∆ευτέρα βράδυ, πριν την άφιξη της Tρόικας για τις πιο κρίσιµες διαπραγµατεύσεις, αυτές για τη διαγραφή µεγάλου µέρους του ελληνικού χρέους. Σε µια κωµικοτραγική συνεδρίαση της Βουλής, όπου βουλευτές των κυβερνητικών κοµµάτων κρύβονταν για να µην ψηφίσουν, καταψηφίστηκαν οι διατάξεις για τα ωράρια των φαρµακείων και την κατάργηση δυο θυγατρικών του ΕΟΜΜΕΧ. Ούτε καν του ΕΟΜΜΕΧ, θυγατρικών του. Αυτό είναι το πραγµατικό πρόβληµα και η αιτία των δεινών. Το πολιτικό σύστηµα δεν θέλει και δεν µπορεί ούτε να ανοίξει τα φαρµακεία το Σάββατο.
Μετά από δυόµισι χρόνια καθυστερήσεων, άµυνας, ακινησίας, παρακολουθούµε αυτές τις µέρες άλλη µια παράσταση του ελληνικού θεάτρου σκιών: η υπερήφανη πολιτική τάξη υπερασπίζεται τα δίκια των εργαζοµένων απέναντι στους ανάλγητους εκβιαστές ξένους. Για την αξιοπρέπεια και την εθνική υπερηφάνεια. Όπως κάθε φορά, το επικοινωνιακό σόου µε τους πολιτικούς αρχηγούς που διαπραγµατεύονται –σκληρά πάντα– και αγωνίζονται για να µην κοπούν ο 13ος, 14ος και ο κατώτατος µισθός, έχει ελάχιστη σχέση µε την πραγµατικότητα, είναι οι τελευταίες αξιοθρήνητες προσπάθειες να παραστήσουν τους «φίλους του λαού», τους ικανούς διαπραγµατευτές, αυτούς που αντιστέκονται. Για να το εξαργυρώσουν στις προσεχείς εκλογές.
Στην πραγµατικότητα, το τι περιλαµβάνουν οι διαπραγµατεύσεις, πού βρίσκονται τα επίµαχα σηµεία, πού πιέζει η Τρόικα, το µαθαίνουµε από τη Μέρκελ και τον Σαρκοζί. Η Ελλάδα θα πάρει ένα τεράστιο δάνειο πολλών δισεκατοµµυρίων, θα κερδίσει ακόµα πολλά δισεκατοµµύρια από τη διαγραφή των χρεών και από τη µείωση των τόκων. Μόνο που αυτά τα λεφτά δεν θα δοθούν πια στην αφερέγγυα πολιτική τάξη αλλά σε έναν ειδικό λογαριασµό από τον οποίο θα πληρώνονται απευθείας οι δανειστές. Με λίγα λόγια, αυτά είναι τα τελευταία λεφτά που παίρνουµε, το χρέος θα το αναλάβουν αυτοί, εµείς τώρα ας αναλάβουµε τα έξοδά µας. Και όλοι οι τσάµπα µάγκες που µέχρι τώρα κατηγορούσαν την Τρόικα, κήρυτταν ανένδοτοι κατά των µνηµονίων, πάντα µε τα δανεικά λεφτά, ας βρουν τον τρόπο να ζουν όπως θέλουν, όπως πριν, χωρίς µέτρα, χωρίς περικοπές δαπανών, χωρίς να θιγεί κανένας. Αλλά χωρίς δανεικά. Σ’ αυτό το απλό ερώτηµα δεν απαντάει κανένα κόµµα.
Κάποτε και ο σουρεαλισµός τελειώνει. ∆υόµισι χρόνια έχουµε αντιστρέψει την πραγµατικότητα. ∆εν προκαλεί την ύφεση το Μνηµόνιο, η ύφεση έφερε το Μνηµόνιο. ∆εν µας παίρνει λεφτά η Τρόικα. Εµείς χρειαζόµαστε λεφτά, δανεικά λεφτά για να ζήσουµε όπως θέλουµε. ∆εν µας παίρνει λεφτά η Ευρωπαϊκή Ένωση, το κράτος µάς παίρνει. Το Μνηµόνιο άρχισε να εφαρµόζεται το β΄ εξάµηνο του 2010. Ύφεση όµως είχαµε και το 2008 και το 2009. Λέµε τώρα ότι σ’ ένα µήνα πρέπει να εξοφλήσουµε 14,5 δις ευρώ τα οποία δεν έχουµε. Ξεχνάµε όµως να πούµε ότι αυτά ακριβώς τα οµόλογα που λήγουν τον Μάρτιο, µαζί µε άλλα δυο φορές τόσα, τα είχαµε δανειστεί το σωτήριο έτος 2009. Τότε που µε 36 δις έλλειµµα, η χώρα εξόκειλε στα βράχια. Λένε τώρα οι φίλοι του λαού, οι αντίθετοι στις δυσάρεστες περικοπές, ότι πρέπει «να πέσουν λεφτά στην αγορά». Πέσανε πολλά λεφτά, 36 δις το 2009, άλλα 24 το 2008, πόσα περισσότερα λεφτά να πέσουν; Έγιναν ελλείµµατα και χρέη. Οι ίδιοι που λένε «να πέσουν λεφτά στην αγορά», οι ίδιοι που έλεγαν γιατί δεν δανειστήκαµε κι άλλα το 2010 πριν πάµε στο Μνηµόνιο, τώρα λένε «να µην πληρώσουµε τους τοκογλύφους». Και οι ίδιοι ακριβώς που λένε για διαγραφές του «επαχθούς χρέους», να µην πληρώσουµε τους τοκογλύφους, λένε την ίδια στιγµή «σώστε τα ταµεία» που έχουν επενδύσει σε οµόλογα του ελληνικού ∆ηµοσίου. Α, τα ταµεία των ασφαλισµένων δεν είναι τοκογλύφοι; Μήπως τοκογλύφοι είναι µόνο οι ξένοι, οι Ολλανδοί συνταξιούχοι, οι Σουηδοί σιδηροδροµικοί;
Αυτά τα χρόνια ο δηµόσιος διάλογος ξεπέρασε κάθε όριο γελοιότητας, αγραµµατοσύνης και λαϊκισµού. Το σύστηµα εξουσίας, πολιτικό, οικονοµικό, µιντιακό, προσπάθησε µε κάθε τρόπο να διαστρέψει την πραγµατικότητα για να διατηρήσει ζωντανή την ίδια πραγµατικότητα που οδήγησε στη χρεοκοπία. Το οικονοµικό µας µοντέλο χρεοκόπησε. Αυτό πρέπει ν’ αλλάξει. Το πολιτικό σύστηµα συµπολιτευόµενο και αντιπολιτευόµενο προσπαθεί να το διατηρήσει. Από τη ∆εξιά µέχρι την Αριστερά, το µόνιµο µοτίβο είναι «δώστε κι άλλα λεφτά για να µείνουµε όπως είµαστε». ∆ανεικά ζητάνε συνέχεια και δίνουν ηρωικούς αγώνες για τους όρους των δανείων. Τα δανεικά τελείωσαν όµως.
Όσα συµβαίνουν, µειώσεις µισθών, οριζόντιες περικοπές, ανεργία, είναι το τίµηµα των λαθών και της απραξίας. Αφού χρεοκοπήσαµε, η ύφεση ήταν βέβαιη. Η διάρκεια της ύφεσης όµως όχι. Τώρα θα είχαµε ξεπεράσει ήδη το πρόβληµα και θα άρχιζε η ανάκαµψη. ∆υόµισι χρόνια όµως δεν κάναµε τίποτα γι’ αυτό. Καµία αλλαγή, καµία διαρθρωτική µεταρρύθµιση. Προτιµήσαµε να αρνηθούµε την πραγµατικότητα. Θα φτωχύνουµε, έγραφα τότε. Και πρέπει να δουλέψουµε, να δουλέψουµε περισσότερο, να δουλέψουµε πιο σωστά, για να αναπληρώσουµε µε νέα έσοδα, τα χαµένα έσοδα από τα δανεικά. Αντί γι’ αυτό προτιµήσαµε να κλαίµε γιατί µας στερούν τα δανεικά. ∆υόµισι χρόνια δεν υπήρξε κανένα σχέδιο, καµία εθνική συνεννόηση, καµία κοινωνική συναίνεση στο πώς θα αλλάξουµε το παιχνίδι, πώς θα γίνουµε πιο παραγωγικοί. Εντάξει, πες ότι όσα ζητάει η Τρόικα δεν µας αρέσουν. Ποιο πολιτικό κόµµα είπε συγκεκριµένα από πού θα κοπούν τα ελλείµµατα; Πώς θα δηµιουργηθεί νέο χρήµα; Γιατί δεν µειώσαµε εµείς τις δαπάνες µε άλλο τρόπο; Όλοι απέκρουαν τις προτάσεις της Τρόικας και ζητούσαν τα λεφτά της.
∆εν µας ζητάει η Τρόικα µειώσεις µισθών και περικοπές των συντάξεων. Λένε ψέµατα όσοι τα λένε αυτά. Εµείς δεν έχουµε να τα πληρώσουµε. Τα δικά µας ασφαλιστικά ταµεία είναι άδεια, το δικό µας κράτος δεν έχει να πληρώσει µισθούς και συντάξεις, οι δικές µας επιχειρήσεις χρεοκοπούν.
Πληρώνουµε την καθυστέρηση, την αδιάλλακτη στάση του συστήµατος εξουσίας, την άρνηση κάθε προνοµιούχας οµάδας να χάσει το παραµικρό. ∆εν κάναµε τίποτα όλο αυτό το διάστηµα και οι υπεύθυνοι γι’ αυτό, τώρα, υποκριτικά, κλαίνε για το 13ο µισθό. Οδήγησαν τη χώρα στην πιο βαθιά ύφεση και τώρα δήθεν δίνουν µάχες για τα δώρα Χριστουγέννων. Αστεία πράγµατα για όσους ζουν σ’ αυτή τη χώρα. Αν δεν κάνουµε τίποτα, όσο βαθαίνει η ύφεση, όχι ο 13ος και ο 14ος µισθός, ούτε οι υπόλοιποι δεν θα υπάρχουν. Εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις και καταστήµατα κλείνουν, οι άνεργοι έφτασαν το 1 εκατοµµύριο, η ανασφάλιστη εργασία γίνεται κανόνας. Οι αυξήσεις, τα δώρα, τα επιδόµατα, οι συντάξεις, παρόλη τη διαδεδοµένη φιλολογία στη χώρα του λαϊκισµού, δεν ορίζονται µε διατάγµατα. ∆εν µειώνει τους µισθούς η Τρόικα. Η οικονοµία που καταρρέει τους µειώνει. Στην Ιρλανδία ο κατώτατος είναι 1.462 ευρώ. ∆εν είχε πρόβληµα εκεί η Τρόικα. Εδώ έχει.
Τα πολιτικά κόµµατα δίνουν άλλη µια ψεύτικη µάχη εντυπώσεων, παριστάνουν τους διαπραγµατευτές, τους φίλους του λαού, για να κρύψουν τις τεράστιες ευθύνες τους για την αποτυχία. Με ψεύτικα διλήµµατα, κατασκευασµένες µάχες εναντίον των «ξένων», προσπαθούν να κρύψουν τις πραγµατικές επιλογές, να διατηρήσουν τις θέσεις τους. Έστω κι αν έτσι διακινδυνεύουν το αδιανόητο, την ανεξέλεγκτη χρεοκοπία. Πολύ δύσκολα θα συνεχίσουν έτσι.
Η κατάρρευση του µέχρι τώρα πολιτικού σκηνικού θα επιταχυνθεί.
Μετά από δυόµισι χρόνια καθυστερήσεων, άµυνας, ακινησίας, παρακολουθούµε αυτές τις µέρες άλλη µια παράσταση του ελληνικού θεάτρου σκιών: η υπερήφανη πολιτική τάξη υπερασπίζεται τα δίκια των εργαζοµένων απέναντι στους ανάλγητους εκβιαστές ξένους. Για την αξιοπρέπεια και την εθνική υπερηφάνεια. Όπως κάθε φορά, το επικοινωνιακό σόου µε τους πολιτικούς αρχηγούς που διαπραγµατεύονται –σκληρά πάντα– και αγωνίζονται για να µην κοπούν ο 13ος, 14ος και ο κατώτατος µισθός, έχει ελάχιστη σχέση µε την πραγµατικότητα, είναι οι τελευταίες αξιοθρήνητες προσπάθειες να παραστήσουν τους «φίλους του λαού», τους ικανούς διαπραγµατευτές, αυτούς που αντιστέκονται. Για να το εξαργυρώσουν στις προσεχείς εκλογές.
Στην πραγµατικότητα, το τι περιλαµβάνουν οι διαπραγµατεύσεις, πού βρίσκονται τα επίµαχα σηµεία, πού πιέζει η Τρόικα, το µαθαίνουµε από τη Μέρκελ και τον Σαρκοζί. Η Ελλάδα θα πάρει ένα τεράστιο δάνειο πολλών δισεκατοµµυρίων, θα κερδίσει ακόµα πολλά δισεκατοµµύρια από τη διαγραφή των χρεών και από τη µείωση των τόκων. Μόνο που αυτά τα λεφτά δεν θα δοθούν πια στην αφερέγγυα πολιτική τάξη αλλά σε έναν ειδικό λογαριασµό από τον οποίο θα πληρώνονται απευθείας οι δανειστές. Με λίγα λόγια, αυτά είναι τα τελευταία λεφτά που παίρνουµε, το χρέος θα το αναλάβουν αυτοί, εµείς τώρα ας αναλάβουµε τα έξοδά µας. Και όλοι οι τσάµπα µάγκες που µέχρι τώρα κατηγορούσαν την Τρόικα, κήρυτταν ανένδοτοι κατά των µνηµονίων, πάντα µε τα δανεικά λεφτά, ας βρουν τον τρόπο να ζουν όπως θέλουν, όπως πριν, χωρίς µέτρα, χωρίς περικοπές δαπανών, χωρίς να θιγεί κανένας. Αλλά χωρίς δανεικά. Σ’ αυτό το απλό ερώτηµα δεν απαντάει κανένα κόµµα.
Κάποτε και ο σουρεαλισµός τελειώνει. ∆υόµισι χρόνια έχουµε αντιστρέψει την πραγµατικότητα. ∆εν προκαλεί την ύφεση το Μνηµόνιο, η ύφεση έφερε το Μνηµόνιο. ∆εν µας παίρνει λεφτά η Τρόικα. Εµείς χρειαζόµαστε λεφτά, δανεικά λεφτά για να ζήσουµε όπως θέλουµε. ∆εν µας παίρνει λεφτά η Ευρωπαϊκή Ένωση, το κράτος µάς παίρνει. Το Μνηµόνιο άρχισε να εφαρµόζεται το β΄ εξάµηνο του 2010. Ύφεση όµως είχαµε και το 2008 και το 2009. Λέµε τώρα ότι σ’ ένα µήνα πρέπει να εξοφλήσουµε 14,5 δις ευρώ τα οποία δεν έχουµε. Ξεχνάµε όµως να πούµε ότι αυτά ακριβώς τα οµόλογα που λήγουν τον Μάρτιο, µαζί µε άλλα δυο φορές τόσα, τα είχαµε δανειστεί το σωτήριο έτος 2009. Τότε που µε 36 δις έλλειµµα, η χώρα εξόκειλε στα βράχια. Λένε τώρα οι φίλοι του λαού, οι αντίθετοι στις δυσάρεστες περικοπές, ότι πρέπει «να πέσουν λεφτά στην αγορά». Πέσανε πολλά λεφτά, 36 δις το 2009, άλλα 24 το 2008, πόσα περισσότερα λεφτά να πέσουν; Έγιναν ελλείµµατα και χρέη. Οι ίδιοι που λένε «να πέσουν λεφτά στην αγορά», οι ίδιοι που έλεγαν γιατί δεν δανειστήκαµε κι άλλα το 2010 πριν πάµε στο Μνηµόνιο, τώρα λένε «να µην πληρώσουµε τους τοκογλύφους». Και οι ίδιοι ακριβώς που λένε για διαγραφές του «επαχθούς χρέους», να µην πληρώσουµε τους τοκογλύφους, λένε την ίδια στιγµή «σώστε τα ταµεία» που έχουν επενδύσει σε οµόλογα του ελληνικού ∆ηµοσίου. Α, τα ταµεία των ασφαλισµένων δεν είναι τοκογλύφοι; Μήπως τοκογλύφοι είναι µόνο οι ξένοι, οι Ολλανδοί συνταξιούχοι, οι Σουηδοί σιδηροδροµικοί;
Αυτά τα χρόνια ο δηµόσιος διάλογος ξεπέρασε κάθε όριο γελοιότητας, αγραµµατοσύνης και λαϊκισµού. Το σύστηµα εξουσίας, πολιτικό, οικονοµικό, µιντιακό, προσπάθησε µε κάθε τρόπο να διαστρέψει την πραγµατικότητα για να διατηρήσει ζωντανή την ίδια πραγµατικότητα που οδήγησε στη χρεοκοπία. Το οικονοµικό µας µοντέλο χρεοκόπησε. Αυτό πρέπει ν’ αλλάξει. Το πολιτικό σύστηµα συµπολιτευόµενο και αντιπολιτευόµενο προσπαθεί να το διατηρήσει. Από τη ∆εξιά µέχρι την Αριστερά, το µόνιµο µοτίβο είναι «δώστε κι άλλα λεφτά για να µείνουµε όπως είµαστε». ∆ανεικά ζητάνε συνέχεια και δίνουν ηρωικούς αγώνες για τους όρους των δανείων. Τα δανεικά τελείωσαν όµως.
Όσα συµβαίνουν, µειώσεις µισθών, οριζόντιες περικοπές, ανεργία, είναι το τίµηµα των λαθών και της απραξίας. Αφού χρεοκοπήσαµε, η ύφεση ήταν βέβαιη. Η διάρκεια της ύφεσης όµως όχι. Τώρα θα είχαµε ξεπεράσει ήδη το πρόβληµα και θα άρχιζε η ανάκαµψη. ∆υόµισι χρόνια όµως δεν κάναµε τίποτα γι’ αυτό. Καµία αλλαγή, καµία διαρθρωτική µεταρρύθµιση. Προτιµήσαµε να αρνηθούµε την πραγµατικότητα. Θα φτωχύνουµε, έγραφα τότε. Και πρέπει να δουλέψουµε, να δουλέψουµε περισσότερο, να δουλέψουµε πιο σωστά, για να αναπληρώσουµε µε νέα έσοδα, τα χαµένα έσοδα από τα δανεικά. Αντί γι’ αυτό προτιµήσαµε να κλαίµε γιατί µας στερούν τα δανεικά. ∆υόµισι χρόνια δεν υπήρξε κανένα σχέδιο, καµία εθνική συνεννόηση, καµία κοινωνική συναίνεση στο πώς θα αλλάξουµε το παιχνίδι, πώς θα γίνουµε πιο παραγωγικοί. Εντάξει, πες ότι όσα ζητάει η Τρόικα δεν µας αρέσουν. Ποιο πολιτικό κόµµα είπε συγκεκριµένα από πού θα κοπούν τα ελλείµµατα; Πώς θα δηµιουργηθεί νέο χρήµα; Γιατί δεν µειώσαµε εµείς τις δαπάνες µε άλλο τρόπο; Όλοι απέκρουαν τις προτάσεις της Τρόικας και ζητούσαν τα λεφτά της.
∆εν µας ζητάει η Τρόικα µειώσεις µισθών και περικοπές των συντάξεων. Λένε ψέµατα όσοι τα λένε αυτά. Εµείς δεν έχουµε να τα πληρώσουµε. Τα δικά µας ασφαλιστικά ταµεία είναι άδεια, το δικό µας κράτος δεν έχει να πληρώσει µισθούς και συντάξεις, οι δικές µας επιχειρήσεις χρεοκοπούν.
Πληρώνουµε την καθυστέρηση, την αδιάλλακτη στάση του συστήµατος εξουσίας, την άρνηση κάθε προνοµιούχας οµάδας να χάσει το παραµικρό. ∆εν κάναµε τίποτα όλο αυτό το διάστηµα και οι υπεύθυνοι γι’ αυτό, τώρα, υποκριτικά, κλαίνε για το 13ο µισθό. Οδήγησαν τη χώρα στην πιο βαθιά ύφεση και τώρα δήθεν δίνουν µάχες για τα δώρα Χριστουγέννων. Αστεία πράγµατα για όσους ζουν σ’ αυτή τη χώρα. Αν δεν κάνουµε τίποτα, όσο βαθαίνει η ύφεση, όχι ο 13ος και ο 14ος µισθός, ούτε οι υπόλοιποι δεν θα υπάρχουν. Εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις και καταστήµατα κλείνουν, οι άνεργοι έφτασαν το 1 εκατοµµύριο, η ανασφάλιστη εργασία γίνεται κανόνας. Οι αυξήσεις, τα δώρα, τα επιδόµατα, οι συντάξεις, παρόλη τη διαδεδοµένη φιλολογία στη χώρα του λαϊκισµού, δεν ορίζονται µε διατάγµατα. ∆εν µειώνει τους µισθούς η Τρόικα. Η οικονοµία που καταρρέει τους µειώνει. Στην Ιρλανδία ο κατώτατος είναι 1.462 ευρώ. ∆εν είχε πρόβληµα εκεί η Τρόικα. Εδώ έχει.
Τα πολιτικά κόµµατα δίνουν άλλη µια ψεύτικη µάχη εντυπώσεων, παριστάνουν τους διαπραγµατευτές, τους φίλους του λαού, για να κρύψουν τις τεράστιες ευθύνες τους για την αποτυχία. Με ψεύτικα διλήµµατα, κατασκευασµένες µάχες εναντίον των «ξένων», προσπαθούν να κρύψουν τις πραγµατικές επιλογές, να διατηρήσουν τις θέσεις τους. Έστω κι αν έτσι διακινδυνεύουν το αδιανόητο, την ανεξέλεγκτη χρεοκοπία. Πολύ δύσκολα θα συνεχίσουν έτσι.
Η κατάρρευση του µέχρι τώρα πολιτικού σκηνικού θα επιταχυνθεί.
Αρκετά από τα γράμματα στο ε-μαιηλ μου είναι πνιγμένα στα ερωτήματα. Ακόμη και σε συζητήσεις με φίλους δεν ακούς πάντοτε τον ήχο της φιλικής φωνής• μερικές φορές κυριαρχεί ο συριγμός του ίλιγγου, άλλοτε νιώθεις να σε τυλίγει η βαριά οσμή της απόγνωσης. Θα απαντήσω έτσι όπως πρέπει την ώρα τούτη: με την αμεσότητα που μπορεί και να πονέσει.
Το δεδομένο είναι ένα που δεν θα το αλλάξουν οι εκλογές: η Ελλάδα έχει μπεί σε μια πορεία διάσπασης, καθώς οι δυό ομάδες του λαού βρίσκονται πλέον κυριολεκτικά αντιμέτωπες. 
