΕ να εξακολουθούν να εξυπηρετούν πολιτικά σχέδια, αλλά έχουν απολέσει την ικανότητά τους να επηρεάζουν σοβαρά την πολιτική ζωή, καθώς χάνουν την ικανότητά τους να απευθύνονται στο σύνολο της κοινωνίας. Αντίθετα, τα εξειδικευμένα ΜΜΕ, μέσα από τα διάφορα σάιτ στο Ιντερνετ πολλαπλασιάζονται. Ο ρόλος τους δεν είναι τόσο να επηρεάσουν τη δημόσια σκηνή όσο το να επιβεβαιώσουν τις πεποιθήσεις των αναγνωστών τους.
Υπάρχουν άραγε σήμερα δημοσιογράφοι που βαδίζουν στα χνάρια του Τζότζεφ Κέσελ ή του Αλμπέρ Λοντρ, που στις αρχές του προηγούμενου αιώνα σημάδεψαν τη δημοσιογραφία με τα κείμενά τους, αποτέλεσμα των περιπλανήσεών τους σε όλες τις γωνιές του κόσμου, αναδεικνύοντας τα προβλήματα της εποχής τους;
Και εδώ υπάρχει ένας μικρός μύθος, λέει ο Πουλέ: «Ο Λοντρ και ο Κεσέλ ήταν μεγάλοι παραμυθάδες, που με το λογοτεχνικό τους ταλέντο παραποιούσαν σε ένα βαθμό τα ρεπορτάζ τους. Επιπλέον, ανήκαν σε μια εποχή όπου ο Τύπος τούς έδινε πολλά μέσα, κάτι που δεν ισχύει σήμερα. Η δημοσιογραφία δεν είναι ένα επάγγελμα που βγάζεις λεφτά, με εξαίρεση κάποιες βεντέτες του χώρου. Πριν από δεκαπέντε ή είκοσι χρόνια μας διέθεταν ένα αυτοκίνητο για τις μετακινήσεις μας και αρκετά έξοδα παράστασης. Για να συμπληρώσουμε κάποια στοιχεία από το ρεπορτάζ μας, πηγαίναμε στη Νέα Υόρκη και συχνά με αεροπορικό εισιτήριο πρώτης θέσης. Σήμερα αυτά έχουν τελειώσει. Ταξιδεύουμε με τρένο και μάλιστα στην οικονομική θέση. Οι αρχισυντάκτες των τηλεοπτικών δελτίων στέλνουν όλο και πιο σπάνια ρεπόρτερ στους τόπους των συμβάντων, καθώς όλο και πιο συχνά χρησιμοποιούν το European Video News. Οταν είχαμε τις πλημμύρες στη Νέα Ορλεάνη, παραδείγματος χάριν, δεν δείχναμε τόσο συχνά εικόνες από την περιοχή για φιλο-ιμπεριαλιστικούς λόγους, αλλά επειδή τα αμερικανικά δορυφορικά δίκτυα έστελναν συνεχώς εικόνες».
Υπάρχει στρατευμένη δημοσιογραφία , σήμερα;
«Νομίζω πως σήμερα έχουμε να κάνουμε λιγότερο με στρατευμένους δημοσιογράφους και περισσότερο με δημοσιογράφους που "διδάσκουν" ή θέλουν να μεταδώσουν τον ορθό λόγο. Θέλουν να επιβάλουν στο κοινό τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να σκέπτονται. Για πολύ καιρό ονειρευόμουν πως δουλειά του δημοσιογράφου ήταν να αφηγείται όσα περισσότερα συμβάντα με όσο το δυνατόν καλύτερο τρόπο. Ωστόσο, τα γεγονότα παραμένουν σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με την ερμηνεία που ο δημοσιογράφος θα τους δώσει. Και οι δημοσιογράφοι ανήκουν σε ένα κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον και μέσα σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο σκέπτονται».
Τελικά οι εφημερίδες θα κλείσουν ;
«Οι μεγάλοι επιχειρηματίες του Τύπου μας λένε πως οι εφημερίδες που έχουμε υπόψη μας σήμερα θα εξαφανιστούν. Το ζήτημα είναι να μάθουμε αν αυτό θα συμβεί σε δέκα, είκοσι ή τριάντα χρόνια. Θα πεθάνουν, αλλά φυσικά δεν είναι υποχρεωμένες να αυτοκτονήσουν».*
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 18/02/2009
"ΠΟΛΕΜΟΣ" ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
ΗΠΑ και Βρετανία παραβίασαν πολιτικά δικαιώματα στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας
Για «υπονόμευση του διεθνούς δικαίου και παραβιάσεις πολιτικών δικαιωμάτων», στο πλαίσιο του πολέμου κατά της τρομοκρατίας, κατηγορεί τις ΗΠΑ και τη Βρετανία η Διεθνής Επιτροπή Νομικών (ICT), ενώ μεταμόρφωση της βρετανικής κοινωνίας σε «αστυνομοκρατούμενο κράτος» καταγγέλλει η πρώην επικεφαλής των βρετανικών υπηρεσιών ασφαλείας, ΜΙ5. Με έκθεσή της η ICT, που πραγματοποίησε τριετή έρευνα σε 40 χώρες, υποστηρίζει ότι οι φιλελεύθερες Δημοκρατίες των ΗΠΑ και της Βρετανίας χρησιμοποιώντας την «απειλή της τρομοκρατίας» διέβρωσαν τις πολιτικές ελευθερίες όχι μόνο στο έδαφός τους, αλλά ώθησαν και τρίτες χώρες στην υιοθέτηση δρακόντειων μέτρων ασφαλείας, που συγκρούονται με τα πολιτικά δικαιώματα. «Εχουμε μείνει έκπληκτοι από το μέγεθος της καταστροφής που έχει συντελεστεί τα τελευταία 7 χρόνια στις κοινωνίες του πλανήτη λόγω της εφαρμογής αντιτρομοκρατικών μέτρων», δήλωσε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της ICT, Αρθουρ Τσάσκελσον. Η επιτροπή κάλεσε την κυβέρνηση Ομπάμα να αλλάξει πλεύση, και «να ανακαλέσει όλα εκείνα τα μέτρα που έρχονται σε σύγκρουση με το διεθνές δίκαιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα». Σε ταυτόχρονες εξελίξεις, η Στέλλα Ρίμινγκτον, η πρώτη γυναίκα επικεφαλής των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών από το 1992 έως το 1996, κατηγόρησε την κυβέρνηση Μπράουν ότι παραβιάζει τις ελευθερίες των πολιτών, εκμεταλλευόμενη τον φόβο της τρομοκρατίας. Και προειδοποίησε ότι η κυβέρνηση, παραβιάζοντας την ιδιωτικότητα των ανθρώπων, «παίζει το παιχνίδι των τρομοκρατών». Γνωστή στο ευρύ κοινό με την κωδική ονομασία «Μ», η Ρίμινγκτον έπειτα από την αποχώρησή της έχει αρκετές φορές εκφραστεί επικριτικά εναντίον των αντιτρομοκρατικών μέτρων της βρετανικής κυβέρνησης.
ΙΩΑΝΝΑ ΝΙΑΩΤΗ (Πηγές: The Times, The Independent, The Daily Mail)
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 18/02/2009
Για «υπονόμευση του διεθνούς δικαίου και παραβιάσεις πολιτικών δικαιωμάτων», στο πλαίσιο του πολέμου κατά της τρομοκρατίας, κατηγορεί τις ΗΠΑ και τη Βρετανία η Διεθνής Επιτροπή Νομικών (ICT), ενώ μεταμόρφωση της βρετανικής κοινωνίας σε «αστυνομοκρατούμενο κράτος» καταγγέλλει η πρώην επικεφαλής των βρετανικών υπηρεσιών ασφαλείας, ΜΙ5. Με έκθεσή της η ICT, που πραγματοποίησε τριετή έρευνα σε 40 χώρες, υποστηρίζει ότι οι φιλελεύθερες Δημοκρατίες των ΗΠΑ και της Βρετανίας χρησιμοποιώντας την «απειλή της τρομοκρατίας» διέβρωσαν τις πολιτικές ελευθερίες όχι μόνο στο έδαφός τους, αλλά ώθησαν και τρίτες χώρες στην υιοθέτηση δρακόντειων μέτρων ασφαλείας, που συγκρούονται με τα πολιτικά δικαιώματα. «Εχουμε μείνει έκπληκτοι από το μέγεθος της καταστροφής που έχει συντελεστεί τα τελευταία 7 χρόνια στις κοινωνίες του πλανήτη λόγω της εφαρμογής αντιτρομοκρατικών μέτρων», δήλωσε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της ICT, Αρθουρ Τσάσκελσον. Η επιτροπή κάλεσε την κυβέρνηση Ομπάμα να αλλάξει πλεύση, και «να ανακαλέσει όλα εκείνα τα μέτρα που έρχονται σε σύγκρουση με το διεθνές δίκαιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα». Σε ταυτόχρονες εξελίξεις, η Στέλλα Ρίμινγκτον, η πρώτη γυναίκα επικεφαλής των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών από το 1992 έως το 1996, κατηγόρησε την κυβέρνηση Μπράουν ότι παραβιάζει τις ελευθερίες των πολιτών, εκμεταλλευόμενη τον φόβο της τρομοκρατίας. Και προειδοποίησε ότι η κυβέρνηση, παραβιάζοντας την ιδιωτικότητα των ανθρώπων, «παίζει το παιχνίδι των τρομοκρατών». Γνωστή στο ευρύ κοινό με την κωδική ονομασία «Μ», η Ρίμινγκτον έπειτα από την αποχώρησή της έχει αρκετές φορές εκφραστεί επικριτικά εναντίον των αντιτρομοκρατικών μέτρων της βρετανικής κυβέρνησης.
ΙΩΑΝΝΑ ΝΙΑΩΤΗ (Πηγές: The Times, The Independent, The Daily Mail)
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 18/02/2009
Τρίτη 17 Φεβρουαρίου 2009
ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
ο τέλος της Οθωμανικής Κρήτης
Η οθωμανική μεταρρύθμιση που εκδηλώθηκε στην Κρήτη κατά την περίοδο της Χαλέπας (1878-89) επιχείρησε την εισαγωγή νέων, μαζί με την ενεργοποίηση και μεταλλαγή των υπαρχόντων θεσμών. Το νέο θεσμικό πλαίσιο επέφερε τη σχετική φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος, τη μερική αυτονόμηση του νησιού από το οθωμανικό κέντρο και επέτρεψε την πολιτική κυριαρχία των χριστιανών επί των μουσουλμάνων, η οποία συνοδεύτηκε από την εντεινόμενη-κατά την εποχή της Χαλέπας- οικονομική και κοινωνική τους άνοδο. Εξάλλου, η περιορισμένη φιλελευθεροποίηση και ο οδειλός εκδημοκρατισμός διαμόρφωσαν και τους όρους κατάρρευσης του καθεστώτος της Χαλέπας, καθώς, υπό τις συνθήκες οικονομικής κρίσης της τελευταίας τριετίας (1887-89), οξύνθηκαν οι κοινωνικοπολιτικές συγκρούσεις μεταξύ των κοινωνικώ ομάδων. Η αποτυχία του καθεστώτος της Χαλέπας συνιστά το τέλος κάθε προσπάθειας συναινετικής μεταρρύθμισης και επιφέρει το τέλος της οθωμανικής κυριαρχίας στην Κρήτη, που επιβεβαιώνεται και τυπικά το 1898 με την επιβολή του νέου καθεστώτος της Αυτονομίας.
ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ
Κρατικοί Σχεδιασμοί για τους Πομάκους (1956-2008) Κέντρο Ερευνών Μειονοτικών Ομάδων
ΤΑΣΣΟΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ
Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ
Ο Κάρολος Δαρβίνος συγκέντρωνε, για πάνω από 20 χρόνια, στοιχεία τα οποία ενίσχυαν την θεωρία του. Δε βιαζόταν να δημοσιεύσει το βιβλίο του.Η Καταγωγή των ειδών, κι αυτό δείχνει τη σοβαρότητα με την οποία προσέγγιζε την επαναστατική εξελικτική θεωρία του, η οποία έμελλε να αλλάξει τη βιολογική και φιλοσοφική θεώρηση της ζωής. Γιατί, όπως λέει και ο Dobrhansky, «τίποτα στη Βιολογία δεν έχει νόημα χωρίς το φως της εξέλιξης». Η Καταγωγή των Ειδών είναι ένα πολυσύνθετο βιβλίο, διαχρονικά επαναστατικό, πάντα επίκαιρο και πάντα ενδιαφέρον, σε όποιον θέλει να προστρέξει στις πηγές της γνώσης που ποτίζουν κάθε γόνιμη εξελικτική σκέψη.
Η ΠΕΡΙ ΘΕΟΥ ΑΥΤΑΠΑΤΗ
Ο Richard Dawkins, κορυφαίος εξελικτικός βιολόγος και συγγραφέας πολλών κλασικών πλέον έργων επιστήμης και φιλοσοφίας, δήλωνε πάντοτε απερίφραστα ότι η πίστη στον Θεό είναι παραλογισμός που έχει προξενήσει πολλά κοινωνικά δεινά. Στο παρόν βιβλίο ασκεί σφοδρή κριτική στην ιδέα του Θεού σε όλες τις μορφές της, από τον ιδεοληπτικό με το σεξ, ανάλγητο τύραννο της Παλαιάς Διαθήκης έως τον πιο ήπιο, αλλά επίσης παράλογο, Ουράνιο Ωρολογοποιό που προτιμούσαν μερικοί στοχαστές του Διαφωτισμού. Καταρρίπτει τα κύρια επιχειρήματα υπέρ της θρησκείας και καταδεικνύει ότι η ύπαρξη ενός ανώτερου όντος είναι απολύτως απίθανο ενδεχόμενο. Περιγράφει πώς η θρησκεία υποδαυλίζει τον πόλεμο, υποθάλπει τη μισαλλοδοξία και κακοποιεί το νου και την ψυχή των παιδιών. Η Περί Θεού αυταπάτη είναι μια συναρπαστική πολεμική με απαστράπτοντα επιχειρήματα, απαραίτητο ανάγνωσμα για όλους όσοι ενδιαφέρονται για αυτό το συναισθηματικά φορτισμένο και πολύ σημαντικό ζήτημα.
• «Η Περί Θεού αυταπάτη είναι ένα εξαιρετικό βιβλίο. Μια αξιομνημόνευτη μαρτυρία του πόθου πολλών ανθρώπων να εκφραστούν συνολικά μέσα από την τόσο εξαίσια ευγλωττία ενός επιστήμονα με κύρος και ισχύ. Το βιβλίο αξίζει πολλαπλές αναγνώσεις, όχι μόνο ως σπουδαία επιστημονική εργασία αλλά και ως ένα λογοτεχνικό αριστούργημα.»
—Steven Weinberg, βραβείο Νόμπελ φυσικής (1979)
• «Η ανθρώπινη πρόοδος πολύ συχνά συναντά στο δρόμο της εμπόδια από τον άγριο παραλογισμό της θρησκείας. Γι’ αυτό, η ανθρωπότητα έχει ανάγκη από παθιασμένους ορθολογιστές που να μη φοβούνται να θίξουν προαιώνιες πεποιθήσεις. Ο Richard Dawkins είναι ένας από αυτούς, όπως αποδεικνύει το οξύ πνεύμα του στην Περί Θεού αυταπάτη.»
—James Watson, βραβείο Νόμπελ φυσιολογίας ή ιατρικής (1962)
• «Στο Περί Θεού αυταπάτη, ο Dawkins αποκαλύπτει με γοητευτική απλότητα την πνευματική ένδεια των τεχνασμάτων που χρησιμοποιούν όσοι καλλιεργούν και διαδίδουν τις φονταμενταλιστικές ιδέες [...]. Αν η πλειονότητα των “πιστών θρησκευόμενων” δεν μπορέσει να συμφιλιωθεί με τα ορθολογικά επιχειρήματα του βιβλίου και να αναγνωρίσει την αληθινή ανθρώπινη φύση και θρησκευτικότητα μέσα σε αυτά, τότε οι άτεγκτες δαγκάνες της άλογης μυστικιστικής πίστης δεν θα εξαφανίσουν απλώς τη φώτιση αλλά, σε τούτη την εποχή των τερατωδών εξοπλισμών, και ολόκληρο το ανθρώπινο γένος.»
—Harry Kroto, βραβείο Νόμπελ χημείας (1996)
• «Επιτέλους, ο Richard Dawkins, ένας από τους σημαντικότερους εν ζωή συγγραφείς και επιστήμονες, έχει συγκεντρώσει τις σκέψεις του για τη θρησκεία σε ένα βιβλίο υψηλής καλλιέπειας. Η Περί Θεού αυταπάτη αποκαλύπτει το ψεύδος των ανόητων και καθησυχαστικών κοινοτοπιών και αοριστιών τις οποίες ενστερνίζεται ο κόσμος για να αποφύγει την ευθύνη να σκέφτεται με σοβαρότητα τα περί θρησκευτικής πίστεως. [...] Αξίζει να διαβάσετε αυτό το βιβλίο, να σκεφτείτε και να προσπαθήσετε να αντικρούσετε τα επιχειρήματα του Dawkins [...].»
—Steven Pinker, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Harvard
ΕΚΛΕΙΣΕ ΤΑ 90 ΠΑΕΙ ΓΙΑ ΤΑ 18
* ΑΡΧΙΖΕΙ ΑΥΡΙΟ ΤΟ 18ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΚΚΕ * ΑΠΟ ΤΟ ΣΕΚΕ ΤΟΥ 1918 ΣΤΟ ΚΚΕ ΤΟΥ 2009 * ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ 17 ΣΥΝΕΔΡΙΩΝ
Του ΘΩΜΑ ΤΣΑΤΣΗ
Από την ίδρυσή του το ΚΚΕ, πριν από 90 χρόνια, έχει διοργανώσει 17 συνέδρια. Αύριο ξεκινάει το 18ο εν μέσω της οικονομικής κρίσης και περίπου τρεις μήνες πριν από τις ευρωεκλογές. Το βασικό ερώτημα, εάν δηλαδή πρόκειται την ερχόμενη Κυριακή να αλλάξει η ηγεσία του κόμματος, δεν έχει απαντηθεί.
Εκείνο που ωστόσο είναι σχεδόν σίγουρο είναι ότι το ΚΚΕ δεν πρόκειται να χαράξει αλλαγή πορείας, παραμένοντας προσηλωμένο σε στόχους και ιδέες που έχει αποφασίσει εδώ και δεκαετίες. Σ' ό,τι αφορά το θέμα της ηγεσίας, όπως είπε και η γ.γ. του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα τον περασμένο Μάιο με αφορμή τις αιφνιδιαστικές αλλαγές στην Κοινοβουλευτική Ομάδα, θέλει να έχει το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού. Οπως είχε πει τότε, «διατηρούμε το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού, δεν μπορούμε να το έχουμε; Δεν κατάλαβα. Σας πείραξε; Εγώ πάρα πολύ το χάρηκα». Εκείνο λοιπόν που απομένει να απαντηθεί είναι εάν μέχρι την Κυριακή η ίδια ή η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ θα αιφνιδιάσει και πάλι.
Τα συνέδρια του ΚΚΕ έχουν ιδιαίτερη σημασία, όχι μόνο γιατί πρόκειται για το μακροβιότερο κοινοβουλευτικό κόμμα της Αριστεράς, αλλά και γιατί μέσα από την πορεία του συνέβαλε στην πολιτική γεωγραφία της Ελλάδας. Και αυτό ενώ για πολλά χρόνια το ΚΚΕ βρέθηκε στην παρανομία.
Το 1ο Συνέδριο πραγματοποιήθηκε το Νοέμβριο του 1918. Ηταν το ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚΕ (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας) που μετονομάστηκε σε ΚΚΕ. Το συνέδριο έγινε στα γραφεία του Συνδέσμου Μηχανικών Ατμόπλοιων στον Πειραιά. Υπήρξε έντονη ιδεολογική αντιπαράθεση για το χαρακτήρα και το πρόγραμμα του νέου κόμματος. Από τους συσχετισμούς των δυνάμεων προέκυψαν τρεις τάσεις. Οι αριστεροί σοσιαλιστές, που συσπειρώθηκαν γύρω από τον Δ. Λιγδόπουλο, τον Σ. Κομιώτη και τον Μ. Οικονόμου. Η «δεξιά» ρεφορμιστική, υπό τους Α. Σιδέρη, Ν. Γιαννιό και Π. Δημητράτο. Και η «κεντριστική», υπό τον Α. Μπεναρόγια. Στο ιδρυτικό ψήφισμα κατοχυρώθηκε ο «προλεταριακός-διεθνιστικός χαρακτήρας» του κόμματος. Σύμφωνα με αυτόν, «Το Σοσιαλιστικόν Εργατικόν Κόμμα της Ελλάδος βασίζεται επί των εξής θεμελιωδών αρχών:
**Πολιτική και οικονομική οργάνωσις του προλεταριάτου σε ξεχωριστό κόμμα τάξεως για την κατάκτησιν της πολιτικής εξουσίας και την δημοσιοποίησιν των μέσων της παραγωγής και ανταλλαγής, δηλαδή την μεταβολήν της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας εις κοινωνίαν κολεχτιβικήν ή κομμουνιστικήν.
**Διεθνής συνεννόησις και δράσις των εργατών».
Το συνέδριο τάχθηκε στο πλευρό της Οκτωβριανής Επανάστασης και ενέκρινε «ψήφισμα χαιρετισμού προς την Ρωσικήν Δημοκρατίαν των Σοβιέτ» και «Διαμαρτυρίαν διά την μελετωμένην επέμβασιν των συμμάχων» κατά της νεαράς Σοβιετικής Δημοκρατίας.
2ο Συνέδριο Εγινε στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1920, στην αίθουσα «Τσαλδάρη» στην πλατεία Κολοκοτρώνη. Οπως ήταν φυσικό, οι σύνεδροι του ΣΕΚΕ τάχθηκαν υπέρ του λενινιστικού προσανατολισμού του κόμματος στο θέμα της δικτατορίας του προλεταριάτου και της αρχής του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού.
Τα μέλη αποφάσισαν ότι οι ομάδες και οι «τάσεις» δεν χωράνε, και γι' αυτό ήταν αναγκαία η ιδεολογική και οργανωτική ενότητα του κόμματος. Τότε ήταν που αποφασίστηκε δίπλα στον τίτλο του κόμματος να μπει η λέξη «Κομμουνιστικόν».
Πριν από το 3ο τακτικό Συνέδριο, προηγήθηκαν τρία έκτακτα συνέδρια, τα δύο από τα οποία ήταν εκλογικά.
Ακολούθησαν το 3ο Συνέδριο το Μάρτιο του 1927, το 4ο το Δεκέμβριο του 1928, το 5ο το Μάρτιο του 1934 και το 6ο τον Δεκέμβριο του 1935. Εκείνο που απασχόλησε ιδιαίτερα το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ ήταν ο κίνδυνος εγκαθίδρυσης φασιστικής δικτατορίας στην Ελλάδα και η ανάπτυξη ενός μετώπου πάλης που θα απέτρεπε αυτό το ενδεχόμενο.
7ο Συνέδριο Από τότε, εκείνο που κρίνεται ως σημαντικό είναι το πρώτο αμέσως μετά τον πόλεμο. Δηλαδή το 7ο Συνέδριο, που συνέβαλε στη διαμόρφωση της μεταπολεμικής πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας. Ηταν το πρώτο που έγινε υπό ομαλές συνθήκες, στον κινηματογράφο «Τιτάνια» στην οδό Πανεπιστημίου, και η προσωπικότητα του Νίκου Ζαχαριάδη κυριάρχησε σ' αυτό. Εγινε από 1 έως 6 Οκτωβρίου, υπό συνθήκες «νομιμότητας» και ενώ η Ελλάδα έβγαινε από τον πόλεμο και «προετοιμαζόταν» για τον εμφύλιο πόλεμο. Στο συνέδριο συζητήθηκε η πολιτική κατάσταση και το αγροτικό πρόβλημα στην Ελλάδα, τα προβλήματα της Λαϊκής Δημοκρατίας, καθώς και το πρόγραμμα και το καταστατικό του ΚΚΕ. Ασχολήθηκε επίσης με τη δυνατότητα και τις πολιτικές προϋποθέσεις δημιουργίας βαριάς βιομηχανίας, στηριγμένης στις εγχώριες πλουτοπαραγωγικές πηγές.
Το «νόμιμο δικαίωμα»
Η βασική διαπίστωση του συνεδρίου ήταν ότι: «Μέσα στον πανευρωπαϊκό οργασμό της δημοκρατικής και σοσιαλιστικής αναγέννησης, η Ελλάδα χάρη στην ένοπλη ξενική επέμβαση αποτελεί τραγική εξαίρεση. Η ξενική επέμβαση ανέκοψε την ομαλή πολιτική ζωή και εξέλιξη του τόπου... Ο πολιτικός συνασπισμός του ΕΑΜ έκανε κάθε δυνατή υποχώρηση για τη συνένωση των προσπαθειών όλων εκείνων που εναντιώνονται στις βίαιες, πραξικοπηματικές λύσεις και δεν θα σταματήσει αυτές τις προσπάθειές του -εφόσον όμως δεν θα σταματήσει η δολοφονική τρομοκρατική δράση κατά του λαού, νόμιμο δικαίωμα άμυνας είναι η χρησιμοποίηση των ίδιων μέσων από το λαό, για την απόκρουση της αφηνιασμένης τρομοκρατικής δράσης του μαύρου μετώπου, ΣΑΝ, Χ, και Σίας».
8ο συνέδριο Το 8ο Συνέδριο έγινε υπό συνθήκες παρανομίας. Συνήλθε τον Αύγουστο του 1961 στο εξωτερικό. Το ΚΚΕ ήταν παράνομο στην Ελλάδα, όμως πολλά μέλη και στελέχη δρούσαν μέσα από την ΕΔΑ. Είχε προηγηθεί τρία χρόνια πριν η απόφαση (8η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ), για τη διάλυση των κομματικών οργανώσεων. Η παρανομία, η διάλυση των οργανώσεων επέδρασαν στο συνέδριο και στις αποφάσεις που έλαβε. Ετσι, το συνέδριο περιέγραφε την Ελλάδα ως «υπανάπτυκτη καπιταλιστική χώρα, βασικά αγροτική, με σχετική ανάπτυξη της βιομηχανίας, με ορισμένα μισοφεουδαρχικά υπολείμματα και με κύριο χαρακτηριστικό τη σημαντική εξάρτηση από το μονοπωλιακό κεφάλαιο». Ανέφερε επίσης ότι «η αντίθεση που κυριαρχεί σήμερα είναι η αντίθεση ανάμεσα στον ιμπεριαλισμό, την ντόπια ολιγαρχία που συνεργάζεται μαζί του από τη μια, και όλες τις άλλες κοινωνικές τάξεις και ομάδες από την άλλη». Αναφερόταν επίσης ότι «η επικείμενη επανάσταση στην Ελλάδα θα είναι αντιιμπεριαλιστική-δημοκρατική». Ο όρος «εθνική αστική τάξη», που χρησιμοποιήθηκε, χαρακτηρίστηκε στη συνέχεια «λάθος», που οδήγησε σε διαστρεβλώσεις και σε πολιτική συνεργασίας χωρίς όρους με την Ενωση Κέντρου. Το συνέδριο επικύρωσε την απόφαση του 1958 για τη διάλυση των κομματικών οργανώσεων.
9ο συνέδριο Συνήλθε το Δεκέμβρη του 1973 και ενώ η Ελλάδα ήταν υπό δικτατορικό καθεστώς. Το Συνέδριο του ΚΚΕ σχεδόν συνέπεσε με την εξέγερση του Πολυτεχνείου, που είχε γίνει ένα μήνα πριν. Ωστόσο εκείνο με το οποίο κλήθηκε επί της ουσίας να ασχοληθεί ήταν όσα έγιναν τον Φεβρουάριο του 1968 στη 12η Ολομέλεια, όπου το κόμμα διασπάστηκε και ιδρύθηκε το ΚΚΕ εσ.
Τότε ψήφισε το νέο πρόγραμμα του ΚΚΕ, όπου η Ελλάδα «χώρα με μέσο επίπεδο ανάπτυξης, με διαμορφωμένο κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό και με χαρακτηριστικό γνώρισμα τη σημαντική εξάρτηση από το ξένο μονοπωλιακό κεφάλαιο και το διεθνή ιμπεριαλισμό, γίνεται χώρα βιομηχανική-αγροτική».
Τα δύο στάδια
Σύμφωνα με το ΚΚΕ, η χώρα θα έφτανε στο σοσιαλισμό μέσα από μια ενιαία επαναστατική διαδικασία, που θα περιλάμβανε δύο στάδια επαναστατικών μετασχηματισμών: ένα δημοκρατικό, αντιμονοπωλιακό, αντιιμπεριαλιστικό και ένα σοσιαλιστικό στάδιο. Το συνέδριο, παίρνοντας υπόψη την ύπαρξη της στρατιωτικοφασιστικής δικτατορίας, καθόρισε ως πρώτο βήμα της ενιαίας επαναστατικής διαδικασίας την εγκαθίδρυση του «καθεστώτος της Νέας Δημοκρατίας». Θεωρώντας λάθος τη θέση του 8ου Συνεδρίου, όπου η μη μονοπωλιακή αστική τάξη περιγραφόταν «εθνική αστική τάξη», άλλαξε θέση και τόνισε ότι «η ολοκλήρωση του πρώτου σταδίου της ενιαίας επαναστατικής πορείας θα πραγματοποιηθεί από την εργατική τάξη σε συμμαχία με την εργαζόμενη αγροτιά και με τη συσπείρωση γύρω από τη συμμαχία αυτή, των μεσαίων στρωμάτων της πόλης, της προοδευτικής δημοκρατικής διανόησης, καθώς και άλλων δυνάμεων που θα συμμετάσχουν στην εγκαθίδρυση της Νέας Δημοκρατίας και που στην πορεία θα πειστούν για την ανάγκη της ολοκλήρωσης του μετασχηματισμού αυτού».
10ο Συνέδριο Επτά μήνες μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1977, το ΚΚΕ διοργάνωσε το 10ο Συνέδριο της ιστορίας του. Στις εκλογές είχε καταγράψει περίπου 10%. Ηταν η πρώτη αυτόνομη παρουσία, καθώς στις εκλογές του 1974 ήταν μέρος της Ενωμένης Αριστεράς.
Το συνέδριο έγινε για πρώτη φορά έπειτα από πολλά χρόνια σε συνθήκες νομιμότητας, από τις 15 έως τις 20 Μαΐου 1978 στο γήπεδο του «Μίλωνα» της Νέας Σμύρνης. Σύμφωνα με την απόφαση του συνεδρίου «επιβάλλεται να περάσει η εξουσία από τα χέρια της ντόπιας μονοπωλιακής ολιγαρχίας στα χέρια των αντιιμπεριαλιστικών αντιμονοπωλιακών δημοκρατικών δυνάμεων και να εγκαθιδρυθεί μια αντιιμπεριαλιστική αντιμονοπωλιακή δημοκρατία, μια δημοκρατία του λαού».
Οι διαφωνίες του '80
Στις αρχές της δεκαετίας του '80, έπειτα από διαφωνίες, κάποια μέλη και στελέχη που είχαν βρεθεί εκτός του ΚΚΕ δημιούργησαν τη λεγόμενη «Κίνηση των 400». Δεν υπήρχε σαφής πολιτική πλατφόρμα. Ενα κείμενο που υπέγραφαν παλιά μέλη της ΚΝΕ, κατέγραφε τις αντιρρήσεις τους στην «αντιδημοκρατική λειτουργία της ΚΝΕ και του ΚΚΕ» και δήλωνε τη διαφωνία τους στο σύνθημα της νεολαίας του κόμματος «πρώτοι στα μαθήματα, πρώτοι στον αγώνα».
Η πρώτη ουσιαστικά πολιτική αμφισβήτηση εκδηλώθηκε το 1982. Παραμονές του 11ου Συνεδρίου του ΚΚΕ, ο Νίκος Μπίστης έγραψε ένα άρθρο με αφορμή τα γεγονότα στην Πολωνία, θέτοντας θέμα δημοκρατίας στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού. Ο Νίκος Μπίστης μαζί με τον Μ. Τρανταλίδη και κάποια άλλα στελέχη βρέθηκαν εκτός κόμματος έπειτα από συνάντηση που είχαν στο σπίτι τού πρώτου μαζί με τον Λεωνίδα Κύρκο. Ακολούθησαν οι διαγραφές τους.
11ο Συνέδριο Το ενδέκατο συνέδριο έγινε τον Δεκέμβριο του 1982 στον Περισσό. Το ΠΑΣΟΚ ήταν ήδη κυβέρνηση και το συνέδριο ασχολούνταν μεταξύ άλλων με τη στρατηγική της άρχουσας τάξης όπου εκτιμούσε: «...Η άρχουσα τάξη συγκεντρώνει τις κύριες προσπάθειές της στο να περιορίσει το ΠΑΣΟΚ... σ' ένα ρόλο κόμματος εναλλαγής στην εξουσία, στα πλαίσια ενός δικομματικού συστήματος με το ΚΚΕ στη γωνία».
Δύο χρόνια αργότερα, το 1984 τέθηκε εκτός κόμματος το μέλος της Κεντρικής Επιτροπής Στάθης Χατζόπουλος. Ο τελευταίος παρέσυρε τέσσερις γραμματείς της ΚΟΑ των βορείων προαστίων. Η πιο «άτακτη» ομάδα της επαρχίας ήταν εκείνη της Πάτρας. Αποκορύφωμα, οι μαζικές διαγραφές το 1985.
12ο Συνέδριο Εγινε τον Μάιο του 1987. Στην Πολιτική Απόφαση μεταξύ άλλων ανέφερε: «Μπροστά μας βρίσκονται δύο δρόμοι. Ο ένας είναι ο δρόμος του δικομματισμού, που καθηλώνει την κοινωνικοπολιτική ζωή στις επιλογές της άρχουσας τάξης και υποτάσσει τις τύχες του λαού και της χώρας μας στις δυνάμεις του μεγάλου κεφαλαίου, της εξάρτησης και των υπερεθνικών οργάνων της ΕΟΚ. Ο άλλος είναι ο δρόμος της Αριστεράς, για μια ανάπτυξη νέου τύπου, για αλλαγή, με κατεύθυνση το σοσιαλισμό, που θα προχωρά με ρήξεις προς το σύστημα της εξάρτησης και της μονοπωλιακής κυριαρχίας».
Το 1989 καταγράφηκε μία από τις μαζικότερες εξόδους, με την ίδρυση του Νέου Αριστερού Ρεύματος (ΝΑΡ). Ο βουλευτής Κώστας Κάππος και άλλα 14 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής αποχώρησαν. Αιτία ήταν η υπογραφή του κοινού πορίσματος του ΚΚΕ με την ΕΑΡ. Το ένα τρίτο των μελών της Κεντρικής Επιτροπής ψήφισαν εναντίον του πορίσματος. Οι διαφωνούντες έκαναν λόγο για «κυβερνητισμό» και «πολιτική ουράς», με αποκορύφωμα μια λευκή ψήφο του Κώστα Κάππου στη Βουλή. Οι αποχωρήσαντες κατείχαν θέσεις - κλειδιά. Μεταξύ τους ήταν οι Νίκος Κοτζιάς, επικεφαλής της διαφώτισης, Νάντια Βαλαβάνη, στο γραφείο Τύπου, Γιώργος Σταματάκης, στην κοινοβουλευτική ομάδα, Αγγελος Χάγιος, δημοτικός σύμβουλος του Δήμου Αθηναίων, αλλά και ο Γ. Γράψας, γραμματέας της ΚΝΕ. Στην κίνηση προσχώρησαν ο ευρωβουλευτής Δημήτρης Δεσύλλας και ο καθηγητής πανεπιστημίου Ευτύχης Μπιτσάκης.
13ο Συνέδριο Το 1989, ενώ το ΚΚΕ προετοιμάζει το 13ο Συνέδριό του, στη διεθνή σκηνή κυριαρχεί η πορεία ανατροπής των σοσιαλιστικών καθεστώτων των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης με αποκορύφωμα το 1991, τη σταδιακή διάλυση της ΕΣΣΔ.
Εντός του κόμματος δίνονται μάχες. Υπάρχουν εκείνοι που επιθυμούν τη μεγάλη συμμαχία του ΣΥΝ και εκείνοι που τους κατηγορούν ότι επιθυμούν αλλοίωση της επαναστατικής φυσιογνωμίας του κόμματος. Στις 18 Ιουνίου 1990, στο πλαίσιο της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ, ο Χαρίλαος Φλωράκης αναφέρθηκε για πρώτη φορά δημόσια στην πρόθεσή του να αποχωρήσει από την ηγεσία του κόμματος, προετοιμάζοντας για τις εξελίξεις που θα ακολουθούσαν. Σε μια αποστροφή της ομιλίας του, είπε: «Με συμπαθάτε για την κριτική που κάνω, αλλά ίσως να είναι από τις τελευταίες μου ομιλίες στο κόμμα και να μην το 'χω βάρος στη συνείδησή μου ότι δεν είπα τη γνώμη μου».
Στις 19 έως 24 Φεβρουαρίου 1991 συνέρχεται το 13ο Συνέδριο στο Ολυμπιακό Στάδιο.
Η οριακή Αλέκα
Η σχεδόν οριακή εκλογή της Αλέκας Παπαρήγα, με 57 ψήφους έναντι 53 που έλαβε ο Γιάννης Δραγασάκης, στη θέση της γενικής γραμματέως του κόμματος, ήταν το αποκορύφωμα των εργασιών του 13ου Συνεδρίου.
«Δεν αλλάζω γνώμη ούτε διορθώνω την αυτοκριτική που έκανα. Η εκλογή μου δεν μου δίνει συγχωροχάρτι. Ακουσαν όλοι κι έκριναν. Οι άνθρωποι πρέπει να αποδεικνύουν ότι όχι μόνο μπορούν να κάνουν αυτοκριτική, αλλά και να μπορούν να διορθώνονται». Ηταν μια από τις πρώτες δηλώσεις της γενικής γραμματέως του ΚΚΕ, λίγο μετά την εκλογή της, που έδειχνε αποφασισμένη να ξεκαθαρίσει το τοπίο.
Η Αλέκα Παπαρήγα ήταν η βασική επιλογή του Χαρίλαου Φλωράκη, που χαρούμενος την ημέρα της εκλογής στις 27 Φεβρουαρίου βγήκε και ανακοίνωσε την απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής. Η σχεδόν οριακή νίκη λειτούργησε ως αιτία να αμφισβητηθούν στη συνέχεια οι επιλογές της ηγεσίας του ΚΚΕ.
Τα γεγονότα του Μαΐου
Στις 16 Μαΐου 1991, ο τότε τέως γ.γ. του ΚΚΕ Γρηγόρης Φαράκος, σε συνέντευξή του στην ΕΤ-1 περιέγραψε τους φόβους του πως η «ομάδα που επηρεάζει την πλειοψηφία της Κεντρικής Επιτροπής θα φτάσει στα άκρα» και έκανε καταγγελίες για μηχανισμούς παρακολούθησης. Το γραφείο Τύπου την επομένη έσπευσε να του απαντήσει. «Κανένας διωγμός ή ποινικοποίηση διαφορετικών απόψεων δεν γίνεται σήμερα στο ΚΚΕ. Αντίθετα, ο Γρηγόρης Φαράκος ουσιαστικά πήρε υπό την προστασία του τη διαλυτική πρακτική των ομαδοποιήσεων και αντικαταστατικών ενεργειών».
Είχε προηγηθεί δύο ημέρες πριν η συνεδρίαση του Πολιτικού Γραφείου που είχε κατηγορήσει τον Γρηγόρη Φαράκο για «αστήρικτες τουλάχιστον κατηγορίες» για τις οικονομικές δραστηριότητες της ηγεσίας του κόμματος. Η πλευρά της ηγετικής ομάδας έκανε επίθεση προς την πλευρά των λεγόμενων Ανανεωτικών, σχεδόν συγχρόνως με μια ανοικτή επιστολή της Κεντρικής Επιτροπής προς τα μέλη του κόμματος, με την οποία τα καλούσε να παρέμβουν εναντίον των «υπονομευτών» της ενότητας και της ενιαίας δράσης του κόμματος.
Ακολουθούν ιδεολογικές μάχες και, τον Ιούλιο του '91, 45 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής βλέπουν την πόρτα εξόδου. Σύμφωνα με την επίσημη γραμμή, η δράση τους ήταν «υπονομευτική».
Σ' αυτές τις συνθήκες, τον Δεκέμβριο του 1991 γίνεται το 14ο Συνέδριο στον Περισσό. Εκεί έγινε αποδόμηση της περεστρόικα. Το Συνέδριο έκανε λόγο για παραβίαση της μαρξιστικής - λενινιστικής θεωρίας, «με αποκορύφωμα τη συνειδητή εγκατάλειψη αρχών στην πορεία της περεστρόικα», προσθέτοντας ότι αυτές «αποτέλεσαν βασικές αιτίες των σημερινών τραγικών εξελίξεων και συνεπειών».
15ο Συνέδριο Το 15ο Συνέδριο του ΚΚΕ έγινε τον Μάιο του 1996 στην έδρα του ΚΚΕ. Επρόκειτο για προγραμματικό συνέδριο.
Ασχολήθηκε για άλλη μια φορά με τη στρατηγική και την τακτική του κόμματος και το χαρακτήρα της επανάστασης. Στην ομιλία της, την πρώτη ημέρα του συνεδρίου, η γ.γ. του κόμματος Αλέκα Παπαρήγα προέβλεψε ότι θα ξεσπάσει ένας νέος κύκλος επαναστατικών κινημάτων και σοσιαλιστικών επαναστάσεων. Από τότε, με σαφή τρόπο η επίσημη γραμμή της ηγετικής ομάδας του ΚΚΕ απέκλειε οποιαδήποτε συνεργασία με τον Συνασπισμό. Ο Χαρίλαος Φλωράκης στην ομιλία του -που δεν δόθηκε στη δημοσιότητα- εξέφρασε, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ της εποχής, τη διαφωνία του με την άποψη της Αλέκας Παπαρήγα και των στελεχών της ηγεσίας του κόμματος, που δήλωσε την αντίθεσή της σε οποιαδήποτε μορφή συνεργασίας. Οι εκλογές στην Κεντρική Επιτροπή επιβεβαίωσαν την τάση της ηγεσίας να ελέγξει τον πυρήνα του κομματικού μηχανισμού. Από τα 75 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής, περισσότερα από 60 ανήκαν στη γραμμή που είχε χαράξει η ηγετική ομάδα.
16ο Συνέδριο Η πανηγυρική επανεκλογή της Αλέκας Παπαρήγα, στις 17 Δεκεμβρίου 2000, ήταν το επιστέγασμα της απόφασης της πολιτικής γραμμής που διατήρησε το ΚΚΕ και στο 16ο συνέδριό του. Ο επίτιμος πρόεδρος του κόμματος, Χαρίλαος Φλωράκης, επέλεξε ωστόσο τον δικό του δρόμο, περιγράφοντας τη διαφωνία του: «Το θέμα δεν είναι τι αντίληψη θα έχει η κάθε συνιστώσα του Μετώπου για τη λαϊκή εξουσία ή το πώς θα τη θέλει. Το θέμα είναι ποια θα είναι η εξουσία του Μετώπου όταν αυτό αναδειχτεί -εννοώ κοινοβουλευτικά- σε κυβέρνηση». Τέσσερις ημέρες μετά το συνέδριο, ο Διονύσης Κορφιάτης, πρώην πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ, κατήγγειλε την ηγεσία του κόμματος δηλώνοντας ότι παύει να είναι μέλος του ΚΚΕ. Είχαν προηγηθεί οι διαγραφές των Μήτσου Κωστόπουλου, Σωκράτη Ματζουράνη και Αντώνη Ντρέκου και η παραίτηση του Γιάννη Θεωνά.
17ο Συνέδριο Με επίθεση στη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ η Αλέκα Παπαρήγα ξεκίνησε την ομιλία της στο 17ο Συνέδριο του κόμματος. Επί της ουσίας περιέγραψε ότι η αντιπαράθεση που εκδηλώνεται ανάμεσά τους δεν αναιρεί καθόλου τη συναίνεση μεταξύ τους στο κύριο και βασικό: «Πώς θα προωθηθούν, με γρήγορους ρυθμούς, οι λεγόμενες διαρθρωτικές αλλαγές, δηλαδή οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις». Επίθεση επιφύλαξε και κατά του ΣΥΝ, καθώς αυτό «που κρίνεται δεν είναι οι διακηρύξεις, αλλά οι προγραμματικές του θέσεις, οι οποίες κινούνται στον ευρωμονόδρομο των τεσσάρων ελευθεριών του Μάαστριχτ και των αντίστοιχων καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων». Στην ομιλία της, η Αλέκα Παπαρήγα δεν αναφέρθηκε σε θέματα που απασχολούσαν την επικαιρότητα εκείνη την εποχή, όπως το Εκκλησιαστικό και η διαφθορά στον χώρο της Δικαιοσύνης. *
Οι γενικοί γραμματείς του ΚΚΕ
Οι γενικοί γραμματείς του ΣΕΚΕ-Κ και του ΚΚΕ, όπως το κόμμα μετονομάστηκε στη συνέχεια από το 1918 μέχρι τις μέρες μας:
Ν. Δημητράτος, εκλέχτηκε στο ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚΕ τον Νοέμβριο του 1918.
Γιάννης Κορδάτος, Φεβρουάριος 1922, στην Α' Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΣΕΚΕ (Κ).
Ν. Σαργολόγος, Νοέμβριος 1922 (ΣΕΚΕ-Κ).
Θ. Αποστολίδης, Σεπτέμβριος 1923 (ΣΕΚΕ-Κ).
Παντελής Πουλιόπουλος, Δεκέμβριος 1924, όταν το ΣΕΚΕ(Κ) μετονομάστηκε επίσημα σε ΚΚΕ.
Π. Γιατσόπουλος, προσωρινός γραμματέας, Σεπτέμβριος 1926, ΚΚΕ.
Α. Χαϊτάς, Μάρτιος 1927, ΚΚΕ.
Ν. Ζαχαριάδης, 1931, ΚΚΕ.
Α. Τσίπας, Ιούλιος 1941.
Γ. Σιάντος, Ιανουάριος 1942.
Ν. Ζαχαριάδης, 1945. Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα από το Νταχάου, αναλαμβάνει ουσιαστικά εκ νέου την ηγεσία του κόμματος. Αναλαμβάνει συλλογική ηγεσία με προεδρεύοντα τον Απ. Γκρόζο μετά την καθαίρεση του Ζαχαριάδη από τη θέση του γενικού γραμματέα, το 1956.
Κώστας Κολιγιάννης, εκτελεί ουσιαστικά χρέη γενικού γραμματέα του κόμματος από το 1958.
Χαρίλαος Φλωράκης, αναλαμβάνει ουσιαστικά την ηγεσία του κόμματος από τα τέλη του 1972.
Γρηγόρης Φαράκος, 1989.
Αλέκα Παπαρήγα, 1991, έως σήμερα.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 17/2/2009
Του ΘΩΜΑ ΤΣΑΤΣΗ
Από την ίδρυσή του το ΚΚΕ, πριν από 90 χρόνια, έχει διοργανώσει 17 συνέδρια. Αύριο ξεκινάει το 18ο εν μέσω της οικονομικής κρίσης και περίπου τρεις μήνες πριν από τις ευρωεκλογές. Το βασικό ερώτημα, εάν δηλαδή πρόκειται την ερχόμενη Κυριακή να αλλάξει η ηγεσία του κόμματος, δεν έχει απαντηθεί.
Εκείνο που ωστόσο είναι σχεδόν σίγουρο είναι ότι το ΚΚΕ δεν πρόκειται να χαράξει αλλαγή πορείας, παραμένοντας προσηλωμένο σε στόχους και ιδέες που έχει αποφασίσει εδώ και δεκαετίες. Σ' ό,τι αφορά το θέμα της ηγεσίας, όπως είπε και η γ.γ. του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα τον περασμένο Μάιο με αφορμή τις αιφνιδιαστικές αλλαγές στην Κοινοβουλευτική Ομάδα, θέλει να έχει το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού. Οπως είχε πει τότε, «διατηρούμε το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού, δεν μπορούμε να το έχουμε; Δεν κατάλαβα. Σας πείραξε; Εγώ πάρα πολύ το χάρηκα». Εκείνο λοιπόν που απομένει να απαντηθεί είναι εάν μέχρι την Κυριακή η ίδια ή η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ θα αιφνιδιάσει και πάλι.
Τα συνέδρια του ΚΚΕ έχουν ιδιαίτερη σημασία, όχι μόνο γιατί πρόκειται για το μακροβιότερο κοινοβουλευτικό κόμμα της Αριστεράς, αλλά και γιατί μέσα από την πορεία του συνέβαλε στην πολιτική γεωγραφία της Ελλάδας. Και αυτό ενώ για πολλά χρόνια το ΚΚΕ βρέθηκε στην παρανομία.
Το 1ο Συνέδριο πραγματοποιήθηκε το Νοέμβριο του 1918. Ηταν το ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚΕ (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας) που μετονομάστηκε σε ΚΚΕ. Το συνέδριο έγινε στα γραφεία του Συνδέσμου Μηχανικών Ατμόπλοιων στον Πειραιά. Υπήρξε έντονη ιδεολογική αντιπαράθεση για το χαρακτήρα και το πρόγραμμα του νέου κόμματος. Από τους συσχετισμούς των δυνάμεων προέκυψαν τρεις τάσεις. Οι αριστεροί σοσιαλιστές, που συσπειρώθηκαν γύρω από τον Δ. Λιγδόπουλο, τον Σ. Κομιώτη και τον Μ. Οικονόμου. Η «δεξιά» ρεφορμιστική, υπό τους Α. Σιδέρη, Ν. Γιαννιό και Π. Δημητράτο. Και η «κεντριστική», υπό τον Α. Μπεναρόγια. Στο ιδρυτικό ψήφισμα κατοχυρώθηκε ο «προλεταριακός-διεθνιστικός χαρακτήρας» του κόμματος. Σύμφωνα με αυτόν, «Το Σοσιαλιστικόν Εργατικόν Κόμμα της Ελλάδος βασίζεται επί των εξής θεμελιωδών αρχών:
**Πολιτική και οικονομική οργάνωσις του προλεταριάτου σε ξεχωριστό κόμμα τάξεως για την κατάκτησιν της πολιτικής εξουσίας και την δημοσιοποίησιν των μέσων της παραγωγής και ανταλλαγής, δηλαδή την μεταβολήν της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας εις κοινωνίαν κολεχτιβικήν ή κομμουνιστικήν.
**Διεθνής συνεννόησις και δράσις των εργατών».
Το συνέδριο τάχθηκε στο πλευρό της Οκτωβριανής Επανάστασης και ενέκρινε «ψήφισμα χαιρετισμού προς την Ρωσικήν Δημοκρατίαν των Σοβιέτ» και «Διαμαρτυρίαν διά την μελετωμένην επέμβασιν των συμμάχων» κατά της νεαράς Σοβιετικής Δημοκρατίας.
2ο Συνέδριο Εγινε στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1920, στην αίθουσα «Τσαλδάρη» στην πλατεία Κολοκοτρώνη. Οπως ήταν φυσικό, οι σύνεδροι του ΣΕΚΕ τάχθηκαν υπέρ του λενινιστικού προσανατολισμού του κόμματος στο θέμα της δικτατορίας του προλεταριάτου και της αρχής του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού.
Τα μέλη αποφάσισαν ότι οι ομάδες και οι «τάσεις» δεν χωράνε, και γι' αυτό ήταν αναγκαία η ιδεολογική και οργανωτική ενότητα του κόμματος. Τότε ήταν που αποφασίστηκε δίπλα στον τίτλο του κόμματος να μπει η λέξη «Κομμουνιστικόν».
Πριν από το 3ο τακτικό Συνέδριο, προηγήθηκαν τρία έκτακτα συνέδρια, τα δύο από τα οποία ήταν εκλογικά.
Ακολούθησαν το 3ο Συνέδριο το Μάρτιο του 1927, το 4ο το Δεκέμβριο του 1928, το 5ο το Μάρτιο του 1934 και το 6ο τον Δεκέμβριο του 1935. Εκείνο που απασχόλησε ιδιαίτερα το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ ήταν ο κίνδυνος εγκαθίδρυσης φασιστικής δικτατορίας στην Ελλάδα και η ανάπτυξη ενός μετώπου πάλης που θα απέτρεπε αυτό το ενδεχόμενο.
7ο Συνέδριο Από τότε, εκείνο που κρίνεται ως σημαντικό είναι το πρώτο αμέσως μετά τον πόλεμο. Δηλαδή το 7ο Συνέδριο, που συνέβαλε στη διαμόρφωση της μεταπολεμικής πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας. Ηταν το πρώτο που έγινε υπό ομαλές συνθήκες, στον κινηματογράφο «Τιτάνια» στην οδό Πανεπιστημίου, και η προσωπικότητα του Νίκου Ζαχαριάδη κυριάρχησε σ' αυτό. Εγινε από 1 έως 6 Οκτωβρίου, υπό συνθήκες «νομιμότητας» και ενώ η Ελλάδα έβγαινε από τον πόλεμο και «προετοιμαζόταν» για τον εμφύλιο πόλεμο. Στο συνέδριο συζητήθηκε η πολιτική κατάσταση και το αγροτικό πρόβλημα στην Ελλάδα, τα προβλήματα της Λαϊκής Δημοκρατίας, καθώς και το πρόγραμμα και το καταστατικό του ΚΚΕ. Ασχολήθηκε επίσης με τη δυνατότητα και τις πολιτικές προϋποθέσεις δημιουργίας βαριάς βιομηχανίας, στηριγμένης στις εγχώριες πλουτοπαραγωγικές πηγές.
Το «νόμιμο δικαίωμα»
Η βασική διαπίστωση του συνεδρίου ήταν ότι: «Μέσα στον πανευρωπαϊκό οργασμό της δημοκρατικής και σοσιαλιστικής αναγέννησης, η Ελλάδα χάρη στην ένοπλη ξενική επέμβαση αποτελεί τραγική εξαίρεση. Η ξενική επέμβαση ανέκοψε την ομαλή πολιτική ζωή και εξέλιξη του τόπου... Ο πολιτικός συνασπισμός του ΕΑΜ έκανε κάθε δυνατή υποχώρηση για τη συνένωση των προσπαθειών όλων εκείνων που εναντιώνονται στις βίαιες, πραξικοπηματικές λύσεις και δεν θα σταματήσει αυτές τις προσπάθειές του -εφόσον όμως δεν θα σταματήσει η δολοφονική τρομοκρατική δράση κατά του λαού, νόμιμο δικαίωμα άμυνας είναι η χρησιμοποίηση των ίδιων μέσων από το λαό, για την απόκρουση της αφηνιασμένης τρομοκρατικής δράσης του μαύρου μετώπου, ΣΑΝ, Χ, και Σίας».
8ο συνέδριο Το 8ο Συνέδριο έγινε υπό συνθήκες παρανομίας. Συνήλθε τον Αύγουστο του 1961 στο εξωτερικό. Το ΚΚΕ ήταν παράνομο στην Ελλάδα, όμως πολλά μέλη και στελέχη δρούσαν μέσα από την ΕΔΑ. Είχε προηγηθεί τρία χρόνια πριν η απόφαση (8η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ), για τη διάλυση των κομματικών οργανώσεων. Η παρανομία, η διάλυση των οργανώσεων επέδρασαν στο συνέδριο και στις αποφάσεις που έλαβε. Ετσι, το συνέδριο περιέγραφε την Ελλάδα ως «υπανάπτυκτη καπιταλιστική χώρα, βασικά αγροτική, με σχετική ανάπτυξη της βιομηχανίας, με ορισμένα μισοφεουδαρχικά υπολείμματα και με κύριο χαρακτηριστικό τη σημαντική εξάρτηση από το μονοπωλιακό κεφάλαιο». Ανέφερε επίσης ότι «η αντίθεση που κυριαρχεί σήμερα είναι η αντίθεση ανάμεσα στον ιμπεριαλισμό, την ντόπια ολιγαρχία που συνεργάζεται μαζί του από τη μια, και όλες τις άλλες κοινωνικές τάξεις και ομάδες από την άλλη». Αναφερόταν επίσης ότι «η επικείμενη επανάσταση στην Ελλάδα θα είναι αντιιμπεριαλιστική-δημοκρατική». Ο όρος «εθνική αστική τάξη», που χρησιμοποιήθηκε, χαρακτηρίστηκε στη συνέχεια «λάθος», που οδήγησε σε διαστρεβλώσεις και σε πολιτική συνεργασίας χωρίς όρους με την Ενωση Κέντρου. Το συνέδριο επικύρωσε την απόφαση του 1958 για τη διάλυση των κομματικών οργανώσεων.
9ο συνέδριο Συνήλθε το Δεκέμβρη του 1973 και ενώ η Ελλάδα ήταν υπό δικτατορικό καθεστώς. Το Συνέδριο του ΚΚΕ σχεδόν συνέπεσε με την εξέγερση του Πολυτεχνείου, που είχε γίνει ένα μήνα πριν. Ωστόσο εκείνο με το οποίο κλήθηκε επί της ουσίας να ασχοληθεί ήταν όσα έγιναν τον Φεβρουάριο του 1968 στη 12η Ολομέλεια, όπου το κόμμα διασπάστηκε και ιδρύθηκε το ΚΚΕ εσ.
Τότε ψήφισε το νέο πρόγραμμα του ΚΚΕ, όπου η Ελλάδα «χώρα με μέσο επίπεδο ανάπτυξης, με διαμορφωμένο κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό και με χαρακτηριστικό γνώρισμα τη σημαντική εξάρτηση από το ξένο μονοπωλιακό κεφάλαιο και το διεθνή ιμπεριαλισμό, γίνεται χώρα βιομηχανική-αγροτική».
Τα δύο στάδια
Σύμφωνα με το ΚΚΕ, η χώρα θα έφτανε στο σοσιαλισμό μέσα από μια ενιαία επαναστατική διαδικασία, που θα περιλάμβανε δύο στάδια επαναστατικών μετασχηματισμών: ένα δημοκρατικό, αντιμονοπωλιακό, αντιιμπεριαλιστικό και ένα σοσιαλιστικό στάδιο. Το συνέδριο, παίρνοντας υπόψη την ύπαρξη της στρατιωτικοφασιστικής δικτατορίας, καθόρισε ως πρώτο βήμα της ενιαίας επαναστατικής διαδικασίας την εγκαθίδρυση του «καθεστώτος της Νέας Δημοκρατίας». Θεωρώντας λάθος τη θέση του 8ου Συνεδρίου, όπου η μη μονοπωλιακή αστική τάξη περιγραφόταν «εθνική αστική τάξη», άλλαξε θέση και τόνισε ότι «η ολοκλήρωση του πρώτου σταδίου της ενιαίας επαναστατικής πορείας θα πραγματοποιηθεί από την εργατική τάξη σε συμμαχία με την εργαζόμενη αγροτιά και με τη συσπείρωση γύρω από τη συμμαχία αυτή, των μεσαίων στρωμάτων της πόλης, της προοδευτικής δημοκρατικής διανόησης, καθώς και άλλων δυνάμεων που θα συμμετάσχουν στην εγκαθίδρυση της Νέας Δημοκρατίας και που στην πορεία θα πειστούν για την ανάγκη της ολοκλήρωσης του μετασχηματισμού αυτού».
10ο Συνέδριο Επτά μήνες μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1977, το ΚΚΕ διοργάνωσε το 10ο Συνέδριο της ιστορίας του. Στις εκλογές είχε καταγράψει περίπου 10%. Ηταν η πρώτη αυτόνομη παρουσία, καθώς στις εκλογές του 1974 ήταν μέρος της Ενωμένης Αριστεράς.
Το συνέδριο έγινε για πρώτη φορά έπειτα από πολλά χρόνια σε συνθήκες νομιμότητας, από τις 15 έως τις 20 Μαΐου 1978 στο γήπεδο του «Μίλωνα» της Νέας Σμύρνης. Σύμφωνα με την απόφαση του συνεδρίου «επιβάλλεται να περάσει η εξουσία από τα χέρια της ντόπιας μονοπωλιακής ολιγαρχίας στα χέρια των αντιιμπεριαλιστικών αντιμονοπωλιακών δημοκρατικών δυνάμεων και να εγκαθιδρυθεί μια αντιιμπεριαλιστική αντιμονοπωλιακή δημοκρατία, μια δημοκρατία του λαού».
Οι διαφωνίες του '80
Στις αρχές της δεκαετίας του '80, έπειτα από διαφωνίες, κάποια μέλη και στελέχη που είχαν βρεθεί εκτός του ΚΚΕ δημιούργησαν τη λεγόμενη «Κίνηση των 400». Δεν υπήρχε σαφής πολιτική πλατφόρμα. Ενα κείμενο που υπέγραφαν παλιά μέλη της ΚΝΕ, κατέγραφε τις αντιρρήσεις τους στην «αντιδημοκρατική λειτουργία της ΚΝΕ και του ΚΚΕ» και δήλωνε τη διαφωνία τους στο σύνθημα της νεολαίας του κόμματος «πρώτοι στα μαθήματα, πρώτοι στον αγώνα».
Η πρώτη ουσιαστικά πολιτική αμφισβήτηση εκδηλώθηκε το 1982. Παραμονές του 11ου Συνεδρίου του ΚΚΕ, ο Νίκος Μπίστης έγραψε ένα άρθρο με αφορμή τα γεγονότα στην Πολωνία, θέτοντας θέμα δημοκρατίας στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού. Ο Νίκος Μπίστης μαζί με τον Μ. Τρανταλίδη και κάποια άλλα στελέχη βρέθηκαν εκτός κόμματος έπειτα από συνάντηση που είχαν στο σπίτι τού πρώτου μαζί με τον Λεωνίδα Κύρκο. Ακολούθησαν οι διαγραφές τους.
11ο Συνέδριο Το ενδέκατο συνέδριο έγινε τον Δεκέμβριο του 1982 στον Περισσό. Το ΠΑΣΟΚ ήταν ήδη κυβέρνηση και το συνέδριο ασχολούνταν μεταξύ άλλων με τη στρατηγική της άρχουσας τάξης όπου εκτιμούσε: «...Η άρχουσα τάξη συγκεντρώνει τις κύριες προσπάθειές της στο να περιορίσει το ΠΑΣΟΚ... σ' ένα ρόλο κόμματος εναλλαγής στην εξουσία, στα πλαίσια ενός δικομματικού συστήματος με το ΚΚΕ στη γωνία».
Δύο χρόνια αργότερα, το 1984 τέθηκε εκτός κόμματος το μέλος της Κεντρικής Επιτροπής Στάθης Χατζόπουλος. Ο τελευταίος παρέσυρε τέσσερις γραμματείς της ΚΟΑ των βορείων προαστίων. Η πιο «άτακτη» ομάδα της επαρχίας ήταν εκείνη της Πάτρας. Αποκορύφωμα, οι μαζικές διαγραφές το 1985.
12ο Συνέδριο Εγινε τον Μάιο του 1987. Στην Πολιτική Απόφαση μεταξύ άλλων ανέφερε: «Μπροστά μας βρίσκονται δύο δρόμοι. Ο ένας είναι ο δρόμος του δικομματισμού, που καθηλώνει την κοινωνικοπολιτική ζωή στις επιλογές της άρχουσας τάξης και υποτάσσει τις τύχες του λαού και της χώρας μας στις δυνάμεις του μεγάλου κεφαλαίου, της εξάρτησης και των υπερεθνικών οργάνων της ΕΟΚ. Ο άλλος είναι ο δρόμος της Αριστεράς, για μια ανάπτυξη νέου τύπου, για αλλαγή, με κατεύθυνση το σοσιαλισμό, που θα προχωρά με ρήξεις προς το σύστημα της εξάρτησης και της μονοπωλιακής κυριαρχίας».
Το 1989 καταγράφηκε μία από τις μαζικότερες εξόδους, με την ίδρυση του Νέου Αριστερού Ρεύματος (ΝΑΡ). Ο βουλευτής Κώστας Κάππος και άλλα 14 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής αποχώρησαν. Αιτία ήταν η υπογραφή του κοινού πορίσματος του ΚΚΕ με την ΕΑΡ. Το ένα τρίτο των μελών της Κεντρικής Επιτροπής ψήφισαν εναντίον του πορίσματος. Οι διαφωνούντες έκαναν λόγο για «κυβερνητισμό» και «πολιτική ουράς», με αποκορύφωμα μια λευκή ψήφο του Κώστα Κάππου στη Βουλή. Οι αποχωρήσαντες κατείχαν θέσεις - κλειδιά. Μεταξύ τους ήταν οι Νίκος Κοτζιάς, επικεφαλής της διαφώτισης, Νάντια Βαλαβάνη, στο γραφείο Τύπου, Γιώργος Σταματάκης, στην κοινοβουλευτική ομάδα, Αγγελος Χάγιος, δημοτικός σύμβουλος του Δήμου Αθηναίων, αλλά και ο Γ. Γράψας, γραμματέας της ΚΝΕ. Στην κίνηση προσχώρησαν ο ευρωβουλευτής Δημήτρης Δεσύλλας και ο καθηγητής πανεπιστημίου Ευτύχης Μπιτσάκης.
13ο Συνέδριο Το 1989, ενώ το ΚΚΕ προετοιμάζει το 13ο Συνέδριό του, στη διεθνή σκηνή κυριαρχεί η πορεία ανατροπής των σοσιαλιστικών καθεστώτων των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης με αποκορύφωμα το 1991, τη σταδιακή διάλυση της ΕΣΣΔ.
Εντός του κόμματος δίνονται μάχες. Υπάρχουν εκείνοι που επιθυμούν τη μεγάλη συμμαχία του ΣΥΝ και εκείνοι που τους κατηγορούν ότι επιθυμούν αλλοίωση της επαναστατικής φυσιογνωμίας του κόμματος. Στις 18 Ιουνίου 1990, στο πλαίσιο της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ, ο Χαρίλαος Φλωράκης αναφέρθηκε για πρώτη φορά δημόσια στην πρόθεσή του να αποχωρήσει από την ηγεσία του κόμματος, προετοιμάζοντας για τις εξελίξεις που θα ακολουθούσαν. Σε μια αποστροφή της ομιλίας του, είπε: «Με συμπαθάτε για την κριτική που κάνω, αλλά ίσως να είναι από τις τελευταίες μου ομιλίες στο κόμμα και να μην το 'χω βάρος στη συνείδησή μου ότι δεν είπα τη γνώμη μου».
Στις 19 έως 24 Φεβρουαρίου 1991 συνέρχεται το 13ο Συνέδριο στο Ολυμπιακό Στάδιο.
Η οριακή Αλέκα
Η σχεδόν οριακή εκλογή της Αλέκας Παπαρήγα, με 57 ψήφους έναντι 53 που έλαβε ο Γιάννης Δραγασάκης, στη θέση της γενικής γραμματέως του κόμματος, ήταν το αποκορύφωμα των εργασιών του 13ου Συνεδρίου.
«Δεν αλλάζω γνώμη ούτε διορθώνω την αυτοκριτική που έκανα. Η εκλογή μου δεν μου δίνει συγχωροχάρτι. Ακουσαν όλοι κι έκριναν. Οι άνθρωποι πρέπει να αποδεικνύουν ότι όχι μόνο μπορούν να κάνουν αυτοκριτική, αλλά και να μπορούν να διορθώνονται». Ηταν μια από τις πρώτες δηλώσεις της γενικής γραμματέως του ΚΚΕ, λίγο μετά την εκλογή της, που έδειχνε αποφασισμένη να ξεκαθαρίσει το τοπίο.
Η Αλέκα Παπαρήγα ήταν η βασική επιλογή του Χαρίλαου Φλωράκη, που χαρούμενος την ημέρα της εκλογής στις 27 Φεβρουαρίου βγήκε και ανακοίνωσε την απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής. Η σχεδόν οριακή νίκη λειτούργησε ως αιτία να αμφισβητηθούν στη συνέχεια οι επιλογές της ηγεσίας του ΚΚΕ.
Τα γεγονότα του Μαΐου
Στις 16 Μαΐου 1991, ο τότε τέως γ.γ. του ΚΚΕ Γρηγόρης Φαράκος, σε συνέντευξή του στην ΕΤ-1 περιέγραψε τους φόβους του πως η «ομάδα που επηρεάζει την πλειοψηφία της Κεντρικής Επιτροπής θα φτάσει στα άκρα» και έκανε καταγγελίες για μηχανισμούς παρακολούθησης. Το γραφείο Τύπου την επομένη έσπευσε να του απαντήσει. «Κανένας διωγμός ή ποινικοποίηση διαφορετικών απόψεων δεν γίνεται σήμερα στο ΚΚΕ. Αντίθετα, ο Γρηγόρης Φαράκος ουσιαστικά πήρε υπό την προστασία του τη διαλυτική πρακτική των ομαδοποιήσεων και αντικαταστατικών ενεργειών».
Είχε προηγηθεί δύο ημέρες πριν η συνεδρίαση του Πολιτικού Γραφείου που είχε κατηγορήσει τον Γρηγόρη Φαράκο για «αστήρικτες τουλάχιστον κατηγορίες» για τις οικονομικές δραστηριότητες της ηγεσίας του κόμματος. Η πλευρά της ηγετικής ομάδας έκανε επίθεση προς την πλευρά των λεγόμενων Ανανεωτικών, σχεδόν συγχρόνως με μια ανοικτή επιστολή της Κεντρικής Επιτροπής προς τα μέλη του κόμματος, με την οποία τα καλούσε να παρέμβουν εναντίον των «υπονομευτών» της ενότητας και της ενιαίας δράσης του κόμματος.
Ακολουθούν ιδεολογικές μάχες και, τον Ιούλιο του '91, 45 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής βλέπουν την πόρτα εξόδου. Σύμφωνα με την επίσημη γραμμή, η δράση τους ήταν «υπονομευτική».
Σ' αυτές τις συνθήκες, τον Δεκέμβριο του 1991 γίνεται το 14ο Συνέδριο στον Περισσό. Εκεί έγινε αποδόμηση της περεστρόικα. Το Συνέδριο έκανε λόγο για παραβίαση της μαρξιστικής - λενινιστικής θεωρίας, «με αποκορύφωμα τη συνειδητή εγκατάλειψη αρχών στην πορεία της περεστρόικα», προσθέτοντας ότι αυτές «αποτέλεσαν βασικές αιτίες των σημερινών τραγικών εξελίξεων και συνεπειών».
15ο Συνέδριο Το 15ο Συνέδριο του ΚΚΕ έγινε τον Μάιο του 1996 στην έδρα του ΚΚΕ. Επρόκειτο για προγραμματικό συνέδριο.
Ασχολήθηκε για άλλη μια φορά με τη στρατηγική και την τακτική του κόμματος και το χαρακτήρα της επανάστασης. Στην ομιλία της, την πρώτη ημέρα του συνεδρίου, η γ.γ. του κόμματος Αλέκα Παπαρήγα προέβλεψε ότι θα ξεσπάσει ένας νέος κύκλος επαναστατικών κινημάτων και σοσιαλιστικών επαναστάσεων. Από τότε, με σαφή τρόπο η επίσημη γραμμή της ηγετικής ομάδας του ΚΚΕ απέκλειε οποιαδήποτε συνεργασία με τον Συνασπισμό. Ο Χαρίλαος Φλωράκης στην ομιλία του -που δεν δόθηκε στη δημοσιότητα- εξέφρασε, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ της εποχής, τη διαφωνία του με την άποψη της Αλέκας Παπαρήγα και των στελεχών της ηγεσίας του κόμματος, που δήλωσε την αντίθεσή της σε οποιαδήποτε μορφή συνεργασίας. Οι εκλογές στην Κεντρική Επιτροπή επιβεβαίωσαν την τάση της ηγεσίας να ελέγξει τον πυρήνα του κομματικού μηχανισμού. Από τα 75 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής, περισσότερα από 60 ανήκαν στη γραμμή που είχε χαράξει η ηγετική ομάδα.
16ο Συνέδριο Η πανηγυρική επανεκλογή της Αλέκας Παπαρήγα, στις 17 Δεκεμβρίου 2000, ήταν το επιστέγασμα της απόφασης της πολιτικής γραμμής που διατήρησε το ΚΚΕ και στο 16ο συνέδριό του. Ο επίτιμος πρόεδρος του κόμματος, Χαρίλαος Φλωράκης, επέλεξε ωστόσο τον δικό του δρόμο, περιγράφοντας τη διαφωνία του: «Το θέμα δεν είναι τι αντίληψη θα έχει η κάθε συνιστώσα του Μετώπου για τη λαϊκή εξουσία ή το πώς θα τη θέλει. Το θέμα είναι ποια θα είναι η εξουσία του Μετώπου όταν αυτό αναδειχτεί -εννοώ κοινοβουλευτικά- σε κυβέρνηση». Τέσσερις ημέρες μετά το συνέδριο, ο Διονύσης Κορφιάτης, πρώην πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ, κατήγγειλε την ηγεσία του κόμματος δηλώνοντας ότι παύει να είναι μέλος του ΚΚΕ. Είχαν προηγηθεί οι διαγραφές των Μήτσου Κωστόπουλου, Σωκράτη Ματζουράνη και Αντώνη Ντρέκου και η παραίτηση του Γιάννη Θεωνά.
17ο Συνέδριο Με επίθεση στη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ η Αλέκα Παπαρήγα ξεκίνησε την ομιλία της στο 17ο Συνέδριο του κόμματος. Επί της ουσίας περιέγραψε ότι η αντιπαράθεση που εκδηλώνεται ανάμεσά τους δεν αναιρεί καθόλου τη συναίνεση μεταξύ τους στο κύριο και βασικό: «Πώς θα προωθηθούν, με γρήγορους ρυθμούς, οι λεγόμενες διαρθρωτικές αλλαγές, δηλαδή οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις». Επίθεση επιφύλαξε και κατά του ΣΥΝ, καθώς αυτό «που κρίνεται δεν είναι οι διακηρύξεις, αλλά οι προγραμματικές του θέσεις, οι οποίες κινούνται στον ευρωμονόδρομο των τεσσάρων ελευθεριών του Μάαστριχτ και των αντίστοιχων καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων». Στην ομιλία της, η Αλέκα Παπαρήγα δεν αναφέρθηκε σε θέματα που απασχολούσαν την επικαιρότητα εκείνη την εποχή, όπως το Εκκλησιαστικό και η διαφθορά στον χώρο της Δικαιοσύνης. *
Οι γενικοί γραμματείς του ΚΚΕ
Οι γενικοί γραμματείς του ΣΕΚΕ-Κ και του ΚΚΕ, όπως το κόμμα μετονομάστηκε στη συνέχεια από το 1918 μέχρι τις μέρες μας:
Ν. Δημητράτος, εκλέχτηκε στο ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚΕ τον Νοέμβριο του 1918.
Γιάννης Κορδάτος, Φεβρουάριος 1922, στην Α' Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΣΕΚΕ (Κ).
Ν. Σαργολόγος, Νοέμβριος 1922 (ΣΕΚΕ-Κ).
Θ. Αποστολίδης, Σεπτέμβριος 1923 (ΣΕΚΕ-Κ).
Παντελής Πουλιόπουλος, Δεκέμβριος 1924, όταν το ΣΕΚΕ(Κ) μετονομάστηκε επίσημα σε ΚΚΕ.
Π. Γιατσόπουλος, προσωρινός γραμματέας, Σεπτέμβριος 1926, ΚΚΕ.
Α. Χαϊτάς, Μάρτιος 1927, ΚΚΕ.
Ν. Ζαχαριάδης, 1931, ΚΚΕ.
Α. Τσίπας, Ιούλιος 1941.
Γ. Σιάντος, Ιανουάριος 1942.
Ν. Ζαχαριάδης, 1945. Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα από το Νταχάου, αναλαμβάνει ουσιαστικά εκ νέου την ηγεσία του κόμματος. Αναλαμβάνει συλλογική ηγεσία με προεδρεύοντα τον Απ. Γκρόζο μετά την καθαίρεση του Ζαχαριάδη από τη θέση του γενικού γραμματέα, το 1956.
Κώστας Κολιγιάννης, εκτελεί ουσιαστικά χρέη γενικού γραμματέα του κόμματος από το 1958.
Χαρίλαος Φλωράκης, αναλαμβάνει ουσιαστικά την ηγεσία του κόμματος από τα τέλη του 1972.
Γρηγόρης Φαράκος, 1989.
Αλέκα Παπαρήγα, 1991, έως σήμερα.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 17/2/2009
Η ΑΚΑΤΑΜΑΧΗΤΗ ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ
2009: Ετος αφιερωμένο στον Δαρβίνο και την εξελικτική σκέψη
Του ΣΠΥΡΟΥ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗ
Ηδη από την πρώτη έκδοσή του, πριν από εκατόν πενήντα χρόνια ακριβώς, το βιβλίο του Δαρβίνου για την «Καταγωγή των Ειδών» θα πυροδοτήσει αντιφατικές και άκρως εμπαθείς αντιδράσεις: από την οργισμένη αποδοκιμασία έως την πιο θερμή αλλά και συχνά άκριτη επιδοκιμασία.
Από την πρώτη της εμφάνιση μέχρι σήμερα, η δαρβινική θεωρία γνώρισε την επιδοκιμασία των περισσότερων ειδημόνων, επειδή ήταν η πρώτη εύλογη και κυρίως εμπειρικά τεκμηριωμένη εξήγηση των πολυάριθμων δεδομένων που είχαν καταφέρει να συλλέξουν οι φυσιοδίφες σχετικά με την ιστορία της ζωής πάνω στον πλανήτη μας.
Ειδικότερα, η θεωρία της φυσικής επιλογής, η σημαντικότερη ανακάλυψη του Δαρβίνου, φάνηκε να προσφέρει μια πλήρη και σχεδόν μηχανιστική εξήγηση πολλών ζωικών φαινομένων, εντελώς ακατανόητων μέχρι τότε. Εκτός όμως από τους επιστήμονες, οι ιδέες του Δαρβίνου έγιναν ευρύτατα αποδεκτές, και μάλιστα με πρωτοφανή ενθουσιασμό, από όλους τους ελευθεριακούς στοχαστές, φιλοσόφους και μορφωμένους πολίτες που αντιμετώπιζαν με καχυποψία ή και με εχθρότητα κάθε υπερφυσική, συνήθως θρησκευτική, ερμηνεία της φύσης.
Εύκολα λοιπόν κατανοεί κανείς τις ισχυρές αντιστάσεις και τη φανατική αποδοκιμασία που προκάλεσε από την πρώτη στιγμή η εξελικτική θεωρία: οι περισσότεροι φοβήθηκαν ότι η αποδοχή της θα ανέτρεπε την παγιωμένη, επί πολλούς αιώνες, κοινωνική αντίληψη μιας τέλεια σχεδιασμένης «φυσικής τάξης πραγμάτων», καθώς και την ιδιαίτερη θέση του ανθρώπου ως κορωνίδας της δημιουργίας. Αυτή η αντίληψη περί «ευφυούς σχεδιασμού» από έναν πάνσοφο Δημιουργό θεωρούσαν ότι αποτελεί όχι μόνο την προϋπόθεση της θρησκείας και της ηθικής αλλά και το θεμέλιο της ίδιας της κοινωνίας.
Τίποτα, ωστόσο, δεν απέχει περισσότερο από την αλήθεια από την εικόνα του Κάρολου Δαρβίνου ως υποχθόνιου κοινωνικού ανατροπέα. Πρόκειται, αντίθετα, για έναν μάλλον συντηρητικό βικτοριανό ερευνητή που πραγματοποίησε μια μεγάλη επιστημονική ανακάλυψη. Και όπως συμβαίνει συνήθως, οι συνέπειες κάθε μεγάλης επιστημονικής ανακάλυψης υπερβαίνουν τις προθέσεις του δημιουργού της. Και βέβαια επιφέρουν μια βαθιά ρήξη στις κυρίαρχες γνωστικές αξίες της εποχής.
Η καλύτερη ίσως απόδειξη αυτού του γεγονότος είναι η γοητευτική, και άκρως διδακτική, περιπέτεια της μεταμόρφωσης του Δαρβίνου από αφελή δημιουργιστή, που πίστευε στην αμεταβλητότητα, δηλαδή στη σταθερότητα των βιολογικών ειδών, σε πεπεισμένο εξελικτιστή που όχι μόνο αρνήθηκε κάθε δυνατότητα ύπαρξης ενός «ευφυούς σχεδιασμού», αλλά κυρίως ανακάλυψε, πρώτος αυτός, μια εύλογη εξήγηση της πολυμορφίας της ζωής στον πλανήτη μας (βλ. σχετικά άρθρα μας στην «Ε» 10-01-09 και 17-01-09).
Μολονότι ιδιαίτερα εντυπωσιακή, αυτή η σταδιακή μεταστροφή του Δαρβίνου προς νέες ανατρεπτικές εξελικτικές αντιλήψεις δεν μπορεί καθόλου να συγκριθεί με την ασύλληπτη περιπέτεια της μεταμόρφωσης των δαρβινικών ιδεών τα επόμενα 150 χρόνια.
Η νεοδαρβινική σύνθεση
Η πρώτη έκδοση της «Καταγωγής των ειδών» έγινε στο Λονδίνο την Πέμπτη 24 Νοεμβρίου 1859, και ήδη από την πρώτη ημέρα πουλήθηκαν και τα 1.250 πρώτα αντίτυπα.
Γεγονός που υποδηλώνει όχι μόνο το μεγάλο ενδιαφέρον για το θέμα του βιβλίου αλλά κυρίως τη συστηματική προπαγάνδα και την αναμονή αυτής της έκδοσης από τους πολιτιστικούς κύκλους της Αγγλίας. Και όπως σημειώνει, με κάποια υπερηφάνεια, ο Δαρβίνος στην «Αυτοβιογραφία» του, και τα επόμενα 3.000 αντίτυπα της δεύτερης έκδοσης εξαντλήθηκαν πολύ σύντομα.
Τα αμέσως επόμενα χρόνια το βιβλίο αυτό θα γνωρίσει πολλές επανεκδόσεις και θα μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες του κόσμου, ενώ παντού θα διαβαστεί ως το θεωρητικό μανιφέστο μιας ριζικής επιστημονικής-πολιτιστικής ανατροπής. Η ταχύτατη διάδοση των εξελικτικών ιδεών κατά τα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα δεν οφείλεται τόσο στην επιστημονική επάρκεια της νέας θεωρίας. Πρέπει να εξηγηθεί μάλλον ως κοινωνικό φαινόμενο ή ως ιστορική αναγκαιότητα, που ο δαρβινισμός ως νέα κοσμοαντίληψη ήρθε να καλύψει την κατάλληλη στιγμή!
Πράγματι, πολλά ήταν τα ενοχλητικά ερωτήματα στα οποία η δαρβινική θεωρία δεν μπορούσε ή δεν ήταν σε θέση να απαντήσει. Για παράδειγμα, ο Δαρβίνος αγνοούσε παντελώς -όπως και όλοι οι βιολόγοι της εποχής του- με ποιο μηχανισμό παράγονται οι γενετικές αλλαγές και πώς αυτές κληρονομούνται στους απογόνους ώστε να δημιουργείται η αναγκαία ποικιλομορφία πάνω στην οποία δρα η φυσική επιλογή. Επίσης, η θεωρία του περί βαθμιαίας εξέλιξης, που πραγματοποιείται δηλαδή μόνο σταδιακά με μικρά εξελικτικά βηματάκια, δεν επιβεβαιωνόταν καθόλου από τις ανακαλύψεις της παλαιοντολογίας.
Αυτά τα εξηγητικά κενά και οι εμφανείς ανεπάρκειες της δαρβινικής θεωρίας δεν υποβιβάζουν καθόλου, όπως κατά καιρούς υποστηρίζουν οι διάφοροι σκοταδιστές, την αξία της δαρβινικής επανάστασης. Εξάλλου, μέχρι σήμερα δεν έχει εμφανιστεί καμία επιστημονική θεωρία που να είναι ικανή να απαντά σε όλα μας τα ερωτήματα. Τελικά, όποιος αναζητά πλήρεις και οριστικές «εξηγήσεις» θα πρέπει μάλλον να στραφεί στη θεολογία ή στη μεταφυσική και όχι στην επιστήμη.
Για πολλές δεκαετίες μετά τη διατύπωση των θεωριών του Δαρβίνου, η επιστήμη της Βιολογίας ταλανιζόταν από σφοδρότατες διαμάχες μεταξύ δαρβινιστών και αντιδαρβινιστών. Η ανάπτυξη μάλιστα της νέας επιστήμης της γενετικής, στις αρχές του εικοστού αιώνα, φάνηκε να διαψεύδει οριστικά τη δαρβινική θεωρία.
Η ανακάλυψη των μηχανισμών κληρονόμησης των διακριτών και εξαιρετικά σταθερών γενετικών «παραγόντων» που αργότερα ονομάστηκαν «γονίδια» θεωρήθηκε αρχικά ότι αποτελούσε την ταφόπλακα των δαρβινικών ιδεών. Ισως γι' αυτό ο Julian Huxley, επιφανής βιολόγος και εγγονός του μεγάλου δαρβινιστή Thomas Huxley, περιέγραψε την περίοδο από το 1900 - 1940 ως πλήρη «έκλειψη του δαρβινισμού».
Πράγματι, η επιστήμη της ζωής ήταν βαθύτατα διχασμένη σε δύο στρατόπεδα: τους εξελικτικούς βιολόγους και τους γενετιστές-βιοχημικούς. Καμία δυνατότητα επικοινωνίας, πόσω μάλλον συνεννόησης, δεν υπήρχε ανάμεσα σε αυτές τις δύο τόσο διαφορετικές -θεωρητικά και μεθοδολογικά- προσεγγίσεις των ζωικών φαινομένων.
Η κατάσταση ευτυχώς άρχισε να αλλάζει κατά τη δεκαετία του 1930, με την εμφάνιση μιας νέας γενιάς ερευνητών που γνώριζαν σε βάθος τη γλώσσα τόσο της γενετικής όσο και της εξελικτικής βιολογίας. Οι πρωταγωνιστές αυτής της πρωτότυπης γενετικής επανερμηνείας του δαρβινισμού ήταν ο ρωσικής καταγωγής Αμερικανός γενετιστής Τ. Dobzansky, ο γερμανικής καταγωγής Αμερικανός ζωολόγος Ε. Mayr, ο Βρετανός βιολόγος J. Huxley και ο Αμερικανός παλαιοντολόγος G. Simpson.
Αυτοί οι περίεργοι «γεφυροποιοί» κατάφεραν, μέσα σε μία δεκαετία, να ανατρέψουν πλήρως την κατάσταση. Με το πρωτοποριακό ερευνητικό τους έργο αυτοί οι «νεοδαρβινιστές» απέδειξαν ότι η φυσική επιλογή δεν είναι μια δύναμη εξελικτικής αλλαγής της οποίας οι συνέπειες γίνονται ορατές μόνο μετά από πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα. Είναι ένα μετρήσιμο φυσικό φαινόμενο που μπορεί κάλλιστα να μελετηθεί πειραματικά στα εργαστήρια των γενετιστών και αργότερα των μοριακών βιολόγων.
Βέβαια, η επικράτηση της νεοδαρβινικής «ορθοδοξίας» επέβαλε κάποιες σημαντικές διαφοροποιήσεις από τις αρχικές εξελικτικές ιδέες του Δαρβίνου. Για παράδειγμα, εκεί που ο Δαρβίνος πίστευε ότι η βασική εξελικτική μονάδα ήταν ο οργανισμός στο σύνολό του, τώρα η δράση της φυσικής επιλογής επεκτείνεται αφενός στα γονίδια και αφετέρου στους πληθυσμούς των οργανισμών.
Οσο για κάποιες έννοιες-κλειδιά της δαρβινικής σκέψης, όπως «προσαρμογή» και «επιβίωση του καταλληλότερου», αυτές οφείλουν πλέον να υποκατασταθούν από τις νέες έννοιες της «αναπαραγωγικής επιτυχίας» και της «διαφορικής αναπαραγωγής». Και αυτή η λεπτή θεωρητική μετατόπιση από τους οργανισμούς στα γονίδιά τους καθώς και η εντυπωσιακή είσοδος των μεθόδων της μοριακής βιολογίας έμελλε να περιορίσουν την εξελικτική σκέψη σε ακόμη πιο ακραίες γονιδιοκεντρικές αντιλήψεις. Οπως οι σύγχρονες απλοϊκές -και άκρως απλουστευτικές- δοξασίες περί «εγωιστικών γονιδίων», στα οποία υποτίθεται ότι επικεντρώνεται και εξαντλείται το πολύπλοκο παιχνίδι της εξέλιξης.
Ελπίζουμε αυτή η πολύ συνοπτική παρουσίαση να κατάφερε να αναδείξει τον πλούτο και την εξαιρετικά δημιουργική ανάπτυξη των εξελικτικών ιδεών. Και δεν πρόκειται καθόλου για μια γραμμική και προδιαγεγραμμένη πορεία αλλά μάλλον για μια συνεχή διαφοροποίηση, που πραγματώνεται μέσα από ριζικές επιστημολογικές τομές, απρόσμενες εννοιολογικές μετατοπίσεις και βαθιές μεθοδολογικές διαφοροποιήσεις. Ποιος μπορεί να φανταστεί ποιες εκπλήξεις μας επιφυλάσσει η μελλοντική ανάπτυξη των σημερινών «αιρετικών» εξελικτικών απόψεων; *
Ολες οι μεγάλες τομές της εξελικτικής θεωρίας
1809
Δημοσιεύεται το έργο του Ζαν Μπατίστ Λαμάρκ «Ζωολογική φιλοσοφία». Σε αυτό ο μεγάλος Γάλλος φυσιοδίφης παρουσιάζει μια πρώτη σοβαρά τεκμηριωμένη εξελικτική περιγραφή του μετασχηματισμού και της τελειοποίησης των ζωικών ειδών. Την ίδια χρονιά γεννιέται στο Σρούσμπερι της Αγγλίας ο Κάρολος Δαρβίνος.
1831-1836
Ο νεαρός Δαρβίνος κάνει τον γύρο του κόσμου με το βρετανικό υδρογραφικό πλοίο «Μπιγκλ». Στο πενταετές αυτό ταξίδι θα συλλέξει όλα τα απαραίτητα στοιχεία που πολύ αργότερα θα τον βοηθήσουν να ανακαλύψει και κυρίως να τεκμηριώσει την επαναστατική θεωρία του περί εξέλιξης των ειδών.
1837-1838
Αυτή την περίοδο ο Δαρβίνος υπερβαίνει όλες τις προηγούμενες αμφιβολίες του σχετικά με την πραγματικότητα της εξελικτικής διαδικασίας. Από τα σημειωματάριά του προκύπτει ότι τον Σεπτέμβριο του 1838 διατυπώνει ρητά την ιδέα του περί της φυσικής επιλογής ως βασικού μηχανισμού της εξέλιξης.
1859
Τον Ιούλιο του 1858 στην Λινναία Εταιρεία, έναν από τους πιο σημαντικούς συλλόγους φυσικής ιστορίας, θα παρουσιαστεί επίσημα η θεωρία της εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής. Μια ανακάλυψη που τυπικά αποδόθηκε στον Κ. Δαρβίνο και τον Α. Wallace. Ομως ο Δαρβίνος είχε ανακαλύψει αυτήν την ιδέα πολύ νωρίτερα από τον Αλφρεντ Γουάλας και ένα χρόνο μετά θα την παρουσιάσει ολοκληρωμένα στο βιβλίο του «Η καταγωγή των ειδών».
1865
Ενας παντελώς άγνωστος μοναχός, ο Gregor Mendel, δημοσιεύει τις ανακαλύψεις του σχετικά με τους μηχανισμούς κληρονομικότητας. Το έργο του όμως θα αναγνωριστεί μόνο ύστερα από 35 χρόνια και έκτοτε θα θεωρηθεί ο πατέρας της επιστήμης της γενετικής. Η ειρωνεία είναι ότι σε αυτό βρίσκονται οι απαντήσεις σε πολλά αναπάντητα ερωτήματα του Δαρβίνου σχετικά με την κληρονομικότητα των γενετικών αλλαγών.
1871
Δημοσιεύεται το βιβλίο του Δαρβίνου «Η καταγωγή του ανθρώπου». Σε αυτό προτείνει την κοινή καταγωγή από έναν κοινό πρόγονο όλων των πρωτευόντων θηλαστικών (και του ανθρώπου). Παρά το τεράστιο σκάνδαλο που προκάλεσε η έκδοση αυτού του βιβλίου, οι απόψεις που περιέχει θα επηρεάσουν αποφασιστικά τις μετέπειτα παλαιοανθρωπολογικές έρευνες.
1935-1947
Η «Νέα Σύνθεση», δηλαδή η νεοδαρβινική θεωρία της εξέλιξης, καταφέρνει να ενοποιήσει σε ένα ισχυρό εξηγητικό σχήμα τις βασικές ιδέες του Δαρβίνου με τα δεδομένα της γενετικής των πληθυσμών. Αυτή η νέα στατιστική και γενετική προσέγγιση των εξελικτικών ιδεών θα οδηγήσει σε εκρηκτικές ανακαλύψεις (στη φωτ. ο Ε. Mayr).
1953
Ο James Watson και ο Francis Crick ανακαλύπτουν τη δομή και τον τρόπο αναδιπλασιασμού του DNA. Σε αυτό βρίσκονται κωδικοποιημένες οι γενετικές πληροφορίες των γονιδίων και συνεπώς από αυτό εξαρτάται κάθε σημαντική γενετική αλλαγή. Η εξελικτική σκέψη τείνει να περιοριστεί στη μελέτη των γονιδίων. Ομως, όλο και περισσότεροι βιολόγοι σήμερα επιμένουν ότι η εξέλιξη δεν εξαντλείται στη μελέτη των Γονιδίων.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 14/02/2009
ΤΑ ΣΥΛΛΑΛΗΤΗΡΙΑ ΤΟΥ '92 ΚΑΙ Ο ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ
Η Μακεδονία του Ηλία Πετρόπουλου
Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις του Ηλία Πετρόπουλου φιλοξενήθηκε το 1992 σε περιοδικό των Σκοπίων. Μέσα από τις προσωπικές του εμπειρίες, ο συγγραφέας μιλάει για τη Θεσσαλονίκη, τη Μακεδονία και τον ελληνικό εθνικισμό.
Συμπληρώνονται, αυτή τη βδομάδα, 17 χρόνια από το μεγάλο συλλαλητήριο της Θεσσαλονίκης για το Μακεδονικό (14 Φεβρουαρίου 1992) που σημάδεψε τις κατοπινές εξελίξεις, εφόσον δέσμευσε κυβέρνηση και αντιπολίτευση στο αδιέξοδο και φιλοπόλεμο ιδεολόγημα ότι «η Μακεδονία είναι μία και ελληνική».
Τα ελληνικά κόμματα, αλλά ακόμα και συντηρητικοί αναλυτές έχουν, μετά από χρόνια, συμφωνήσει ότι η εθνικιστική υστερία εκείνης της εποχής ήταν ο χειρότερος σύμβουλος για την προώθηση των συμφερόντων της ίδιας της Ελλάδας στην περιοχή.
Σήμερα, με εξαίρεση την οργανωμένη ακροδεξιά και κάποιους βετεράνους τρόφιμους των μυστικών κονδυλίων, όλοι συμφωνούν ότι το κλίμα των αρχών του 1992 ήταν εκείνο που στοίχισε στην Ελλάδα την επίτευξη μιας έγκαιρης και αμοιβαία αποδεκτής λύσης στο πρόβλημα που είχε δημιουργηθεί μετά την κήρυξη της ανεξαρτησίας της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας.
Από το συλλαλητήριο για την ελληνικότητα της Μακεδονίας. Θεσσαλονίκη, 14/2/1992.
Αλλά αυτά που τώρα πια θεωρούνται περίπου ως δεδομένα για τη συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικών αναλυτών και τις ηγεσίες των πολιτικών κομμάτων που κινούνται εντός του συνταγματικού τόξου, ήταν τότε ένα μεγάλο ταμπού. Και όσοι -ελάχιστοι- τόλμησαν το 1992 να αντιταχθούν στο μαζικό -και εν πολλοίς διατεταγμένο- κύμα εθνικιστικής υστερίας βρέθηκαν αντιμέτωποι με δικαστικές διώξεις και την άμεση απειλή λιντσαρίσματος από «αγανακτισμένους εθνικόφρονες» της χώρας μας.
Μέσα σ' αυτό το βαρύ και ανελεύθερο κλίμα, ο γνωστός συγγραφέας Ηλίας Πετρόπουλος (1928-2003) από το Παρίσι έδωσε μια συνέντευξη στο περιοδικό των Σκοπίων «Επόχα» που δημοσιεύτηκε στις 14 Μαρτίου 1992. Με τη γνωστή του προκλητική ευθύτητα, ο λαογράφος απαντά χωρίς περιστροφές στα ερωτήματα της Λιλιάνας Κότεβσκα, μεταφράστριας που ζούσε τότε κι αυτή στο Παρίσι.
Μόλις κυκλοφόρησε το περιοδικό, ο Πετρόπουλος μας έστειλε σε φωτοτυπία το δημοσίευμα και το δικό του κείμενο στα ελληνικά, «αποκλειστικά για την "Ε"». Φυσικά, ούτε λόγος τότε για να δημοσιευτεί αυτό το κείμενο σε ελληνική εφημερίδα. Του εξηγήσαμε τηλεφωνικά το πρόβλημα και αντιμετωπίσαμε την πικρή του συγκατάβαση.
Ανασύρουμε σήμερα από το αρχείο μας αυτή τη συνέντευξη και την παρουσιάζουμε, παρά το γεγονός ότι τον τελευταίο καιρό αναβιώνουν κάποια κρούσματα μακαρθισμού, παρόμοια μ' εκείνα που είχαμε ζήσει στις αρχές της δεκαετίας του '90.
Το χρωστάμε, άλλωστε, στον ίδιο τον Πετρόπουλο, που δεν δίστασε σε όλη του τη συγγραφική διαδρομή να λέει τα πράγματα με το όνομά τους, όπως εκείνος τα αντιλαμβανόταν και χωρίς να υπολογίζει το προσωπικό κόστος.
Πρόκειται για ένα ντοκουμέντο, το οποίο κανείς πρέπει να τοποθετήσει στην εποχή του για να αντιληφθεί τις σκληρές διατυπώσεις του.
Αλλά η συνέντευξη έχει και μια δεύτερη αξία: περιέχει σημαντικά αυτοβιογραφικά στοιχεία, που βοηθούν στην κατανόηση του τόσο ανοιχτού αλλά και ταυτόχρονα κλειστού αυτού «λαογράφου του υπογείου».
Η συνέντευξη δόθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 1992. Εκείνες τις μέρες διοργανώθηκε στο Παρίσι δημόσια συζήτηση για το ειδικό τεύχος του περιοδικού "Autrement", αφιερωμένο στη Θεσσαλονίκη, που κυκλοφόρησε σε ανάμνηση των 500 χρόνων από την εγκατάσταση των Εβραίων στην πόλη.
Το πρώτο κείμενο ήταν του Πετρόπουλου. Σ' αυτό το πλαίσιο έγινε και η εγκάρδια συνάντησή του με την Κότεβσκα. Ο Πετρόπουλος δέχτηκε πρόθυμα να της παραχωρήσει τη συνέντευξη. Η αφιέρωση στο βιβλίο που της προσέφερε έγραφε: «Στους γείτονές μου (ως Μακεδόνες και Παριζιάνους) από καρδιάς».
Στο εισαγωγικό της σημείωμα η Κότεβσκα σημειώνει: «Ο έλληνας συγγραφέας Ηλίας Πετρόπουλος ο οποίος πριν είκοσι χρόνια εγκατέλειψε την Ελλάδα και ζει στο Παρίσι αναλύει τις ρίζες της ελληνικής παράνοιας και του σοβινισμού. Η συνάντηση με τον Ηλία Πετρόπουλο, αυτοεξόριστο έλληνα ποιητή και συγγραφέα, συμπίπτει με την οργάνωση του συλλαλητήριου στη Θεσσαλονίκη που είναι η πιο πρόσφατη έκφραση του σοβινισμού στην Ελλάδα. Ξεκινώντας από το γεγονός ότι με μια συζήτηση δεν μπορεί να αποφασιστεί το μέλλον κάποιου λαού, πήρα το θάρρος να αναταράξω τη μοναχική ψυχή του δημιουργού, απλά κινούμενη από την επιθυμία να μοιραστώ τη γνωριμία μαζί του με όλους εκείνους τους αναγνώστες, οι οποίοι πιστεύουν και αναγνωρίζουν μια μοναδική δύναμη - τη δύναμη της ψυχής. Για τον εαυτό του λέει ότι δεν ανήκει σε κανέναν και ότι ο μοναδικός του οδηγός είναι η δουλειά».
- Ποιο είναι το μυστικό της αυτοεξορίας σας;
«Η ελευθερία. Η ελευθερία να γράφεις χωρίς φοβίες και η ελευθερία να δημοσιεύεις χωρίς νομικές συνέπειες. Ανέκαθεν ήθελα να φύγω από την Ελλάδα για να μπορέσω να ανασάνω. Τελικώς, ξεκίνησα να φύγω την εποχή της Χούντας, αλλά δεν μου έδοσαν διαβατήριο. Κατάφερα να φύγω το 75. Ποτέ δεν ξαναγύρισα στην χώρα μου».
- Το δοκίμιό σας για τη νοσταλγία και τη Θεσσαλονίκη ξεκινά με την εικόνα ελληνικής κατοχής της πόλης, το 1912. Ποιο είναι το περιεχόμενο των παιδικών σας αναμνήσεων;
«Η οικογένειά μας ανέβηκε "υποχρεωτικά" από την Αθήνα στην Θεσσαλονίκη, αφού ο πατέρας μου (ένας ασήμαντος δημόσιος υπάλληλος) πήρε μετάθεση για την βόρεια Ελλάδα. Αυτό έγινε στις αρχές της δεκαετίας του '30.
Συνεπώς, εγκατασταθήκαμε τότε σε μια Θεσσαλονίκη που ήτανε, ακόμη, η μεγάλη πολυεθνική πόλη, όπου κυριαρχούσε το εβραϊκό στοιχείο.
Οι εβραίοι, οι έλληνες, οι αρβανίτες (τους λέγαμε: αρναούτηδες), οι σέρβοι, οι αρμένηδες, οι σλαβομακεδόνες, οι βούργαροι, οι ρουμανόβλαχοι, οι λαζοί (άλλοι ήσανε ελληνόφωνοι κι άλλοι τουρκόφωνοι), οι καραμαλήδες (ορθόδοξοι τουρκόφωνοι από το εσωτερικό της Μικράς Ασίας), οι ντονμέδες (εξισλαμισθέντες εβραίοι), οι φραγκολεβαντίνοι. Ολες αυτές οι εθνότητες ζούσαν σε αρμονία. Στην Θεσσαλονίκη δεν υπήρχαν γκέτο. Οι εθνότητες ήσανε οργανωμένες με διάφορους τρόπους: γειτονιά, επάγγελμα, ενορία (γύρο σε μιαν εκκλησία, ή χάβρα, ή τζαμί). Υπήρχε μια ιδιάζουσα κάθετη και οριζόντια κοινωνική διάταξη. Οι άνθρωποι γνωριζόντουσαν από τις εθνικές τους ενδυμασίες. Οι καβάσηδες ήσαν αρβανίτες, οι φουρνάρηδες ηπειρώτες, οι σέρβοι είχαν πολλά ζαχαροπλαστεία, οι αρμένηδες είχαν το μονοπώλιο του καφέ, οι πλανόδιοι γαλατάδες ήσαν βλάχοι... Βέβαια, θυμάμαι τα πρώτα μου παιδικά χρόνια στην Αθήνα, που στο σπίτι μας την θεωρούσαμε σαν αληθινή πατρίδα μας. Εκείνη την μακρινή εποχή οι παλιοελλαδίτες αντιμετώπιζαν σαν αποικία την Βόρεια Ελλάδα. Αλλωστε, τους κάτοικους της Βόρειας Ελλάδας τους αποκαλούσαν "βούργαρους". Η σχετική παράδοση συνεχίζεται, μέχρι σήμερα, στα γήπεδα του φουτ-μπολ: κάθε φορά που μια ομάδα της Θεσσαλονίκης κατεβαίνει στην Αθήνα οι αθηναίοι θεατές ουρλιάζουν "έξω οι βούργαροι" και άλλα χειρότερα».
- Μετά τη διαίρεση της Μακεδονίας αυτή η βαλκανική μητρόπολη μετατρέπεται σε επαρχιακή πόλη;
«Πράγματι, από την στιγμή που η Θεσσαλονίκη έχασε την βαλκανική της ενδοχώρα ξέπεσε οικτρά. Παράδειγμα: πριν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο το λιμάνι της Θεσσαλονίκης ήταν γεμάτο από ξένα πλοία. Μετά το 1925-1930 τα ξένα πλοία δεν είχανε κανένα λόγο να "πιάσουν" Θεσσαλονίκη. Υστερα από την απώλεια της βαλκανικής ενδοχώρας επακολούθησε κι ένα άλλο θανάσιμο πλήγμα: περίπου 40.000 εβραίοι εγκατέλειψαν για πάντα την Θεσσαλονίκη».
- Πώς αποφασίσατε να στραφείτε στη λαογραφία;
«Οι λαογράφοι αρχίζουν να γράφουν πολύ αργά - συνήθως μετά τα πενήντα τους. Είχα την τύχη ν' αρχίσω το γράψιμο σχετικώς νωρίς. Δουλεύω πάντα πάνω σε θέματα που αγνοούν, ή περιφρονούν, οι πανεπιστημιακοί. Ετσι, δουλεύοντας ουσιαστικώς δίχως βιβλιογραφία, ανατρέχω πάντα στην μνήμη μου, που την χρησιμοποιώ σαν τράπεζα πληροφοριών. Είχα αρχίσει να μαζεύω παλιές φωτογραφίες από τα φοιτητικά μου χρόνια, γύρο στο '50. Ετσι, μου είναι σχετικά εύκολο να δημοσιεύω διάφορα βιβλία για τη Θεσσαλονίκη. Ομως, το πρόβλημα είναι αλλού: δεν μπορείς να γράψεις τις λεζάντες των φωτογραφιών αν δεν κατέχεις απόλυτα την τοπογραφία της Παλιάς Σαλονίκης - μια τοπογραφία που έχει εξαφανιστεί εδώ και τριάντα χρόνια».
- Ποιοι είναι οι συγγραφείς που σας έχουν επηρεάσει περισσότερο;
«Δεν νομίζω ότι έχω δεχθεί συγκεκριμένες επιρροές από συγκεκριμένους συγγραφείς. Ο θεωρητικός οπλισμός μου και η ποιητική μου παιδεία βασίζεται κυρίως στην ελληνική και νεοελληνική γραμματολογία. Η γλώσσα μου είναι τα ελληνικά. Δουλεύω με αυτή τη γλώσσα. Για να μάθω καλά ελληνικά έπρεπε να μελετήσω προσεκτικά πώς μιλάει ο λαός μας και έπρεπε να διαβάσω τους έλληνες ποιητές και πεζογράφους. Από τους παλιούς αγαπώ τον Καβάφη, τον Κάλβο, τον Καρυωτάκη, τον Παπαδιαμάντη, τον Ροΐδη, τον Βιζυηνό. Δεν μου αρέσει καθόλου μήτε ο Καζαντζάκης, μήτε ο Ρίτσος. Προτιμώ άλλους: τον Αναγνωστάκη, τον Καρούζο, τον Εμπειρίκο, τον Γονατά, τον Ελύτη...»
- Και από τους ευρωπαίους;
«Απεχθάνομαι το περιβόητο esprit francais. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιοι γάλλοι συγγραφείς που αγαπώ. Και πριν απ' όλους τον Σταντάλ. Θαυμάζω τους ρώσους κλασικούς, την αμερικάνικη λογοτεχνία εν γένει, καθώς και την αγγλική, τους μεγάλους ιταλούς συγγραφείς, ορισμένους σκανδιναβούς (τον Κνουτ Χάμσουν, τον Στρίνμπεργκ), ορισμένους γερμανούς (λέω "ορισμένους" γιατί λόγου-χάρη ο Τουχόλσκι με εντυπωσιάζει περισσότερο από τον Μπρεχτ)».
- Μια από τις πιο τραγικές περιόδους της Ελλάδας είναι η περίοδος του εμφυλίου πολέμου (1946-49). Οι αναμνήσεις σας από εκείνη την περίοδο;
«Ωχ! Το 1990 εδημοσίευσα το βιβλιαράκι "Πτώματα, πτώματα, πτώματα", όπου μιλάω για την γερμανική Κατοχή (1941-1944) και για τον Εμφύλιο Πόλεμο (1946-1949). Νομίζω ότι, η Γιουγκοσλαβία και η Ελλάδα είχανε τα πιο ισχυρά κομουνιστικά κόμματα της πολεμικής περιόδου. Το ελληνικό κομουνιστικό κίνημα πνίγηκε στο αίμα. Ομως, η χειρότερη περίοδος που περάσαμε, εμείς οι αριστεροί, ήταν η κρυπτοδικτατορία του Καραμαλή (1955-1963) - κι όχι ο Εμφύλιος Πόλεμος, ή η δικτατορία της Χούντας...»
- Γνωρίζετε το γεγονός ότι περίπου 28 χιλιάδες παιδιά μετά τον εμφύλιο πόλεμο είχαν διασκορπιστεί ως πρόσφυγες σ' όλο τον κόσμο;
«Το ξέρω πολύ καλά. Αλλά αυτά τα αρπαγμένα παιδιά δεν καταγόντουσαν μόνο από την Μακεδονία. Και ήσανε στην πλειοψηφία τους ελληνόπουλα από διάφορες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας. Και το σπουδαιότερο: η ελληνική φασιστική Δεξιά (υπό την προστασία της βασίλισσας Φρειδερίκης) άρπαξε χιλιάδες άλλα παιδιά και τάκλεισε σε σχολεία-φυλακές που υπήρχαν σ' όλη την Ελλάδα, από την Θεσσαλονίκη ως την Ρόδο».
- Πώς εκτιμάτε την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού και του στρατηγού Μάρκου, ο οποίος πρόσφατα αναπαύθηκε;
«Δεν μπορείς να απαντήσεις σε δυο-τρεις αράδες πάνω σε ένα τόσο δύσκολο θέμα. Σήμερα ξέρουμε, πια, ότι ο Στάλιν είχε εγκαταλείψει τους έλληνες αντάρτες, και, ότι, επίσης, ο Τίτο είχε πάψει να ενισχύει τον Δημοκρατικό Στρατό, και, επιπλέον, το καλοκαίρι του '49 είχε αφήσει τον ελληνικό στρατό να μπει στο έδαφος της Γιουγκοσλαβίας και να χτυπήσει πισώπλατα τους αντάρτες. Ο Μάρκος στην κατοχή και στον Εμφύλιο Πόλεμο έπαιξε έναν καλό ρόλο. Ομως, ούτε αυτός κατάφερε να αποτρέψει τους κομουνιστές από την μέθοδο των πολιτικών δολοφονιών».
- Εσείς αντιδράσατε γράφοντας ενάντια στον επίσημο ελληνικό σοβινισμό. Πώς ερμηνεύετε την εμφάνισή του;
«Πιστεύω ότι ο ρατσισμός είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο και ότι είναι αδύνατον να τον ξεριζώσουμε. Και ακριβώς γιαυτό, απαιτείται ένας συνεχής και έντονος αγώνας εναντίον του ρατσισμού, που, ως γνωστόν, εμφανίζεται με πολλές μορφές. Ο νεοελληνικός ρατσισμός οφείλεται, κατά μεγάλο μέρος, στην παιδεία μας που οδηγεί τα ελληνόπουλα στην παρανοϊκή αντιμετώπιση της βαλκανικής πραγματικότητας. Νομίζω ότι, το καλύτερο αντίδοτο κατά του ρατσισμού είναι η βαθιά γνωριμία μεταξύ των λαών.
Οσο για τους τάφους των βογομίλων της Βεύης, τους είδα με τα μάτια μου και τους εδημοσίευσα και στην Αθήνα και στο Παρίσι. Εννοείται πως η Μελίνα Μερκούρη δεν απάντησε ποτέ ούτε στην επίσημη επιστολή μου, ούτε στα άρθρα μου. Ετσι, η ψευτοσοσιαλίστρια υπουργίνα "απόδειξε" πως οι σλάβοι δεν πατήσανε ποτέ το "ιερόν έδαφος" της Ελλάδας!»
- Ποιες είναι οι αναμνήσεις σας από την περίοδο της στρατιωτικής χούντας στην Ελλάδα;
«Η δικτατορία των συνταγματαρχών ήτο περισσότερο γελοία, παρά σκληρή. Ναι, υπήρξαν πολλές περιπτώσεις βασανισμού. Αλλά, όταν ο Καραμαλής ήταν πρωθυπουργός είχαμε πολύ περισσότερους βασανισμούς. Με την μικρή διαφορά ότι, τότε, εβασάνιζαν τους κομουνιστές, ενώ ο Παπαδόπουλος "απετόλμησε" να βασανίζει πολίτες "πρώτης κατηγορίας" που ανήκαν στο Κέντρο, ή και στην Δεξιά. Αυτοί οι μπουρζουάδες, όταν βρέθηκαν στα μπουντρούμια της Ασφάλειας, ανακάλυψαν κα-τά-πλη-κτοι ότι η Αστυνομία είχε το "δικαίωμα" να βασανίζει, χρησιμοποιώντας επί τούτω ειδικευμένο προσωπικό, εργαλεία κτλ. Σήμερα στην Ελλάδα επανήλθαμε στα παλιά κλασικά βασανιστήρια. Ποτέ μου δεν επίστεψα στην αφέλεια των μπουρζουάδων».
- Η διένεξη μεταξύ του ορθόδοξου κλήρου και των περισσότερων Ελλήνων καλλιτεχνών είναι παρούσα στον 20ό αιώνα-τα παραδείγματα με τον Καζαντζάκη, η τελευταία ταινία του Αγγελόπουλου... Ποια είναι η προσωπική σας εμπειρία από αυτό το χώρο;
«Είμαι άθεος. Σιχαίνομαι τους παπάδες. Αυτομάτως είμαι στο πλευρό του σκηνοθέτη Αγγελόπουλου (καθώς, βεβαίως, και της Λιάππα), που προσπαθούν να τους τρομοκρατήσουν κάποιοι μητροπολίτες και κάποια τσογλάνια της Νέο-ορθοδοξίας. Η διένεξη του Καζαντζάκη με την Εκκλησία δεν είχε πολύ μεγάλη σημασία. Ο Καζαντζάκης δεν υπήρξε επαναστάτης. Στον τάφο του βλέπεις έναν πανύψηλο σταυρό. Πολύ σημαντικότερες ήσανε οι περιπτώσεις του Ροΐδη και του Λασκαράτου, που τους αφόρισε η Εκκλησία. Ο Ροΐδης είναι, πιθανότατα, ο σπουδαιότερος Ελληνας πεζογράφος. Και ο πιο καλλιεργημένος».
- Σήμερα είμαστε μάρτυρες μιας μαζικής εκδήλωσης σοβινισμού με τη διοργάνωση του συλλαλητηρίου στη Θεσσαλονίκη, το οποίο στρέφεται ενάντια στη διεθνή αναγνώριση της Δημοκρατίας της Μακεδονίας, μιας πρώην γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας. Πώς βλέπετε αυτό το πρόβλημα;
Η σύντροφος του Πετρόπουλου Μαίρη Κουκουλέ σκορπά τη στάχτη του στους υπονόμους του Παρισιού, σύμφωνα με την επιθυμία του συγγραφέα (2003).
«Η μεγάλη λαϊκή συγκέντρωση της Θεσσαλονίκης (η οργανωμένη από ΟΛΑ τα κόμματα!!!) ήταν μια σχιζοφρενική και επικίνδυνη εκδήλωση. Οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης δεν ξέρουν (ή παριστάνουν πως δεν ξέρουν) τι είναι οι σλαβομακεδόνες και ποιούς λέγαμε σλαβομακεδόνες. Η μάφια των πουλημένων καθηγητών των πανεπιστημίων έπραξε το παν για να αποδείξει την "ελληνικότητα" της Μακεδονίας, ενώ συχνά οι καθηγητές δεν είναι σε θέση να αποδείξουν την "ελληνικότητα" του εαυτού τους. Αυτό ισχύει για τον Καραμαλή που μιλάει απαίσια την γλώσσα μας (νομίζω ότι η μάνα του μίλαγε βουργάρικα και ο πατέρας του τούρκικα), για τον αρχαιολόγο Μανόλη Ανδρονίκογλου (ή κάπως έτσι...) και για όλους τους όψιμους "έλληνες", που, από κόμπλεξ μειονεξίας, παριστάνουν τους σούπερ-πατριώτες».
- Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής από την αρχή αυτού του έτους γράφει επιστολές προς τους ευρωπαίους εταίρους του για να στρέψει την προσοχή τους προς το ζήτημα της Μακεδονίας, όπου και ο ίδιος έχει γεννηθεί. Η Ευρώπη θα τον ακούσει ή όχι;
«Στην Ευρώπη δεν μετράει η υπογραφή του Καραμαλή. Η Ευρώπη περνάει μιαν οδυνηρή μεταβατική περίοδο, όπου, αναγκαστικώς, έχει εμπλακεί και το βαλκανικό πρόβλημα. Η Ελλάδα, μη διαθέτοντας μιαν εθνική στρατηγική, προσπαθεί να αντιδράσει με σπασμωδικά διπλωματικά μέσα. Νομίζω ότι, η Ελλάδα έχει χάσει το παιχνίδι εκ των προτέρων. Αυτό που προέχει στην ευρύτερη περιοχή Βαλκάνια/Μαύρη Θάλασσα/Κασπία είναι η Τουρκία, που, ολοταχώς, αποβαίνει μια μεγάλη δύναμη. Οι έλληνες πολιτικάντηδες αδυνατούν να στοχαστούν πάνω στις νέες προοπτικές και, υπακούοντας σε μια τιποτένια δημαγωγική τακτική, αφήνονται στην γοητεία του εθνικισμού και του ρατσισμού. Η ελληνική κυβέρνηση έχει, ήδη, συναντήσει το νέο κράτος της Μακεδονίας σε αρκετές διεθνείς συμβάσεις, αλλά τώρα ήρθε η ώρα να αρνηθεί αυτό το κράτος. Η ελληνική κυβέρνηση είναι εξίσου τυφλή και στα εξωτερικά και στα εσωτερικά θέματα. Θέλω να πω ότι, ίσως δεν είμαστε πολύ μακριά από την μέρα που οι κρητικοί θα απαιτήσουν την ανεξαρτησία της Κρήτης».
- Τι σημαίνει για σας η Μακεδονία;
«Οι κούρδοι γυρίζουν, εκεί, ανάμεσα Αρμενία και Μεσοποταμία, πολύ πριν από την εποχή του Ξενοφώντα. Οι κούρδοι δεν κατάφεραν να αποχτήσουν δικό τους σπίτι. Ομως, οι μακεδόνες της πρώην Γιουγκοσλαβίας μπόρεσαν να χτίσουν την δικιά τους ανεξάρτητη Μακεδονία. Οι νεοέλληνες φρονούν πως είναι κληρονόμοι της αρχαίας Ελλάδας και του Βυζαντίου και ότι μπορούν να διεκδικούν μονοπωλιακώς την λέξη "Μακεδονία". Επίσης, οι νεοέλληνες επιμένουν να ονομάζουν την Ισταμπούλ: 'Κωνσταντινούπολη'. Οι συμπατριώτες μου θα αναγκαστούν να πιούν πολλά πικρά ποτήρια».
Η συνέντευξη στο «Επόχα» έχει τίτλο «Παρανοϊκή αντιμετώπιση της βαλκανικής πραγματικότητας» και καταλαμβάνει τρεις σελίδες του περιοδικού.
Ορισμένες αναγκαίες διευκρινίσεις για το περιεχόμενο της συνέντευξης:
- Η απόφαση του Πετρόπουλου να εγκαταλείψει την Ελλάδα πάρθηκε το 1975. Είχαν προηγηθεί τρεις καταδίκες του επί χούντας και πολύμηνη φυλάκισή του. Το 1968 καταδικάστηκε σε πολύμηνη φυλάκιση στο Γεντί Κουλέ για τα «Ρεμπέτικα Τραγούδια» του, ένα έργο που σήμερα θεωρείται κλασικό. Το Μάιο του 1972 κλείστηκε στον Κορυδαλλό με πεντάμηνη φυλάκιση για το βιβλίο «Καλιαρντά», δηλαδή το λεξικό της αργκό των ομοφυλόφιλων του περιθωρίου. Ενα μήνα αργότερα καταδικάστηκε σε επτάμηνη φυλάκιση για τη λέξη «αιδοίον» που περιείχε το ποίημά του «Σώμα» που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Τραμ». Αλλά και μετά την πτώση της δικτατορίας δεν έπαψαν οι διώξεις. Μόλις κυκλοφόρησε το «Εγχειρίδιον του καλού κλέφτη» (1979, εκδ., «Νεφέλη») θεωρήθηκε πορνογράφημα, κατασχέθηκε και ο Πετρόπουλος καταδικάστηκε πάλι σε δεκαοκτώ μήνες φυλάκιση. Είχε όμως ήδη εγκατασταθεί οριστικά στο Παρίσι.
- Ο Πετρόπουλος αναφέρει ότι η συγκέντρωση της Θεσσαλονίκης στις 14 Φεβρουαρίου 1992 ήταν οργανωμένη απ' όλα τα κόμματα. Στην πραγματικότητα δεν μετείχε το ΚΚΕ, το οποίο διατηρούσε εκείνη την εποχή μια απόσταση από τον κυρίαρχο εθνικιστικό λόγο.
- Η υποστήριξη στον Θεόδωρο Αγγελόπουλο αναφέρεται βέβαια στην περιπέτεια του σκηνοθέτη κατά τα γυρίσματα της ταινίας «Το μετέωρο βήμα του πελαργού» στη Φλώρινα. Οι αναφορές του σεναρίου στα σύνορα που χωρίζουν (και σκοτώνουν ή τρελαίνουν τους ανθρώπους) ερμηνεύτηκαν από τις επαγρυπνούσες υπηρεσίες του υπερεθνικόφρονα μητροπολίτη Καντιώτη ως έμμεση υποστήριξη των Σλαβομακεδόνων. Από τη Μητρόπολη Φλώρινας οργανώθηκαν λαϊκά συλλαλητήρια και δημιουργήθηκε κλίμα τρομοκράτησης των παραγόντων της ταινίας.
- Η σκηνοθέτιδα και συγγραφέας Φρίντα Λιάπα αντιμετώπιζε την ίδια περίοδο την επίθεση συντηρητικών κύκλων (και της Εκκλησίας βέβαια) για την ταινία της «Τα χρόνια της μεγάλης ζέστης» (1991).
Τον Ιανουάριο του 1992 ο τότε σύμβουλος Κινηματογραφίας του ΥΠΠΟ, Απόστολος Δοξιάδης, ζητάει την εξαίρεση της ταινίας από τα κρατικά βραβεία, καταγγέλλοντας ότι, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, κακοποιήθηκε ένα ανήλικο παιδί για τις ανάγκες μιας σκηνής. Με τη βοήθεια εφημερίδων και καναλιών προκλήθηκε τρομερό σκάνδαλο και ασκήθηκε αυτεπάγγελτη δίωξη εις βάρος της Λιάπα και της μητέρας του παιδιού. Η Μελίνα Μερκούρη, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, ο Ζυλ Ντασσέν, ο Θάνος Μικρούτσικος, ο Νίκος Κούνδουρος αντέκρουσαν τη συκοφαντία. Η υπόθεση πήγε με βούλευμα λίγους μήνες αργότερα στο αρχείο, αλλά η Λιάπα ήταν ήδη βαριά άρρωστη με όγκο στον εγκέφαλο και πέθανε τον Οκτώβριο του 1994.
Ηλία Πετρόπουλου
«Ελλάδος κοιμητήρια» (εκδ. Κέδρος, Αθήνα 2005)
Αλμπουμ με τη μεγάλη φωτογραφική του συλλογή που ετοίμαζε αλλά δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει ο συγγραφέας. Αναφέρεται η «εγκάρδια συμπαράσταση του Κώστα Τσόκλη». Οι περισσότερες φωτογραφίες έχουν τραβηχτεί από τον ίδιο κατά τη διάρκεια μιας πολύμηνης περιπλάνησής του σ' όλη την Ελλάδα με τη Μαίρη Κουκουλέ την περίοδο 1974-75. Περιλαμβάνονται διάσπαρτα πολλά τεκμήρια από την παρουσία των Βογόμιλων Σλάβων στον ελλαδικό χώρο.
«Θεσσαλονίκη, 1850-1918. Η "πόλη των Εβραίων" και η αφύπνιση των Βαλκανίων» (μετ. Γιώργος Καλαμαντής, εκδ. Εκάτη, Αθήνα 1992)
Συλλογικό έργο που κυκλοφόρησε στη Γαλλία το 1992, την περίοδο των συλλαλητηρίων για το Μακεδονικό από την επιθεώρηση «Autrement». Το πρώτο κείμενο είναι του Πετρόπουλου για την εβραιοπούλα Αλέγκρα που αγάπησε νέος και την έχασε στο Ολοκαύτωμα.
Ηλία Πετρόπουλου
«Πτώματα, πτώματα, πτώματα...» (πρόλογος Ηλία Χ. Παπαδημη- τρακόπουλου, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 1990)
Η εμπειρία του συγγραφέα από τις εκτελέσεις της περιόδου της Κατοχής και του Εμφυλίου. Πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Σχολιαστής» (Ιούνιος 1988).
Καλλιόπη Λεγάκη
«Ηλίας Πετρόπουλος, Ενας κόσμος υπόγειος» (2004/2005)
Βραβευμένη ταινία για τη ζωή και το έργο του Ηλία Πετρόπουλου μέσα από δικές του συνεντεύξεις και διηγήσεις κοντινών του ανθρώπων από τη φωτεινή αλλά και τη σκοτεινή πλευρά της ζωής, αυτό που ονομάζεται συνήθως περιθώριο αλλά εκείνος επέμενε να θεωρεί ανθρώπους του υπογείου.
Ο ΙΟΣ ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 08/02/2009
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)