Κυριακή 21 Μαρτίου 2010

Επείγει μια δυναμική αντίδραση στο σοκ της οικονομικής κρίσης

Συμπυκνωμένη βιαιότητα από τράπεζες και ειδικούς γεννά νέες κρίσεις
Εξέγερση ή εκτόνωση από τα θεσμικά συνδικάτα;
Από την κρίση των subprimes έως τις επιθέσεις των κερδοσκόπων στην Ευρώπη και από τον τραπεζικό πανικό μέχρι την ύφεση, οι απότομες εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία σηματοδοτούνται από ιστορίες που είναι άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους.
Η ιστορία ενός αμερικανικού νοικοκυριού που έχει οδηγηθεί στην πτώχευση εξαιτίας των χαμηλών μισθών, καθώς και του χρηματομεσίτη που προτείνει στην ίδια οικογένεια να χρεωθεί για να αγοράσει ένα σπίτι. Η ιστορία ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος που καταρρέει κάτω από το βάρος των επισφαλών δανείων που έχει χορηγήσει, αλλά και του κράτους που αναλαμβάνει τη διάσωσή του δαπανώντας χρήματα των φορολογούμενων. Τέλος, η ιστορία ενός ριψοκίνδυνου επενδυτή που ποντάρει στη χρεοκοπία μιας χώρας, κι από την άλλη μεριά, της φοβισμένης κυβέρνησης της ίδιας χώρας, η οποία χρεώνει στους πολίτες τον λογαριασμό των σχεδίων λιτότητας.

Ολες αυτές οι ιστορίες συγκλίνουν στο ίδιο αποτέλεσμα. Από τη μια, υπάρχουν οι ντεσπεράντο του χρηματοοικονομικού τομέα που φορτώνουν τα χρέη τους στα κράτη και ανακτούν τα μέσα που θα τους επιτρέψουν να γεμίσουν και πάλι τα θησαυροφυλάκιά τους. Κι από την άλλη, υπάρχει το Ντουμπάι που διώχνει τους μετανάστες εργαζόμενους πίσω στην πατρίδα τους· η Ελλάδα που επιβάλλει λιτότητα στους δημόσιους υπαλλήλους της· οι τεράστιες περικοπές στις δημόσιες υπηρεσίες. Και, όπως εξήγησε ένας οικονομολόγος της Deutsche Bank στους «Financial Times» της 10ης Φεβρουαρίου 2010, «εάν οι "περιφερειακές" ευρωπαϊκές χώρες επέλεγαν μια κεϊνσιανή προσέγγιση, οι αγορές θα τις κατακρεουργούσαν». Σπάνια η αντίθεση ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία έχει πάρει μια τόσο ξεκάθαρη μορφή.

Εύλογα δυσπιστούν πολλοί στη θεωρία της Ναόμι Κλάιν περί «στρατηγικής του σοκ»(1). Βέβαια, χωρίς αμφιβολία, η θεωρία ισχύει απόλυτα σε πλήθος περιπτώσεων, κυρίως όσον αφορά τις χώρες του Νότου και τις οικονομίες που βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο. Ωστόσο, δεν αποτελεί πανάκεια, όπως η ίδια υποστηρίζει έμμεσα, ενώ είναι αρκετά προφανές πως η εγκατάσταση του νεοφιλελευθερισμού στις λεγόμενες «ανεπτυγμένες» οικονομίες δεν ανταποκρίνεται στο περιγραφόμενο μοντέλο του «σοκ».

Αντίθετα, πρόκειται, μάλλον, για τη σταδιακή και «εν ψυχρώ» εφαρμογή ενός προγράμματος που συστηματοποιήθηκε και απέκτησε βάθος, στον βαθμό ακριβώς που προχωρούσε η υλοποίησή του. Πρέπει, εντούτοις, να αναγνωρίσουμε ότι, πρώτη φορά, η ανάλυση της Κλάιν μπορεί να επαληθευθεί με θεαματικό τρόπο ακόμα και στην καρδιά του «ανεπτυγμένου» καπιταλισμού.

Με τον αδυσώπητο ντετερμινισμό ενός ωρολογιακού μηχανισμού, η ιδιωτική χρηματοοικονομική κρίση εξελίχθηκε σε κρίση των δημόσιων οικονομικών. Η εξέλιξη αυτή ήταν αναπόφευκτη για δύο, τουλάχιστον, λόγους. Κατ' αρχάς, ήταν εντελώς αδύνατον να αδιαφορήσουν οι δημόσιες αρχές μπροστά στον κίνδυνο της ολοκληρωτικής κατάρρευσης του τραπεζικού τομέα.

Δίκαιη οργή

Η οργή που δίκαια ξεχείλισε από τους φορολογούμενους, που επωμίστηκαν τις δαπάνες χάρη στις οποίες ο χρηματοοικονομικός κόσμος ξαναβρήκε τον πλούτο και τη χαμένη του λαμπρότητα, δεν αναιρεί το γεγονός ότι η διάσωση του κλάδου αποτελούσε μονόδρομο. Αναμφισβήτητα, η σωτηρία των τραπεζών επιτεύχθηκε από έναν συνδυασμό ταξικής αλληλεγγύης, «ξελασπώματος των κολλητών»(2) και ζωτικής σημασίας ενεργειών με εξαιρετικά επείγοντα χαρακτήρα, και είναι εντελώς ανώφελο να αρνούμαστε τα επιμέρους χαρακτηριστικά του παραπάνω μείγματος, κυρίως δε το τελευταίο.

Οι κυβερνήσεις, αν και δεν μπορεί να είναι τόσο ικανοποιημένες με το έργο τους -όχι τόσο επειδή αναγκάστηκαν να σώσουν τον χρηματοοικονομικό τομέα, αλλά επειδή αποδείχθηκαν ανίκανες να του επιβάλουν το παραμικρό σοβαρό αντάλλαγμα σε αντιστάθμισμα της σωτηρίας του, κι αυτό είναι το πραγματικό πρόβλημα που πρέπει να συζητηθεί- θριαμβολογούν και προσπαθούν να εξηγήσουν στην κοινή γνώμη ότι, σε τελική ανάλυση, όταν ο χρηματοπιστωτικός τομέας θα έχει ανακάμψει και θα έχει εξοφλήσει τα χρέη του, θα αποδειχθεί ότι όχι μόνο τα σχέδια διάσωσης δεν είχαν κανένα κόστος αλλά και ότι σε ορισμένες περιπτώσεις «έφεραν χρήματα στους φορολογούμενους».

Αντικειμενικά, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι δεν πρόκειται ακριβώς για καυχησιολογία ή για τη συνηθισμένη πλαστογράφηση της πραγματικότητας. Τα ποσά με τα οποία πραγματικά επιβαρύνθηκε η γαλλική κυβέρνηση, για παράδειγμα, αποδείχθηκαν τελικά πολύ μικρά, δεδομένου ότι η γενικευμένη ανάκαμψη του χρηματοοικονομικού τομέα απέτρεψε το ενδεχόμενο να καταπέσουν οι κρατικές εγγυήσεις, ενώ η επείγουσα αναχρηματοδότηση των τραπεζικών υποχρεώσεων αποπληρώθηκε κανονικά, με αποτέλεσμα να υπάρξει κέρδος για τον κρατικό προϋπολογισμό(3).

Φαινομενικά, η εντυπωσιακή αυτή μείωση του κόστους που απαιτήθηκε για τη διάσωση του χρηματοπιστωτικού τομέα είναι ακόμα πιο θεαματική στις Ηνωμένες Πολιτείες. Για παρόμοιους λόγους, το κόστος του Trouble Asset Relief Program (TARP: πρόγραμμα βοήθειας στο προβληματικό ενεργητικό -εκπληκτικός ευφημισμός... ), το οποίο ξεκίνησε με έναν προϋπολογισμό 700 δισ. δολαρίων, θα περιοριστεί σε λιγότερα από 100 δισ., τα οποία, εξάλλου, η κυβέρνηση Ομπάμα σκοπεύει να εξασφαλίσει επιβάλλοντας έναν ειδικό φόρο στις τράπεζες επί μία δεκαετία.

«Παρακυβερνητικές» τράπεζες

Ωστόσο, στην εξωραϊσμένη παρουσίαση της αίσιας έκβασης που είχε όλη αυτή η ιστορία αποσιωπούνται ορισμένες άχαρες λεπτομέρειες, κυρίως ο αποφασιστικός ρόλος που έπαιξαν παρακυβερνητικές οντότητες, όπως η Fannie Mae, η Freddie Mac και η Federal Housing Agency (FHA), από τις οποίες ζητήθηκε να καταβάλουν σημαντικές προσπάθειες για να ανακοπεί η πορεία ολοκληρωτικής κατάρρευσης της κτηματαγοράς και του ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας.

Στον απολογισμό αυτό, όμως -τον εξωραϊσμένο όπως είπαμε παραπάνω- απέφυγαν να εντάξουν το ιδιαίτερο κόστος της επιχείρησης διάσωσης, για δύο λόγους. Αφ' ενός, το κόστος ανέρχεται στα 400 δισ. δολάρια και, αφ' ετέρου, είναι ελάχιστα βέβαιο ότι το ποσό αυτό θα ανακτηθεί. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας διασώθηκε και η ύφεση της οικονομίας ανακόπηκε· εντούτοις, το μέσο που χρησιμοποιήθηκε ήταν η συγκέντρωση του μεγαλύτερου μέρους των εντάσεων σε έναν περιορισμένο χώρο, χωρίς καμία εγγύηση, όμως, ότι από αυτόν ακριβώς τον χώρο δεν θα πυροδοτηθεί σύντομα μια νέα ισχυρή έκρηξη(4).

Επιπλέον, παραγνωρίζεται και το εξής στοιχείο: Περιορίζοντας το κόστος που επωμίστηκαν οι κρατικές αρχές μονάχα στην παρέμβασή τους για τη διάσωση των χρηματοοικονομικών θεσμών, οι κολακευτικοί απολογισμοί αγνοούν το βασικότερο, δηλαδή το τι κοστίζει στους δημόσιους προϋπολογισμούς το γεγονός ότι βρίσκονται αντιμέτωποι με μια εξαιρετικά απότομη επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας και με τις αβυσσαλέες απώλειες φορολογικών εσόδων που αυτή συνεπάγεται. Επομένως, η εκτίναξη των ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους οφείλεται λιγότερο στα ίδια τα «σχέδια διάσωσης» και περισσότερο στις ευρύτερες επιπτώσεις της μακροοικονομίας. Και, σε αυτήν την περίπτωση, δεν χωρούν υπεκφυγές, ούτε αναμένεται θαυματουργή ανάκαμψη.

Δεδομένου ότι η επιμήκυνση της αλυσίδας που οδηγεί από τα αίτια έως το τελικό αποτέλεσμα αποτελεί το πλέον σίγουρο μέσο για να χάνουμε από τα μάτια μας τη συνολική εικόνα και τις επιμέρους αιτιώδεις σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στους διάφορους παράγοντες, ο χρηματοοικονομικός τομέας διατηρεί την εντύπωση ότι μπορεί να φέρεται σαν να έχει ξεπληρώσει τη ζημιά που προκάλεσαν οι μικροπαρεκτροπές του και θεωρεί ότι μπορεί να αποδώσει όλα τα υπόλοιπα (ανεργία, ύφεση, ελλείμματα) στα μακρινά και πολύπλοκα φαινόμενα της μακροοικονομίας: πρόκειται για εξαιρετικά λυπηρές εξελίξεις, για τις οποίες, όμως -υποτίθεται ότι- αυτός δεν φέρει την παραμικρή ευθύνη.

Κι όπως η ντροπή είναι μια λέξη που δεν υπάρχει στο λεξιλόγιό του, παίρνει και πάλι επάνω του και δεν διστάζει, πλέον -όπως και στο παρελθόν- να παριστάνει τον αυστηρό δάσκαλο στα κράτη, κατηγορώντας τα ως εντελώς ανεύθυνα και υπεύθυνα για την έλλειψη κεφαλαίων που αντιμετωπίζουν. Και οι διαχειριστές των τμημάτων «fixed income»(5), οι οποίοι σώθηκαν την τελευταία στιγμή χάρη στα χρήματα των φορολογούμενων, επαναλαμβάνουν στραβομουτσουνιάζοντας ότι η εκτίναξη του δημόσιου χρέους αποτελεί πρόβλημα...

Οι τράπεζες, χάρη στη μαζική στήριξη των δημόσιων αρχών στην πραγματική οικονομία, ακμάζουν και πάλι και γλιτώνουν δεύτερη φορά την κατάρρευση -αυτή τη φορά εξαιτίας της έκρηξης των «κακών» χρεών, τα οποία κάτω από άλλες περιστάσεις θα τις είχαν οδηγήσει στον αφανισμό. Ετσι, δεν έχουν, πλέον, τον παραμικρό ενδοιασμό να κερδοσκοπούν εναντίον των κρατών που τις έσωσαν τη στιγμή που βρίσκονταν στο χείλος του γκρεμού. Ανεβάζουν το κόστος του δημόσιου δανεισμού και, συνεπώς, επιδεινώνουν τα ελλείμματα... για τα οποία οι ίδιες είναι υπεύθυνες.

Και τώρα φτάνουμε στο σημείο όπου αρχίζει να προκαλείται το «σοκ». Οι μισθωτοί υποφέρουν από την ύφεση; Ε, λοιπόν, ως φορολογούμενοι θα πληρώσουν επιπλέον και την αποκατάσταση των δημοσιονομικών ισορροπιών! Πρόκειται για μια πραγματικά διπλή ποινή. Με αξιοθαύμαστη επιδεξιότητα -κι αυτό πρέπει να της το αναγνωρίσουμε- η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία πραγματοποιεί, αυτή τη στιγμή, προς όφελός της, τη ριζική αναστροφή ενός γεγονότος το οποίο κανονικά έπρεπε να αποτελεί τη ληξιαρχική πράξη του θανάτου της. Αντί να αρκεστεί στις μόνιμες επωδούς της για «λιτότητα», εξαγγέλλει ένα πρόγραμμα που επιφέρει πρωτοφανή διάλυση του κράτους. Ουσιαστικά, η διάλυση πρέπει να είναι ανάλογη της εκρηκτικής αύξησης των ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους που οφείλονται στα «επιτεύγματα» αυτής ακριβώς της ιδεολογίας. Καλύτερα χτυπήματα δεν θα είχε καταφέρει ούτε ένας αθλητής του τζούντο.

Ενώ τα «συνήθη» σοκ, στα οποία αναφέρεται η Ναόμι Κλάιν, έρχονταν συνήθως «απ' έξω» (πραξικοπήματα, αντεπαναστάσεις, φυσικές καταστροφές), δημιουργώντας μια κατάσταση αταξίας εξαιτίας της οποίας -και μόνο τότε- άρχιζε να εφαρμόζεται η νεοφιλελεύθερη ατζέντα, το σοκ με το οποίο βρισκόμαστε, σήμερα, αντιμέτωποι δημιουργήθηκε εξ ολοκλήρου στο «εσωτερικό» και το εκμεταλλεύονται οι δυνάμεις οι οποίες κανονικά έπρεπε να είχαν οδηγηθεί στην πλήρη ανυποληψία εξαιτίας του.

Είχαν, ωστόσο, το θράσος να επωφεληθούν και να αποκομίσουν ακόμα περισσότερα πλεονεκτήματα. Βρισκόμαστε μπροστά στο εξής παράδοξο: Η έκταση της πανωλεθρίας του νεοφιλελευθερισμού δημιουργεί -εξαιτίας των επιπτώσεών της- τη δικαιολογία και το πρόσχημα για να εφαρμοστούν και πάλι τα δόγματά του, και, μάλιστα, σε ακόμα μεγαλύτερη κλίμακα!

Γιατί είναι αυτονόητο ότι, για να επιστρέψουμε από τα σχεδόν διψήφια ή και διψήφια ελλείμματα (ως ποσοστό του ΑΕΠ) στο 3% που προβλέπεται από το Σύμφωνο Σταθερότητας, πρέπει να γίνουν αιματηρές περικοπές με μια άνευ προηγουμένου αγριότητα. Συνεπώς, εγκαταλείπουμε το επίπεδο των σταδιακών «μεταρρυθμίσεων» μικρής κλίμακας που εφαρμόζεται κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών, για να περάσουμε σε ένα ανεπανάληπτο καθεστώς ταχύτατων ανατροπών. Πράγματι, εάν, στις «αναδιαρθρώσεις» ξεπεραστούν ορισμένα όρια, τότε δεν μπορούμε να μιλάμε, πλέον, για αλλαγή του ρυθμού εφαρμογής τους, αλλά για αληθινή μετάλλαξη του υπάρχοντος μοντέλου.

Και, ενώ ο χρηματοοικονομικός τομέας αρκείται σε μια τεχνική ορολογία περί αδυναμίας εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους και περί εντάσεων στα επιτόκια μακροχρόνιου δανεισμού, ένας διευρυμένος ιδεολογικός μηχανισμός έχει ήδη αρχίσει να προσφέρει τις υπηρεσίες του: «Ειδικοί» που ξαναστάθηκαν στα πόδια τους μετά το στραπάτσο που υπέστησαν, μέσα ενημέρωσης αφοσιωμένα στο σύστημα εδώ και πολύν καιρό... Είναι αδύνατον να περάσει έστω και μία ημέρα χωρίς να ακουστεί μια προφητική φωνή, η οποία προειδοποιεί για την επερχόμενη καταστροφή και καλεί σε περαιτέρω προσπάθειες.

Το σφυροκόπημα για το «δημόσιο χρέος» έχει μετατραπεί σε μόνιμη επωδό· πολύ δύσκολα θα εντοπίσουμε στο πρόσφατο παρελθόν παρόμοια περίπτωση «χειραγώγησης» της κοινής γνώμης με τόσο επίμονο τρόπο. Εξάλλου, σε αυτό, ακριβώς, το γεγονός μπορεί κανείς να διακρίνει και μια ένδειξη για το εύρος των αλλαγών που επιχειρούνται.

Ο «Economist», ο οποίος παρουσιάζει πλέον εξαιρετικό δυναμισμό μετά από μια χρονιά ατονίας και θλίψης, όταν ακόμα κι αυτός είχε πιστέψει ότι ο αγαπημένος του καπιταλισμός είχε φτάσει στα πρόθυρα της κατάρρευσης, δεν εννοεί να αφήσει σε κανέναν την πρωτοκαθεδρία της «reconquista» (6). Να τος λοιπόν, εδώ κι ένα τρίμηνο, να πολλαπλασιάζει με μεθοδικότητα τα λεπτομερέστατα ειδικά αφιερώματα για τα «δημόσια οικονομικά»: του Ηνωμένου Βασιλείου, των Ηνωμένων Πολιτειών και φυσικά, των πλέον γαργαλιστικών περιπτώσεων, της Ιρλανδίας, της Ισπανίας και της Ελλάδας. Μάλιστα, τις τρεις τελευταίες περιπτώσεις ούτε που θα μπορούσε καν να τις φανταστεί στο παρελθόν, τόσο ιδανικές του φαίνονται για τους σκοπούς που επιδιώκει.

Το πάθος της «μείωσης»

Δεν χάνει την παραμικρή ευκαιρία να επαναλάβει την προσταγή που τον ενθουσιάζει: «μείωση». Για να πεισθεί κανείς ότι οι σημαντικότερες μορφές του νεοφιλελευθερισμού δεν κρύβονται πια απ' την ντροπή τους και έχουν περάσει ξανά στην επίθεση, αρκεί να προσέξει το επιτακτικό ύφος με το οποίο το έντυπο που «αποτελεί σημείο αναφοράς των αγορών» παρουσιάζει τις συμβουλές του: «Στον κόσμο των επιχειρήσεων, η μείωση του προσωπικού κατά 10% αποτελεί ένα εξαιρετικά συνηθισμένο φαινόμενο. Δεν υπάρχει λόγος να μην υιοθετήσουν αυτό το μέτρο και οι κυβερνήσεις. (...) Οι μισθοί του δημόσιου τομέα μπορούν να μειωθούν, δεδομένης της εργασιακής ασφάλειας που αυτός παρέχει. (...) Οι συντάξεις του δημόσιου τομέα είναι υπερβολικά γενναιόδωρες (...)(7)».

Κι όλα αυτά, σε ένα κεντρικό άρθρο της εφημερίδας με τίτλο «Στοπ», το οποίο καταλήγει σε μια προειδοποίηση που δεν αφήνει κανένα περιθώριο παρερμηνείας: «Κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών, ο "Economist" θα επανέλθει σε όλα αυτά τα ζητήματα». Οσο γι' αυτό, είμαστε σίγουροι.

Βέβαια, μπορούμε να μην υποκύψουμε μοιρολατρικά στην πορεία που μας προδιαγράφουν και να μην αφεθούμε να κατακρεουργηθούμε από τα μαζικά ιδεολογικά πυρά και, πόσω μάλλον, από τις υλικές συνέπειες του «σοκ». Γι' αυτόν, ακριβώς, τον λόγο, είναι χρήσιμο να συγκεντρώσουμε σε έναν πίνακα που θα διαθέτει συνοχή όλα τα -σκόρπια, για την ώρα- προειδοποιητικά σημάδια, έτσι ώστε να έχουμε μια πιο ξεκάθαρη εικόνα του προγράμματος που καταστρώνεται σήμερα.

Οι μισθωτοί του ιρλανδικού δημόσιου τομέα, στους οποίους «προτάθηκαν» μειώσεις του μισθού τους 10%, γνωρίζουν καλά περί τίνος πρόκειται. Για τους ίδιους λόγους έχουν τάξει στους έλληνες ομόλογούς τους την ίδια ακριβώς τιμωρία (και μάλιστα, με την ένθερμη υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής). Οσο για τους Γάλλους, θα αποκτήσουν μια καλύτερη εικόνα της καταστροφής του κοινωνικού κράτους που τους περιμένει, όταν πολύ σύντομα θα βρεθούν αντιμέτωποι ταυτόχρονα με τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος, με το πρόγραμμα απόλυσης δημόσιων υπαλλήλων και με την (παράλογη) ιδέα της αναγωγής της δημοσιονομικής ισορροπίας σε συνταγματικό κανόνα.

Ενδεχομένως, αυτή τη φορά, η συμπυκνωμένη βιαιότητα που είναι συνυφασμένη με το «σοκ» και η οποία σηματοδοτεί μια ρήξη με τη συνετή σταδιακή εφαρμογή των «μεταρρυθμίσεων» θα πυροδοτήσει την αντίδραση του κοινωνικού σώματος στις εν λόγω χώρες.

Γι' αυτόν τον λόγο, απέναντι στο συγκεκριμένο ενδεχόμενο, όσο κι αν είναι δύσκολο να αρνηθούμε την πραγματικότητα του δημοσιονομικού προβλήματος, δεν είμαστε υποχρεωμένοι να θεωρούμε τις άγριες περικοπές μόνη λύση.

Αξίζει να υπενθυμιστούν ορισμένες ενδιαφέρουσες εναλλακτικές, οι οποίες συστηματικά αποσιωπούνται από τον δημόσιο διάλογο.

Εάν έπρεπε να αρκεστούμε στην εξέταση μονάχα μιας από αυτές, θα εστιάζαμε την προσοχή μας στην αύξηση της φορολογίας, υπό τον όρο, βέβαια, ότι θα υπάρχει η σωστή στόχευση, έτσι ώστε οι φόροι να μην πνίξουν την ανάπτυξη, αλλά και να μη φορτώσουν το κόστος της κρίσης σε εκείνους που δεν έχουν καμία ευθύνη για το ξέσπασμά της.

Ορισμένοι θα ισχυριστούν ότι αυτή η προϋπόθεση περιορίζει δραστικά τον αριθμό των φορολογούμενων στους οποίους θα επιβληθεί η φορολογία. Αυτό είναι αλήθεια, όσον αφορά τον αριθμό τους, όμως -ευτυχώς- κάτι τέτοιο δεν ισχύει διόλου όσον αφορά τη φορολογητέα ύλη. Στην πραγματικότητα, η φορολόγηση μπορεί να στραφεί σε μια αρκετά μεγάλη ποικιλία κατηγοριών υπόχρεων για καταβολή φόρου, με τους ανάλογους, για κάθε μία από αυτές, τρόπους φορολόγησης, που υπόσχονται σημαντικά φορολογικά έσοδα.

Ο φόρος Τόμπιν

Οι χρηματοοικονομικές συναλλαγές, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τα «χρηματοοικονομικά νομικά και φυσικά πρόσωπα» θα είναι οι υποψήφιοι φορολογούμενοι που θα κληθούν να επανορθώσουν τις ζημίες που προκάλεσαν, καθώς -όπως εύκολα κατανοεί κανείς- η μοναδική αποδεκτή γενική αρχή της προτεινόμενης φορολογικής αναδιάρθρωσης μπορεί να συνοψιστεί στο ότι ο χρηματοοικονομικός τομέας είναι ο μοναδικός υπεύθυνος ο οποίος και οφείλει να πληρώσει ολόκληρο το κόστος της παρούσας κρίσης.

Οσο κι αν αμφιβάλλουμε για τις δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει ο φόρος Τόμπιν ως εργαλείο για τη ριζική αλλαγή στη διεθνή χρηματοοικονομική κερδοσκοπία -δεδομένου ότι δεν μπορεί να επιφέρει θεμελιώδεις αλλαγές στη δομή της- δεν πρέπει, ωστόσο, να ξεχνάμε ότι, ακριβώς επειδή πρόκειται για φόρο, εξακολουθεί να διατηρεί το σημαντικότερο πλεονέκτημά του: αποφέρει έσοδα(8)! Εχει, μάλιστα, τη δυνατότητα, να αποφέρει σημαντικά φορολογικά έσοδα, εφόσον, όπως έχει ήδη επισημανθεί πολλές φορές, ο αστρονομικός όγκος των συναλλαγών αποτελεί έναν καταπληκτικό μοχλό που καθιστά εξαιρετικά προσοδοφόρο ακόμα και την πλέον χαμηλή, σχεδόν ασήμαντη, κλίμακα φόρου.

Εστω κι αν ο φόρος επί των χρηματοοικονομικών συναλλαγών θα καταβληθεί κατά κύριο λόγο από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τα οποία καταλαμβάνουν επίσης την αμέσως επόμενη θέση των υποψήφιων φορολογούμενων, αυτή τη φορά με περισσότερο άμεσο τρόπο. Από τη στιγμή που ακόμα και η κυβέρνηση του προέδρου Ομπάμα στρέφεται προς αυτήν την κατεύθυνση, πολύ δύσκολα θα υποστήριζε κανείς ότι ένας φόρος στις τράπεζες (και στα κερδοσκοπικά κεφάλαια) αποτελεί οικονομικό παραλογισμό στον οποίο θα κατέφευγαν μονάχα οι ανεύθυνοι επαναστάτες.

Συνεπώς, ανοίγει ένα ευρύτατο πεδίο για τη φορολογική φαντασία, έτσι ώστε να καθοριστούν οι λεπτομέρειες του τρόπου εφαρμογής της φορολογίας: φόρος στα κέρδη, στο σύνολο του ενεργητικού, στα πιο επικίνδυνα στοιχεία του ενεργητικού (έτσι ώστε να αποθαρρύνεται η αύξησή τους), στο σύνολο της μισθοδοσίας του υψηλότερα αμειβόμενου προσωπικού τους... Επίσης, τα έσοδα που θα προκύψουν από τη φορολογία μπορούν να διατεθούν, είτε για την κάλυψη της παρούσας «τρύπας» στα δημόσια ταμεία, είτε για τη δημιουργία ενός μελλοντικού εγγυητικού ταμείου.

Κι ύστερα, δεδομένου ότι οι μέτοχοι είναι ιδιοκτήτες και, συνεπώς, ευθύνονται κι αυτοί, δεν βλέπουμε γιατί θα έπρεπε να απαλλαγούν από την προσπάθεια να συμμαζευτεί η κατάσταση που προκάλεσαν οι τράπεζές τους. Κατά τη διάρκεια, λοιπόν, όλης αυτής της περιόδου, θα ήταν απόλυτα λογικό να απαγορευθεί στις τράπεζες να τους διανέμουν ακόμα και το παραμικρό μέρισμα.

Στη συνέχεια, σειρά έχουν τα φυσικά πρόσωπα: διευθυντικά στελέχη των τραπεζών, μέλη των διοικητικών συμβουλίων τους -έχουμε συχνά την τάση να ξεχνάμε αυτήν την κατηγορία- και οι «trader», στους οποίους πρέπει, εξάλλου, να προσθέσουμε και τους ομόλογούς τους που περιλαμβάνονται στο πρώτο εκατοστημόριο(9).

Λίγοι, αλλά με πολλά

Χωρίς αμφιβολία, θα ακουστούν φωνές διαμαρτυρίας, οι οποίες θα υποστηρίζουν ότι η επιβολή φορολογίας σε έναν τόσο μικρό αριθμό ατόμων είναι καταδικασμένη να αποφέρει ελάχιστα έσοδα, και, τελικά, θα έχει καθαρά συμβολικό χαρακτήρα και θα αποτελεί απλώς μια εκδικητική πράξη. Θα ξεχνούν, όμως, ότι αυτή η -ολιγάριθμη, είναι αλήθεια- ομάδα φορολογούμενων συγκέντρωσε στα χέρια της, την τελευταία δεκαπενταετία, ένα διαρκώς αυξανόμενο μερίδιο του συνολικού μισθολογικού κόστους που καταβάλλουν οι επιχειρήσεις, καθώς και ότι τα εισοδήματά τους αποτελούν από μόνα τους μια φορολογική ύλη η οποία αντιστοιχεί σε αρκετές ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ.

Επίσης, είναι χρήσιμο να επαναλάβουμε ότι, αν και το ζήτημα των μπόνους και των υπέρογκων αμοιβών στον τραπεζικό τομέα παραμένει δευτερεύον μέσα στην ευρύτερη συγκυρία της οικονομικής κρίσης, δεν παύει να αποτελεί καίριο ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης, όπως και πρώτης τάξης πολιτικό ζήτημα, και εξελίσσεται, τώρα, σε μια ευκαιρία για να αποκομίσουμε φορολογικά έσοδα.

Δεδομένου, δε, ότι τα επιχειρήματα του χρηματοοικονομικού τομέα και των συνεργατών του είναι εξαιρετικά προβλέψιμα -θ' αρχίσουν αναπόφευκτα να επισείουν τον κίνδυνο της «φυγής των εγκεφάλων»- καλό θα είναι να προειδοποιήσουμε ευθύς εξαρχής τον κλάδο ότι στο εξής εισέρχεται σε μια περίοδο φθίνουσας απόδοσης, ότι δεν έχει, πλέον, τη δυνατότητα να τρομοκρατεί κανέναν, ενώ έχει αρχίσει να προκαλεί εκνευρισμό στην κοινωνία. Επιπλέον, τα επιχειρήματά του αποδεικνύονται σαθρά μόλις βρεθούν αντιμέτωπα με ορισμένες σοβαρές ενστάσεις(10).

Κι ύστερα, μια που αρχίσαμε τις προειδοποιήσεις, ας πούμε τα πράγματα με πιο ευθύ και σκληρό τρόπο. Η διαδικασία που οδήγησε στη μετάλλαξη της κρίσης του ιδιωτικού χρηματοοικονομικού τομέα σε κρίση των δημόσιων οικονομικών, δεν θα σταματήσει τόσο εύκολα καταμεσής του δρόμου: το επόμενο στάδιό της θα είναι το πέρασμα από την κρίση των δημόσιων οικονομικών στην πολιτική κρίση. Μέσα στο «σύστημα», ορισμένοι έχουν αρχίσει να καταλαμβάνονται από μεγάλο τρόμο.

Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι πασίγνωστοι εχθροί του χρηματοοικονομικού τομέα, όπως ο Ντομινίκ Στρος-Καν και ο Ζαν-Κλοντ Τρισέ, εξέφρασαν δημόσια την ανησυχία τους ότι το κοινωνικό σώμα θα αντιδράσει, κατά πάσαν πιθανότητα, πολύ έντονα, εάν του ζητηθεί να πληρώσει και πάλι τα σπασμένα μιας νέας χρηματοοικονομικής κρίσης. Το πιο αστείο -αν είναι δυνατόν να χρησιμοποιήσουμε αυτήν την έκφραση- δεν είναι μόνο ότι διόλου αποκλείεται το σύντομο ξέσπασμα μιας νέας κρίσης αλλά και το ότι είναι πολύ πιθανόν ότι θα πυροδοτηθεί στον τομέα των δημόσιων χρεών, ως άμεση συνέπεια του τρόπου με τον οποίο έγινε η διαχείριση της προηγούμενης κρίσης.

Στοιχηματίζουμε ότι, για να καλμάρουν λιγάκι τον δυσαρεστημένο λαουτζίκο, τα θεσμικά συνδικάτα -τα οποία, πλέον, συμμετέχουν στο πλευρό της δεξιάς και της «αριστερής» σοσιαλδημοκρατίας σε ένα ενιαίο μπλοκ εξουσίας, παρά τις επιμέρους διαφορές και διαιρέσεις τους- θα οργανώσουν μερικές αθώες πορείες -κατά προτίμηση μια ημέρα με ωραία λιακάδα- από την πλατεία της Ρεπουμπλίκ προς τη Νασιόν, μαζί ίσως μ' ένα πικ νικ(11). Εντούτοις, είναι πιθανόν ότι η επιλογή της «βόλτας στους δρόμους της πόλης» δεν θα θεωρείται πλέον αρκετή και ότι ο εν λόγω λαουτζίκος θα καταλήξει να εξαγριωθεί, τόσο επειδή βαρέθηκε αυτές τις άσκοπες βόλτες, όσο κι επειδή βαρέθηκε να τον κοροϊδεύουν.

Χωρίς να προδικάζουμε τι θα μπορούσε να συμβεί σε αυτήν περίπτωση -κι ίσως οι Ελληνες μας δώσουν σύντομα μια πρόγευση αυτών των εξελίξεων- οφείλουμε να θυμόμαστε ότι μια ομάδα η οποία, από τη φύση της, δεν χαρακτηρίζεται από κακία και επιθετικότητα, μπορεί να οδηγηθεί σε πρωτοφανή επίπεδα εξαγρίωσης όταν υφίσταται διαρκή κακομεταχείριση και, κυρίως, όταν της επαναλαμβάνουν διαρκώς ότι δεν υπάρχει καμία άλλη διέξοδος πέρα από την κακομεταχείριση που υφίσταται. Ωστόσο, εναλλακτικές λύσεις υπάρχουν(12). Κι αν παρουσιαστούν με κάπως δυναμικό τρόπο, θα μπορούσαν ακόμα και να λάβουν τη μορφή ενός «αντισόκ».

(1) Στο «Δόγμα του σοκ. Η ανάδυση του καπιταλισμού της καταστροφής», η Ναόμι Κλάιν υποστηρίζει ότι το σοκ που προκαλείται από τις καταστροφές επιτρέπει την επιβολή άκρατων νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Βλ. http://www.naomiklein.org/shock-doctrine.

(2) Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες πραγματοποιήθηκε η διάσωση της American International Group (AIG), η οποία ουσιαστικά μετατράπηκε σε διάσωση όλων όσων είχαν συναλλαγές με την AIG -και κυρίως της Goldman Sachs, αλλά όχι μόνο- θα άξιζε να τύχουν μιας λεπτομερέστατης συζήτησης.

(3) Δεδομένου ότι η Εταιρεία Χρηματοδότησης της Γαλλικής Οικονομίας (SFEP) δάνεισε στις τράπεζες με επιτόκιο μεγαλύτερο κατά τετρακόσιες μονάδες βάσης από εκείνο με το οποίο εξασφάλισε τη δική της χρηματοδότηση.

(4) Οπως επιβεβαιώνεται και από την κατάργηση του ανώτατου ορίου για την παροχή κρατικών ενισχύσεων (δύο φορές από 200 δισ. δολάρια για τις Fannie-Freddie), αλλά και από την παράταση, μέχρι το 2012, της κρατικής εγγύησης για τις ζημίες τους.

(5) Τμήματα που δραστηριοποιούνται στα χρηματοοικονομικά προϊόντα που στηρίζονται στα επιτόκια. Μεγάλο μέρος των τελευταίων αποτελείται από συναλλαγές σε τίτλους δημόσιου χρέους.

(6) (Στμ) Μεγάλης εμβέλειας εκστρατεία για την ανακατάληψη πολύτιμου εδάφους. Με αυτόν τον όρο οι ιστορικοί αναφέρονται στην ανακατάληψη της Ιβηρικής Χερσονήσου από τους Ισπανούς και στην εκδίωξη των Αράβων από το έδαφος της Ευρώπης, που ολοκληρώθηκαν με την κατάληψη της Γρανάδας, το 1492.

(7) «The Economist», Λονδίνο, 23 Ιανουαρίου 2010.

(8) Andre Orlean, «Beaucoup mieux qu' une taxe Tobin», «Challenges», Παρίσι, 29 Οκτωβρίου 2009.

(9) Δηλαδή, το 1% του πληθυσμού με τα υψηλότερα εισοδήματα.

(10) Βλέπε, για παράδειγμα, «Bonus et primes: le (resistible) chantage des "competents"» και «Bonus: les faux-semblants de la regulation Potemkine», La pompe a phynances, blog.mondediplo.net, 26 Μαρτίου και 21 Αυγούστου 2009.

(11) (Στε) Κλασική διαδρομή μιας πορείας στο Παρίσι. Από την πλατεία Ρεπουμπλίκ καταλήγει στην πλατεία Νασιόν, περνώντας από τη Βαστίλη.

(12) Βλέπε «Si le G20 voulait...» και «Au-dela de la Grece: deficit, dettes et monnaie», La pompe a phynances, blog.mondediplo. net, 18 Σεπτεμβρίου 2009 και 17 Φεβρουαρίου 2010.

* Οικονομολόγος, συγγραφέας του «La Crise de trop. Reconstruction d' un monde failli», «Fayard», Παρίσι, 2009.

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ
Αριθμητική ή πολιτική;

* ΓΗΡΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ: Υποτίθεται ότι αυτό το κοκτέιλ οφείλει επιτακτικά να οδηγήσει στην επιμήκυνση των ορίων συνταξιοδότησης για όλους τους Ευρωπαίους. «Είναι ζήτημα μαθηματικών», μας εξηγούν, για να μας κάνουν να ξεχάσουμε ότι, στην πραγματικότητα, «πρόκειται για πολιτικό ζήτημα».

* 0,054% ΕΤΗΣΙΩΣ; Ο γάλλος πρωθυπουργός ισχυρίζεται ότι, μέχρι το 2050, η χώρα πρέπει να έχει εξασφαλίσει 100 δισ. ευρώ. Αριθμός φάντασμα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την οποία πολύ δύσκολα μπορεί να κατηγορήσει κανείς για χαλαρότητα στα κοινωνικά ζητήματα, αποδεικνύει ότι η αύξηση του κόστους που προκύπτει από τη γήρανση του πληθυσμού (συντάξεις, νοσήλια, επιπλέον κόστος για την αντιμετώπιση της απώλειας της αυτονομίας των ηλικιωμένων, οι οποίοι δεν μπορούν πλέον να αυτοεξυπηρετηθούν...) θα ανέλθει, μέχρι το 2060, στο 2,7% του ΑΕΠ της χώρας (βλ. «Dechiffrages», του Jean-Francois Couvrat, στο http://dechiffrages. blog.lemonde.fr). Συνεπώς, μέσα στα επόμενα 50 χρόνια, πρέπει να διαθέσουμε το 2,7% του ΑΕΠ, δηλαδή 0,054% του ΑΕΠ κάθε χρόνο. Ε, δεν είναι ανάγκη να είσαι μάγος.

* ΕΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΕΜΑΤΟ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ: Ολα αυτά, βέβαια, δεν σημαίνουν ότι πρέπει να αφήσουμε το σύστημα στη σημερινή του κατάσταση, καθώς οι ανισότητες αυξάνουν -μεταξύ ανδρών και γυναικών, μεταξύ εργατών και στελεχών επιχειρήσεων...- ενώ το πλήθος των ασφαλιστικών καθεστώτων και των ασφαλιστικών ταμείων δημιουργεί μια αδιαφάνεια όσον αφορά τα δικαιώματα, τη στιγμή, ακριβώς, που οι ασφαλισμένοι περνάνε ολοένα συχνότερα από το ένα καθεστώς στο άλλο (μισθωτός του ιδιωτικού τομέα, αυτοαπασχολούμενος...), ενώ το ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων (ύψος της σύνταξης σε σχέση με το μισθό που λάμβανε ο εργαζόμενος) έχει μειωθεί κατά 10%... Επιβάλλεται η πραγματοποίηση αλλαγών, στις οποίες θα περιλαμβάνεται το εργατικό δίκαιο, η φορολογία και η κοινωνική ασφάλιση, έτσι ώστε η χρηματοδότηση της κοινωνικής προστασίας να προέρχεται από τις εισφορές που θα επιβάλλονται στη δημιουργία πλούτου.

* ΑΝΑΔΙΑΤΑΞΗ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ. Μπορούμε να προβούμε σε άμεση εξοικονόμηση, καταργώντας: τα 30,7 δισ. ευρώ που δόθηκαν, το 2008, στους εργοδότες ως απαλλαγές από τις εισφορές στην κοινωνική ασφάλιση - χωρίς, βέβαια, το μέτρο να αποδειχθεί αποτελεσματικό και να συμβάλει στη διατήρηση της απασχόλησης, των μισθών ή των επενδύσεων· τα 12 έως 15 δισ. ευρώ που αντιστοιχούσαν στις απώλειες φορολογικών εσόδων που προκάλεσε η «φορολογική ασπίδα»(1)· τα 22 δισ. απώλειας φορολογικών εσόδων μέσα σε τρία χρόνια, που προκάλεσε η απαλλαγή από το φόρο υπεραξίας της μεταβίβασης τίτλων συμμετοχής σε επιχειρήσεις -με την πώληση θυγατρικών τους, οι όμιλοι εισέπραξαν αφορολόγητο χρήμα. Δεν πρόκειται, βέβαια, για κρυμμένο θησαυρό, αλλά για ποσά διόλου αμελητέα. Δεδομένου, δε, ότι η φορολογική και η κοινωνική μειοδοσία έχει μετατραπεί στο αγαπημένο παιχνίδι των ευρωπαϊκών χωρών, αυτό που ισχύει για τη Γαλλία πρέπει να ισχύει και στην περίπτωση αρκετών άλλων χωρών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες.

* ΕΠΙΒΟΛΗ ΕΙΣΦΟΡΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΣΤΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ. Αλλο μέτρο που μπορεί να υιοθετηθεί άμεσα: Να επιβληθούν εισφορές κοινωνικής ασφάλισης στις περιπτώσεις όπου προβλέπεται συμμετοχή των εργαζόμενων στα κέρδη της επιχείρησης ή η δημιουργία μακροπρόθεσμου αποταμιευτικού μετοχικού προγράμματος για τους εργαζόμενους. Κάτι τέτοιο θα εξασφαλίσει στο άμεσο μέλλον την εισροή χρημάτων και θα αποθαρρύνει αυτόν τον τύπο αμοιβής που δεν είναι ευνοϊκός για τους μισθωτούς.

Αυτές οι λύσεις θα οδηγήσουν, στο άμεσο μέλλον, στη χαλάρωση των πιέσεων που μας πνίγουν και θα μας δώσουν χρόνο για να προχωρήσουμε σε μια δίκαιη μεταρρύθμιση ολόκληρου του συστήματος, από την είσοδο του εργαζόμενου στην ενεργό ζωή μέχρι τη συνταξιοδότηση.

(1) Σ.τ.Μ.: Ανώτατο όριο στη φορολογική επιβάρυνση των πλουσιότερων Γάλλων.
Του FREDERIC LORDON* * Οικονομολόγος, συγγραφέας του «La Crise de trop. Reconstruction d' un monde failli», «Fayard», Παρίσι, 2009.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 21/03/2010

Το τέλος του κύκλου για τη σοσιαλδημοκρατία


Του IGNACIO RAMONET

Και οι ιδέες πεθαίνουν. Το κοιμητήριο των πολιτικών παρατάξεων ξεχειλίζει από μνήματα όπου βρίσκονται θαμμένα τα λείψανα πολιτικών οργανώσεων που κάποτε πυροδοτούσαν πάθη, κινητοποιούσαν πλήθη και πλέον έχουν γίνει βορά της λήθης.

Θαπατέρο, Παπανδρέου, Μπράουν και Σόκρατες. Τέσσερις από τους πέντε σοσιαλδημοκράτες πρωθυπουργούς της Ε.Ε. Το 2002 έφθαναν τους δεκαπέντε. Θαπατέρο, Παπανδρέου, Μπράουν και Σόκρατες. Τέσσερις από τους πέντε σοσιαλδημοκράτες πρωθυπουργούς της Ε.Ε. Το 2002 έφθαναν τους δεκαπέντε. Ποιος θυμάται στην Ευρώπη, λόγου χάρη, τον ριζοσπαστισμό; Μία από τις πιο ισχυρές πολιτικές δυνάμεις (της κεντροαριστεράς) του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα, παρασυρμένη από τους ανέμους της Ιστορίας... Τι απέγινε ο αναρχισμός; Και ο σταλινικός κομμουνισμός; Πού βρίσκονται τούτα τα αξιοθαύμαστα λαϊκά κινήματα που μέχρι προ τινος ήταν ικανά να επιστρατεύσουν εκατομμύρια αγρότες και εργάτες;

Εξαιτίας των ίδιων της των αποκηρύξεων, των συνθηκολογήσεων και των προδοσιών, η σοσιαλδημοκρατία γλιστράει σήμερα με τη σειρά της στον τάφο... Ολοκληρώνεται ο κύκλος της ζωής της. Και το πιο απροσδόκητο είναι πως αυτό συμβαίνει τη στιγμή που ο υποτιθέμενος κυριότερος ανταγωνιστής του, ο άκρατα νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός, βρίσκεται σε μία από τις χειρότερες στιγμές του.

Γιατί λοιπόν η σοσιαλδημοκρατία πεθαίνει αφού ο νεοφιλελευθερισμός βρίσκεται σε άτακτη υποχώρηση;(1) Αναμφίβολα επειδή, απέναντι στην έκρηξη των επιτακτικών κοινωνικών αναγκών, αποδείχθηκε ανίκανη να προτείνει λύσεις που ξεσηκώνουν τον λαϊκό ενθουσιασμό. Πορεύεται στα τυφλά, δίχως πυξίδα και δίχως θεωρία· δίνει την εντύπωση πως βρίσκεται εκτός λειτουργίας, με έναν ασθενικό μηχανισμό καθοδήγησης, δίχως στρατηγική, ούτε ιδέες, ούτε αρχές, ούτε όραμα για το μέλλον... Προπαντός στερημένη από ταυτότητα. Ηταν μια πολιτική δομή που όφειλε να κάνει επανάσταση και απαρνήθηκε αυτόν το σκοπό· ήταν ένα εργατικό κόμμα και πλέον εκπροσωπεί την εύπορη μεσοαστική τάξη των πόλεων.

Ποικίλες εκλογικές αναμετρήσεις κατά τη διάρκεια του προηγούμενου χρόνου έδειξαν ότι η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία δεν ξέρει πώς να απευθυνθεί στα εκατομμύρια ψηφοφόρους-θύματα των ωμοτήτων του μεταβιομηχανικού κόσμου που προέκυψε από την παγκοσμιοποίηση. Σε αυτές τις μάζες των αναλώσιμων εργαζομένων, των μονίμως καθηλωμένων στον βασικό μισθό, των νεόπτωχων από τα προάστια, των αποκλεισμένων, των εξαναγκασμένων σε πρόωρη συνταξιοδότηση εν μέσω παραγωγικής ηλικίας, των νέων της επισφάλειας... Σε όλα αυτά τα κοινωνικά στρώματα που έπεσαν θύματα του νεοφιλελεύθερου σοκ. Και για τα οποία η σοσιαλδημοκρατία δεν φαίνεται να διαθέτει ούτε λόγο ούτε λύσεις.

Τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών του Ιουνίου 2009 αποκάλυψαν με χαρακτηριστικό τρόπο την τρέχουσα κατάρρευσή του.Στην πλειονότητά τους τα εν εξουσία σοσιαλδημοκρατικά κόμματα είδαν τα ποσοστά τους να πέφτουν. Εξίσου έχασαν έδαφος και αυτά που βρίσκονταν στην αντιπολίτευση, ειδικά στη Γαλλία.

Δεν κατάφεραν να πείσουν τους ψηφοφόρους για την ικανότητά τους να αντιδράσουν στις κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις που προέκυψαν από την κρίση του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού. Αν απαιτούνταν ένα τεκμήριο για να καταδειχθεί πως οι ευρωπαίοι σοσιαλιστές είναι ανίκανοι να προτείνουν μια πολιτική διαφορετική από εκείνη που δεσπόζει στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ενωσης, το πρόσφεραν ο Γκόρντον Μπράουν και ο Λουίς Χοσέ Ροντρίγκεθ Θαπατέρο, όταν υποστήριξαν την υποψηφιότητα του υπερ-φιλελεύθερου Χοσέ Μανουέλ Ντουράο Μπαρόζο για την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: του τέταρτου ανθρώπου της σύσκεψης κορυφής των Αζορών -μαζί με τον Τζορτζ Μπους, τον Τόνι Μπλερ και τον Χοσέ Λουίς Αθνάρ- όπου αποφασίστηκε, τον Μάρτιο του 2003, η παράνομη εισβολή στο Ιράκ...

Το 2002, οι σοσιαλδημοκράτες κυβερνούσαν σε δεκαπέντε χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αυτή τη στιγμή, ενώ η χρηματοπιστωτική κρίση καταδεικνύει το ηθικό, κοινωνικό και οικολογικό αδιέξοδο του άκρατου νεοφιλελευθερισμού, δεν κυβερνούν παρά μόνο σε πέντε κράτη (Ισπανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Πορτογαλία και Ηνωμένο Βασίλειο). Δεν κατάφεραν να επωφεληθούν από τον νεοφιλελεύθερο όλεθρο. Και οι κυβερνήσεις τριών από αυτές τις χώρες -Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία, έχοντας δεχτεί την επίθεση των χρηματοπιστωτικών αγορών και χτυπημένες από την «κρίση του δημοσίου χρέους»- θα βυθιστούν ακόμη πιο πολύ στην ανυποληψία και στην πτώση της δημοτικότητας όταν θα αρχίσουν να εφαρμόζουν, με σιδηρά χείρα, τα προγράμματα λιτότητας και τις αντιλαϊκές πολιτικές που απαιτούνται από τη λογική της Ευρωπαϊκής Ενωσης και των μαντρόσκυλών της.

Η αποποίηση των ίδιων της των θεμελίων τής έχει γίνει συνήθεια. Είναι πολύς καιρός που η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία αποφάσισε να ενθαρρύνει τις ιδιωτικοποιήσεις, να περικόψει τους κρατικούς προϋπολογισμούς εις βάρος των πολιτών, να ανεχθεί τις ανισότητες, να προωθήσει την επιμήκυνση του ορίου ηλικίας για συνταξιοδότηση (στην Ισπανία, οι εν εξουσία σοσιαλιστές μόλις πρότειναν να αυξηθεί από τα 65 στα 67 έτη...) και να εξαρθρώσει τον δημόσιο τομέα, δίνοντας την ίδια στιγμή κίνητρα για τις συγχωνεύσεις και τις μονοπωλιακές συγκεντρώσεις των μεγα-επιχειρήσεων και κανακεύοντας τις τράπεζες. Χρόνια τώρα έχει αποδεχθεί, χωρίς τύψεις, τον προσηλυτισμό της στον νεοφιλελευθερισμό. Επαψε να θεωρεί προτεραιότητα ορισμένους από τους στόχους που ήταν κομμάτι του ιδεολογικού της DNA, όπως η πλήρης απασχόληση, η υπεράσπιση των κοινωνικών κατακτήσεων, η ανάπτυξη των υπηρεσιών προς τους πολίτες, το τέλος ανισοτήτων, η εξάλειψη της φτώχειας.

Από τα μέσα του 19ου αιώνα και μέχρι τη δεκαετία του 1940, κάθε φορά που ο καπιταλισμός ξεπεταγόταν προκειμένου να μεταπλάσει την κοινωνία, οι σοσιαλδημοκράτες -σχεδόν πάντα υποβοηθούμενοι από τους αριστερούς και τα συνδικάτα- πρόσφεραν πρωτότυπες και προοδευτικές αποκρίσεις: καθολική ψηφοφορία, δωρεάν υποχρεωτική παιδεία για όλους, δικαίωμα στην εργασία, δικαίωμα στην απεργία, κοινωνική ασφάλιση, κοινωνικό κράτος, κράτος πρόνοιας... Σήμερα, αυτό το απόθεμα πολιτικής φαντασίας μοιάζει να έχει εξαντληθεί.

Η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία στερείται μιας νέας κοινωνικής ουτοπίας. Και δεν ξεχωρίζει πλέον από τους συντηρητικούς σχηματισμούς παρά μόνο στην ταχύτητα που επιβάλλει για την κατεδάφιση του κράτους πρόνοιας. Εκείνοι τη θέλουν όσο πιο γρήγορα γίνεται· η σοσιαλδημοκρατία προτιμά πιο αργούς ρυθμούς...

Οι καιροί, βεβαιότατα, έχουν αλλάξει. Και στον νου αρκετών ψηφοφόρων της, συμπεριλαμβανομένων και αρκετών από τους λιγότερο προνομιούχους, υπερισχύει το πάθος της κατανάλωσης, καθώς και ο ατομιστικός πόθος να βυθιστούν στην αφθονία που υπόσχεται η γεμάτη πειρασμούς κοινωνία μας, να πλουτίσουν, να απολαύσουν χωρίς περιορισμούς και χωρίς να λερώσουν τη συνείδησή τους...

Μπροστά σε αυτόν τον κυρίαρχο ηδονισμό, που αδιάκοπα προάγεται από τη διαφήμιση-προπαγάνδα και τα μέσα μαζικής παραπλάνησης, οι σοσιαλδημοκράτες ηγέτες δεν τολμούν πια να πάνε κόντρα στο ρεύμα. Φτάνουν μάλιστα στο σημείο να πείθουν τους εαυτούς τους πως δεν είναι οι καπιταλιστές που πλουτίζουν χάρη στις προσπάθειες των εργαζομένων, αλλά οι φτωχοί που επωφελούνται από τους φόρους που πληρώνουν οι πλούσιοι...

Θεωρούν, όπως επιβεβαιώνει ο ιταλός φιλόσοφος Ραφαέλε Σιμόνε, ότι «ο σοσιαλισμός δεν είναι εφικτός παρά μόνον όταν ο κατατρεγμός ξεπερνάει την ευσπλαχνία, τα βάσανα ξεπερνούν τις ευχαριστήσεις και όταν το χάος επιβάλλεται στις συγκροτημένες δομές»(2). Ισως γι' αυτόν το λόγο, και προσπαθώντας να διαφοροποιηθεί, ένας νέος σοσιαλισμός του 21ου αιώνα ξαναγεννιέται σήμερα με περίσσια ισχύ και δημιουργικότητα σε πολλές χώρες της Νότιας Αμερικής (Βολιβία, Ισημερινός, Βενεζουέλα). Ενόσω στην Ευρώπη ηχούν πένθιμα οι καμπάνες για τη σοσιαλδημοκρατία.

(1) Διαβάστε το φάκελο «Le socialisme peut-il renaitre?» («Μπορεί να ξαναγεννηθεί ο σοσιαλισμός;»), στο «Philosophie Magazine», 2010.

(2) Raffaele Simone, «Les socialistes proposent toujours le sacrifice» («Οι σοσιαλιστές πάντα προτείνουν θυσίες»), στο «Philosophie Magazine».
ΕΛΕΥΘΡΟΤΥΠΙΑ 20/03/2010

Οι νέοι σταυροφόροι της απάτης

ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΙ ΤΑ ΨΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΡΑΤΣΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ
Μεγάλο ψέμα με ονοματεπώνυμο
Η πλαστή είδηση για ομαδικούς γάμους «παιδοφίλων» στη Γάζα κατασκευάστηκε από έναν ακροδεξιό χριστιανό φονταμενταλιστή στις ΗΠΑ, αλλά βρήκε εύφορο έδαφος να γίνει πιστευτή στον παγκόσμιο ιστό. Η Ελλάδα ήταν ένας από τους τελευταίους της σταθμούς
Με καθυστέρηση λίγων μηνών έφτασε και στη χώρα μας ένας από τους χιλιάδες σύγχρονους μύθους που κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο. Η «είδηση» είναι πράγματι ανατριχιαστική: στη Γάζα, το περασμένο καλοκαίρι πραγματοποιήθηκε με την ευλογία της κυβέρνησης της Χαμάς ένας ομαδικός γάμος 450 ζευγαριών, όπου οι νύφες ήταν παιδούλες 6-8 χρόνων.

Το «ρεπορτάζ» που διανθίζεται με φωτογραφίες συνοδεύεται από «επιστημονική τεκμηρίωση», στην οποία διαβάζουμε ότι η παιδοφιλία επιτρέπεται από το Κοράνι, ότι ο Μωάμεθ ήταν παιδόφιλος όπως και ο Αγιατολάχ Χομεϊνί. Μ' άλλα λόγια, όσα συνέβησαν στη Γάζα, συμβαίνουν και όπου αλλού ζουν μουσουλμάνοι. Ο νοών νοείτω.

Η πλαστότητα της είδησης έχει αποδειχτεί εδώ και πολλούς μήνες, όπως μπορεί με ελάχιστη προσπάθεια να διαπιστώσει κάθε απλός χρήστης του Διαδικτύου. Οι εμφανιζόμενες ως νύφες είναι απλά τα παρανυφάκια, τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο.

Η υπόθεση δεν θα άξιζε καν να αναφερθεί, εφόσον εκατοντάδες παρόμοιοι ή ακόμα χειρότεροι προπαγανδιστικοί μύθοι κυκλοφορούν καθημερινά στα ιστολόγια, και αναπαράγονται από τηλεοπτικές εκπομπές προβολής βιβλίων των γνωστών ακροδεξιών πολιτευτών και πολιτικών, ενώ έχουν εισβάλει και στη βραδινή ζώνη των εμπορικών καναλιών. Ξεχωρίζουμε την περίπτωση αυτή γιατί κατέληξε και στον ημερήσιο τύπο και μάλιστα με ιδιαίτερη δισέλιδη προβολή. Στις 9 Μαρτίου ο «Αδέσμευτος Τύπος» διά χειρός Τάνιας Μυλωνά φιλοξένησε την πλαστή είδηση σε «αποκλειστικό» πρωτοσέλιδο ρεπορτάζ με το χαρακτηρισμό «απίστευτο» και «μόνο στον Α.Τ.».

Το καθυστερημένο ενδιαφέρον που έδειξαν η δέσμη των εθνικιστικών ιστολογίων και μερίδα των ελληνικών μέσων ενημέρωσης στην υπόθεση αυτή συνδέεται ασφαλώς με το δημόσιο διάλογο που συνόδευσε τη συζήτηση του νομοσχέδιου για την ιθαγένεια στη Βουλή την προηγούμενη βδομάδα και έρχεται να συμπληρώσει τα παρόμοιου τύπου επιχειρήματα που ακούστηκαν από τα χείλη των εθνοσωστών του ΛΑΟΣ περί «νομιμοποίησης της κλειτοριδεκτομής» κ.λπ. Και βέβαια η κομματική τους εφημερίδα είχε την περασμένη Κυριακή κύριο τίτλο «Ελλάς Ελλήνων Ισλαμιστών», παραφράζοντας το προσφιλές στον Γ. Καρατζαφέρη σλόγκαν της χούντας.

Ποιος πιστεύει τη διάψευση;

Οπως συμβαίνει συνήθως σ' αυτές τις περιπτώσεις, όσο εύκολη είναι η αναπαραγωγή της εντυπωσιακής «είδησης» και ο πολλαπλασιασμός των αποδεκτών της με ηλεκτρονική αλληλογραφία, τόσο δύσκολη είναι η ανασκευή και η διάψευση του μύθου. Παρά το γεγονός ότι η αντίδραση στο ελληνικό Διαδίκτυο υπήρξε άμεση και αποκαλύφτηκε όχι μόνο η πλαστότητα αλλά η σκοπιμότητα της διοχέτευσής της, τα ισλαμοφαγικά και αντιμεταναστευτικά ιστολόγια δεν πήραν χαμπάρι. Δεν θα μπορούσαν άλλωστε να τους πείσουν ούτε τα σοβαρά ιστολόγια που ασχολήθηκαν με την υπόθεση (λ.χ. του Νίκου Σαραντάκου), ούτε τα ιστολόγια που ειδικεύονται στα ζητήματα της Παλαιστίνης (λ.χ. Σίβυλλα), ούτε τα διεθνή ιστολόγια που ειδικεύονται στην αποκάλυψη παρόμοιων πλαστογραφημάτων (Hoax Slayer), ούτε η διάψευση του Συλλόγου Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό Ιντιφάντα, ούτε η μαρτυρία του ανταποκριτή Πάνου Χαρίτου, ούτε και η επίσημη ανακοίνωση της πρεσβείας της Παλαιστίνης στην Αθήνα.

Δυστυχώς το μόνο «επιχείρημα» που έπιασε κάπως στον ευκολόπιστο κόσμο των εθνοπρεπών ιστολογίων ήταν και πάλι συνωμοσιολογικό: η είδηση, λένε, είναι πλαστή, διότι κατασκευάστηκε από τη Μοσάντ και τους σιωνιστές. Μ' άλλα λόγια πρέπει κανείς να επιλέξει μεταξύ «ισλαμιστών» και «σιωνιστών» για να ανακαλύψει την αλήθεια.

Πιο χαρακτηριστική η απάντηση του μισαλλόδοξου μητροπολίτη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας Αμβρόσιου σε επισκέπτη του ιστολογίου του, ο οποίος τον καλεί να ανασκευάσει τη γνώμη του για τη γνησιότητα της «είδησης» και να αποσύρει τη σχετική ανάρτηση: «Παρά τη διάψευση, στην οποία μάλιστα εδόθη τόση δημοσιότης, δεν πείθομαι! Κατά την ταπεινή μου άποψη, όσο ύποπτη μπορεί να είναι η Μοσάντ για την κατασκευή ειδήσεων, άλλο τόσο μπορεί να είναι και η Ιντιφάντα για τη διάψευση. Στον ισλαμισμό συνηθίζεται ο γάμος πολύ μικρών κοριτσιών. Κατά καιρούς έχω διαβάσει στον Τύπο ειδήσεις για παρόμοιους γάμους με ανήλικα κοριτσάκια. Επομένως, αν έχετε αντικειμενικά στοιχεία που να αποδεικνύουν το αντίθετο θα είμαι ιδιαίτερα ευγνώμων να τα θέσετε στη διάθεσή μου. Μόνον τότε θα μπορούσα να προβώ σε επανόρθωση».

Οταν άλλος επισκέπτης τον παρέπεμψε στα «αντικειμενικά στοιχεία» που αποδεικνύουν την πλαστότητα, ο κ. Αμβρόσιος εγκατέλειψε τη διαλλακτική του στάση: «Απαντών, ταπεινά φρονώ, ότι πλαστή είναι η διάψευση και όχι η είδηση. Η προπαγάνδα μπορεί όλα να τα πράξει! Αλλά η είδηση είναι πιο κοντά στα ήθη των μουσουλμάνων, καθώς επίσης και των "πολιτισμένων Ευρωπαίων". Με τη διαφορά ότι οι πρώτοι δεν κρύβονται, ενώ οι δεύτεροι επικαλύπτουν τη συμπεριφορά τους. Κατά καιρούς έχουν δημοσιευτεί ειδήσεις περί γάμου μικρών κοριτσιών ως μεμονωμένα περιστατικά. Δεν πιστεύω τη διάψευση και γι' αυτό δεν αποσύρω το post. Παρακαλώ να μου συγχωρήσετε την επιμονή. Με ευχές εν Κυρίω».

Την ανταλλαγή απόψεων με τους επισκέπτες του ιστολογίου του για το ζήτημα αυτό ο μητροπολίτης την τιτλοφορεί με τη δήλωση «Δεν είμαι ρατσιστής, αλλά ένας ορθόδοξος ιεράρχης». Η συλλογιστική του όμως είναι αποκαλυπτική: πιστεύει στην «είδηση» και όχι στη διάψευση, επειδή «γνωρίζει» ότι έτσι γίνεται. Αυτός είναι ο μηχανισμός εξάπλωσης των σύγχρονων μύθων. Βασίζονται σε κάποια εμπεδωμένη πεποίθηση ή προκατάληψη και της δίνουν σάρκα και οστά: επειδή στο Ισλάμ συνηθίζεται η νύφη να έχει μικρή ηλικία, αυτό «αποδεικνύει» ότι ο ομαδικός γάμος με τα οκτάχρονα κοριτσάκια είναι γεγονός.

Ποιος κατασκεύασε την «είδηση»

Οσο για τον «Αδέσμευτο Τύπο», ακολούθησε κι αυτός μια ανάλογη πορεία. Η εφημερίδα υποχρεώθηκε μεν να ανασκευάσει το «αποκλειστικό» με νεότερο δημοσίευμα της ίδιας δημοσιογράφου («Οι ανήλικες ήταν παρανυφάκια!», 13.3), αλλά ενώ παραθέτει «διάψευση της Χαμάς» και ανακοίνωση της παλαιστινιακής πρεσβείας στην Αθήνα, επιμένει στην αρχική πλαστή «είδηση», με το επιχείρημα ότι «ο δρ. Paul Williams που παραθέτει το υλικό (φωτογραφίες, βίντεο) υποστηρίζει τα αντίθετα». Η κατάληξη της εφημερίδας είναι ότι «ασφαλές συμπέρασμα δεν μπορεί να βγει», αλλά πάντως «τέτοιοι γάμοι στηρίζονται μόνο από τους ακραίους ισλαμιστές και σε καμιά περίπτωση δεν χαρακτηρίζουν έναν ολόκληρο λαό».

Οταν μελετά κανείς το πώς γεννιούνται οι σύγχρονοι μύθοι συναντά συνήθως μια ανυπέρβλητη δυσκολία: ποιος ήταν ο πρώτος που συνέλαβε και έθεσε σε κυκλοφορία κάθε μύθο; Και πώς άραγε επιτεύχθηκε η πρώτη διοχέτευσή του; Για παράδειγμα, ακόμα και σήμερα δεν γνωρίζουμε όλες τις λεπτομέρειες για τις συνθήκες που κατασκευάστηκε ο πιο διάσημος μύθος των νεότερων χρόνων, το πλαστογράφημα «Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών».

Εχει επιβεβαιωθεί η κατασκευή του από τη μυστική αστυνομία του τσάρου, προκειμένου να δικαιολογηθούν τα αντιεβραϊκά πογκρόμ και να συκοφαντηθούν ως «αντιχριστιανοί» οι πρώιμοι επαναστάτες, αλλά τα ίχνη των πρώτων δραστών της εγκληματικής αυτής μυθοπλασίας αποκαλύφθηκαν μόλις τα τελευταία χρόνια. Αυτή η δυσκολία δεν υπάρχει στο μύθο που μας απασχολεί. Ο άνθρωπος που τον έχει εμπνευστεί και διοχετεύσει φρόντισε να βάλει φαρδιά πλατιά την υπογραφή του. Αυτό δεν πρέπει να μας εκπλήσσει, διότι ο κατασκευαστής του μύθου με τον ομαδικό γάμο στη Γάζα ασκεί αυτό το επάγγελμα για να ζήσει. Πρόκειται για τον Paul L. Williams, πολίτη των ΗΠΑ, δημοσιογράφο και συγγραφέα. Το όνομά του περιλαμβάνεται στα περισσότερα δημοσιεύματα των ιστολογίων και η Τ. Μυλωνά απ' αυτόν αντλεί την εγκυρότητα της «αποκάλυψης».

Αν έκανε κανείς τον κόπο να μάθει ποιος είναι ο κ. Williams προτού υιοθετήσει αβασάνιστα τις πληροφορίες του για τη Γάζα, ίσως θα επιχειρούσε μια καλύτερη διασταύρωση. Γιατί ο Williams είναι ένας χριστιανός φονταμενταλιστής, φανατικός αντιμουσουλμάνος, θιασώτης και ταυτόχρονα παραγωγός κάθε υστερικής αντιμουσουλμανικής θεωρίας που ξεπήδησε στις ΗΠΑ μετά το σοκ που προκάλεσε η επίθεση στους δίδυμους πύργους.

Ο Williams θεωρεί ότι είναι ένας νέος σταυροφόρος και μάλιστα ο τελευταίος υπερασπιστής της χριστιανικής Αμερικής, ενώ συνδέεται με κάθε λογής συνωμοσιολογικούς δικτυακούς τόπους. Το ιστολόγιό του (από όπου ξεκίνησε και ο μύθος για την παιδοφιλία στη Γάζα) φέρει τον αποκαλυπτικό τίτλο «Η Τελευταία Σταυροφορία» (The Last Crusade) και περιλαμβάνει πλήθος παρόμοιων ιστοριών, ενώ ακολουθεί την πετυχημένη συνταγή των τηλε-ευαγγελιστών, δηλαδή τη διατύπωση εξωφρενικών θεωριών σε συνδυασμό με εσχατολογικές αναφορές στη Βίβλο και τις βουλές του Κυρίου.

Τα «σκοτεινά σχέδια» του Ομπάμα

Ενας από τους κύριους στόχους του Williams είναι ο πρόεδρος Ομπάμα, τον οποίο ο ιεραπόστολος-δημοσιογράφος θεωρεί εχθρό της χριστιανικής Αμερικής και τον κατηγορεί ως υποστηρικτή της Χαμάς και της Αλ Κάιντα. Σε περσινό άρθρο του με τίτλο «Ο πρόεδρος Ομπάμα προσκαλεί τρομοκράτες της Χαμάς στην Αμερική» (7.2.09) ο Williams καταγγέλλει τον πρόεδρο για την απόφασή του να εγκρίνει κονδύλιο 20,3 εκατομμυρίων δολαρίων για την ανακούφιση και την ενίσχυση παλαιστινίων προσφύγων, κατά την περίοδο των αιματηρών επιθέσεων του Ισραήλ στη Γάζα στις αρχές του περασμένου χρόνου. Αυτή την ελάχιστη ανθρωπιστική βοήθεια προς τους Παλαιστίνιους, ο Williams τη μεταφράζει ως σκοτεινό σχέδιο του Ομπάμα, σύμφωνα με το οποίο «θα φτάσουν στις ακτές μας εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι, πολλοί από τους οποίους έχουν δεσμούς με το ριζοσπαστικό Ισλάμ». Μάλιστα αυτή την απόφαση του Ομπάμα, ο Williams τη θεωρεί συνέχεια των αλλαγών που επέφεραν στους νόμους για τη μετανάστευση οι κυβερνήσεις Κένεντι και Τζόνσον τη δεκαετία του '60. Για «Κένεντι και συντροφία» μιλά ο Williams και κατηγορεί τον τότε πρόεδρο ως υπεύθυνο για τη «μετάλλαξη» της εθνικής σύνθεσης των ΗΠΑ. Και καταλήγει: «Το αποτέλεσμα ήταν μια εισβολή του Τρίτου Κόσμου, η οποία μετατρέπει την Αμερική σε μια άλλη χώρα». Περιττό να προσθέσουμε ότι ο συγγραφέας θεωρεί «διεφθαρμένο» τον οργανισμό του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNRWA).

Μια από τις βασικές έγνοιες του Williams και των ομοϊδεατών του είναι να «αποκαλύψουν» ότι ο πρόεδρος Ομπάμα δεν είναι χριστιανός όπως λέει ο ίδιος, αλλά μουσουλμάνος και μάλιστα φανατικός. Ο προφανής στόχος είναι να αμφισβητηθεί ο πατριωτισμός του προέδρου και να αποδειχτεί ότι ο εχθρός βρίσκεται ήδη μέσα στον Λευκό Οίκο. Με δεδομένη αυτή την προπαγανδιστική εκστρατεία της αμερικανικής φονταμενταλιστικής ακροδεξιάς γίνεται ακόμα πιο σαφές το μέγεθος της γκάφας του κ. Χρυσοχοΐδη, ο οποίος αποκάλεσε μουσουλμάνο τον Ομπάμα στην ελληνική Βουλή. Ισως όμως αυτή η παραδρομή μαρτυρά και την πηγή πολλών από τις πληροφορίες του υπουργού «Προστασίας».

Γνωρίζοντας το όνομα του ανθρώπου που εμπνεύστηκε το μύθο μπορούμε εύκολα να βρούμε και την πρώτη δημοσίευση από όπου ξεκίνησε η διεθνής καριέρα του πλαστογραφήματος. Ηταν 7 Αυγούστου 2009, όταν ο κ. Williams ανήρτησε στο ιστολόγιό του The Last Crusade (και όχι σε βιβλίο στη... Βραζιλία, όπως λέει ο «Αδέσμευτος Τύπος») το επίμαχο κείμενο με τίτλο «Η Χαμάς παίζει ρόλο οικοδεσπότη στην παιδοφιλία». Και πώς το εμπνεύστηκε; Μήπως πήγε στη Γάζα ή μήπως είχε κάποιον που τον ενημέρωσε σχετικά και του έδωσε τις επίμαχες φωτογραφίες; Τίποτα απ' αυτά. Απλά αντέγραψε ένα τηλεγράφημα του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων (AFP), το οποίο είχε καλύψει δημοσιογραφικά τον ομαδικό γάμο, ενώ έκανε χρήση και των επίσημων φωτογραφιών που κυκλοφόρησαν.

Το τηλεγράφημα του AFP, με ημερομηνία 30 Ιουλίου 2009, φέρει τον τίτλο «Η Χαμάς οργανώνει ομαδικό γάμο στη Γάζα» και βέβαια δεν μιλά ούτε για παιδοφιλία ούτε μπερδεύει τις νύφες με τα παρανυφάκια. Μια βδομάδα αργότερα, ο κ. Williams αντιγράφει τις τέσσερις πρώτες παραγράφους του τηλεγραφήματος (χωρίς βέβαια να αναφέρει την πηγή) και τις συνοδεύει με τις καταγγελίες περί παιδοφιλίας. Ομως η πέμπτη παράγραφος του ίδιου τηλεγραφήματος του AFP δίνει την απάντηση στο πού βρίσκονταν οι νύφες: «Οι 450 νύφες δεν πήραν μέρος στη λαμπρή τελετή και κάθονταν μαζί με το κοινό των περίπου χιλίων καλεσμένων: τα περισσότερα ζευγάρια είχαν ήδη πάρει μέρος σε θρησκευτικές τελετές αλλού, ενώ περισσότεροι γάμοι έχουν προγραμματιστεί για τις αμέσως επόμενες μέρες». Μ' άλλα λόγια, η πηγή του κ. Williams διέψευδε εξαρχής την «αποκάλυψή» του. Αντιγράφοντας το τηλεγράφημα και αποσιωπώντας την κατάληξή του ο κ. Williams συλλαμβάνεται εδώ να πλαστογραφεί εν γνώσει του την αλήθεια.

Για τη διακίνηση του πλαστογραφήματος φρόντισε ο ίδιος ο κ. Williams. Τρεις μέρες μετά την ανάρτηση του δημοσιεύματος στο δικό του ιστολόγιο, το διοχέτευσε και στο υπερσυντηρητικό Frontpage Magazine του Ντέιβιντ Χόροβιτς, γνωστού για τη διαδρομή του από τη Νέα Αριστερά της δεκαετίας του '60 στη σημερινή αμερικανική ακροδεξιά. Από εκεί ήταν ανοιχτή η διαδρομή σε όλα τα μισαλλόδοξα και συνωμοσιολογικά ιστολόγια σε όλο τον κόσμο.

Η μεσολάβηση του Χόροβιτς ήταν αναγκαία για να αναβαθμιστεί η εγκυρότητα του μύθου, διότι ο στρατευμένος αυτός συγγραφέας -αντίθετα από τον Williams- φιλοξενείται συχνά ως «ειδικός» σε κανάλια εθνικής εμβέλειας, όπως το Fox. Αλλά και του Χόροβιτς την εγκυρότητα μπορεί κανείς να μετρήσει από τα πρόσφατα δημοσιεύματά του.

Ο διακινητής του μύθου περί Χαμάς έχει βαλθεί τα τελευταία χρόνια να αποκαλύψει την κομμουνιστική (!) συνωμοσία στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ. Ενα από τα τελευταία του βιβλία ονομάζεται «Οι καθηγητές: οι 101 πιο επικίνδυνοι πανεπιστημιακοί στην Αμερική» (The Professors: the 101 most dangerous academics in America) και επιχειρεί να εμφανίσει μεγάλο μέρος της ακαδημαϊκής κοινότητας των ΗΠΑ ως προπαγανδιστές των αριστερών ιδεών.

Ο Χόροβιτς εμφανίζεται ως ένας σύγχρονος Μακάρθι και μάλιστα πιο σκληρός από το ίνδαλμά του. Οπως γράφει στο ίδιο βιβλίο, θεωρεί ότι «ο Μακάρθι είχε υποτιμήσει την έκταση της σοβιετικής διείσδυσης στην αμερικανική κυβέρνηση και ότι ενδεχομένως όλα τα άτομα που κλήθηκαν ενώπιον επιτροπών του Κογκρέσου είχαν ανάμειξη σε ένα συνωμοτικό δίκτυο, το οποίο ελεγχόταν από το Κρεμλίνο» (σ. 294).

Για τη σοβαρότητα των ελλήνων διακινητών του μύθου πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι ο ίδιος ο κατασκευαστής του, ο Paul Williams, έχει αποσύρει από το ιστολόγιό του το αρχικό δημοσίευμα, παραδεχόμενος εμμέσως πλην σαφώς την πλαστότητα. Το έχει αντικαταστήσει με ένα πολύ νεότερο, το οποίο φέρει ημερομηνία 9 Μαρτίου 2010 και υπότιτλο «Ενημέρωση για την παιδοφιλία της Χαμάς» (Hamas Pedophilia Update).

Κατηγορηματική αυτοαναίρεση

Το νέο κείμενο υπογράφεται από τον ισραηλινό δημοσιογράφο Jonathan Dahoh-Halevi και για το επίμαχο ζήτημα αναφέρει τα ακόλουθα, ως συμπεράσματα από δική του ανεξάρτητη έρευνα: «Τα δεκάχρονα κοριτσάκια δεν ήταν οι πραγματικές νύφες. Εντούτοις ουδέποτε δημοσιεύτηκε από τη Χαμάς μια επίσημη λίστα με τα ονόματα των νυφών και δεν είναι δυνατόν να γνωρίζει κανείς με ακρίβεια την ηλικία τους. [...] Φαίνεται ότι αυτοί που δημοσίευσαν την καταγγελία κατά της Χαμάς ξεγελάστηκαν από τις παραπλανητικές φωτογραφίες του συμβάντος και δεν διεξήγαγαν μια διεξοδική έρευνα».

Αλλά ακόμα και μετά την κατηγορηματική αυτοαναίρεση, το δηλητήριο της πλαστής είδησης δεν έχει πάψει να λειτουργεί. Δεν είναι μόνο ο φονταμενταλιστής μητροπολίτης Αμβρόσιος που δεν δέχεται διαψεύσεις. Μια ματιά σε εθνοπρεπείς ιστότοπους επιβεβαιώνει ότι το ψέμα αναπαράγεται ακόμα και σήμερα. Αυτό άλλωστε είναι το οξυγόνο απ' όπου τρέφονται οι σύγχρονοι αυτοί μύθοι. Ακόμα και η πιο τεκμηριωμένη διάψευση δεν μπορεί να τους αναιρέσει. Στο μυαλό των -όχι λίγων- ευκολόπιστων η διάψευση επιβεβαιώνει την αρχική υπόνοια και εντάσσεται στη «συνωμοσία» που ακολουθεί το μύθο σ' όλη του τη διαδρομή.
Μια άθλια εκστρατεία
ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΙΟΥ: ΤΑΣΟΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΡΙΜΗΣ, ΑΝΤΑ ΨΑΡΡΑ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΨΑΡΡΑΣ / ios@enet.gr Ο «ΙΟΣ» ΣΤΟ ΙΝΤΕΡΝΕΤ: http://www.iospress.gr.

Αφού δεν μπόρεσαν τόσα χρόνια οι σιωνιστές να υποτάξουν με τα όπλα και τον οικονομικό και φυσικό αποκλεισμό τον παλαιστινιακό λαό, προσπαθούν τώρα με μια ενορχηστρωμένη εκστρατεία να πλήξουν την Ηθική αυτού του λαού.

Το άθλιο και νοσηρό δημοσίευμα του «Αδέσμευτου Τύπου» για τον δήθεν ομαδικό γάμο μικρών κοριτσιών στη Λωρίδα της Γάζας επιστρέφει ως απόβλητο στους συντάκτες του και όσους βοήθησαν στην προώθησή του.

Είχα την τύχη να συμμετέχω στην πρώτη αποστολή των 44 ακτιβιστών που με δύο ψαροκάικα τον Αύγουστο του 2008 έσπασε τον αποκλεισμό της Λωρίδας της Γάζας. Τότε γνώρισα από κοντά τον υπέροχο αυτό λαό και τις κοινωνικές υπηρεσίες που με τα πενιχρά μέσα προσφέρονται στους πολίτες. Ιδιαίτερη εντύπωση μου έκανε κατά την επίσκεψή μας στο Ισλαμικό Πανεπιστήμιο (το οποίο σε μεγάλο βαθμό καταστράφηκε από την ισραηλινή επίθεση τον Ιανουάριο 2009) το ότι οι γυναίκες (ναι, αυτές με τη μαντίλα) φοιτούν σε υψηλότερη αναλογία απ' ό,τι οι άνδρες. Μπήκαμε στα σπίτια τους και μιλήσαμε μαζί τους.

Επισκεφτήκαμε τον τόπο όπου καταπλακώθηκε η Αμερικανίδα Ρέιτσελ Κόρι από την ισραηλινή μπουλντόζα, προσπαθώντας να εμποδίσει την κατεδάφιση των σπιτιών των Παλαιστινίων. Είδαμε μια εικόνα ενός αξιοπρεπούς και πολιτισμένου λαού σε απόλυτη αντίθεση με την εικόνα που προσπαθούν να κατασκευάσουν η κυβέρνηση του Ισραήλ και οι μυστικές του υπηρεσίες.

Είναι προφανές ότι η συγκεκριμένη «είδηση», που κυκλοφόρησε λίγο μετά το σφαγιασμό των κατοίκων της Γάζας από τον ισραηλινό στρατό, δεν έχει παρά ένα μόνο σκοπό: να συκοφαντήσει τους Παλαιστίνιους ως βαρβάρους και κατ' αυτόν τον τρόπο να δικαιολογήσει εμμέσως τα διαπραττόμενα εις βάρος τους εγκλήματα.

Και κάτι ακόμα. Η ανασκευή και η «αποκατάσταση» της αλήθειας από τη δημοσιογράφο κ. Τάνια Μυλωνά του «Αδέσμευτου Τύπου» στις 13/3/10 είναι εξίσου άθλια, αναμασώντας τις ίδιες πληροφορίες με το αρχικό κείμενο. Αυτό που έκανε βρίσκεται στην ίδια κατεύθυνση με ό,τι επιδιώκουν οι σιωνιστές, οι οποίοι πασχίζουν με κάθε τρόπο να εξορίσουν τον παλαιστινιακό λαό από την πατρίδα του. Ας το συλλογιστεί έστω και τώρα.

Τάσος Κουράκης

(Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ)
Το μαχαίρι του σταυροφόρου
ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΙΟΥ: ΤΑΣΟΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΡΙΜΗΣ, ΑΝΤΑ ΨΑΡΡΑ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΨΑΡΡΑΣ / ios@enet.gr Ο «ΙΟΣ» ΣΤΟ ΙΝΤΕΡΝΕΤ: http://www.iospress.gr.

Ο κατασκευαστής της πλαστής είδησης για την «παιδοφιλία» στη Γάζα Paul L. Williams είναι πολυγραφότατος.

Στο τελευταίο του βιβλίο «Η μέρα του Ισλάμ, ο αφανισμός της Αμερικής και του Δυτικού Κόσμου» ανακεφαλαιώνει όλες τις θεωρίες συνωμοσίας που έχει συλλάβει την τελευταία δεκαετία. Η παρουσία μουσουλμάνων σε χώρες της Αμερικής παρομοιάζεται με μετάδοση θανατηφόρων ασθενειών.

«Η πανούκλα χτυπάει Παραγουάη και Περού», «καρκίνος εξαπλώνεται στη Βολιβία και τον Ισημερινό», «ο καρκίνος μολύνει την Κολομβία», «ανεξέλεγκτες μεταστάσεις» στον Νότο κ.λπ. Αλλά και ο Καναδάς θεωρείται από τον συγγραφέα «Παράδεισος της ισλαμικής τρομοκρατίας». Το συμπέρασμα του Williams είναι ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται περικυκλωμένες στην αμερικανική ήπειρο από ισλαμιστές τρομοκράτες, οι οποίοι βέβαια ήδη βρίσκονται και εντός των τειχών.

Τη σοβαρότητα των απόψεων του κ. Williams μαρτυρά και το βιβλίο του «Τα όρνια της συντέλειας του κόσμου», στο οποίο ο «σταυροφόρος» δημοσιογράφος ισχυρίζεται ότι η χαλαρότητα των μέτρων ασφαλείας και η παρουσία πολλών καθηγητών αιγυπτιακής καταγωγής στο Πανεπιστήμιο McMaster στον Καναδά οδήγησαν στην κλοπή μιας ποσότητας 80 κιλών ραδιενεργού υλικού από τον πυρηνικό αντιδραστήρα του πανεπιστημιακού ιδρύματος.

Υποτίθεται ότι αυτό το υλικό θα χρησιμοποιηθεί από τρομοκράτες σε πόλεις των ΗΠΑ, προκαλώντας αυτό που ο Williams ονομάζει «αμερικανική Χιροσίμα». Η αρμόδια αρχή, η Καναδική Επιτροπή Πυρηνικής Ασφάλειας, με επίσημη δήλωσή της διέψευσε ότι υπήρξε ποτέ σχετικό ζήτημα και ο γενικός διευθυντής της υπηρεσίας επισήμανε ότι πρόκειται για «εσφαλμένους ισχυρισμούς των μέσων ενημέρωσης».

Το πανεπιστήμιο υπέβαλε αγωγή στον συγγραφέα, ζητώντας 2 εκατ. δολ. αποζημίωση για τη συκοφαντική δυσφήμηση. Ο εκπρόσωπος του πανεπιστημίου δήλωσε ότι «οι ισχυρισμοί του Williams είναι τόσο αξιόπιστοι όσο οι μαρτυρίες για τα UFO και οι συνωμοτικές θεωρίες για τη δολοφονία Κένεντι».

Ο εκδότης του βιβλίου έσπευσε να παραδεχτεί ότι οι ισχυρισμοί «είναι αβάσιμοι», αλλά ο Williams επιμένει, συγκεντρώνοντας μάλιστα χρήματα σε ειδικό ιστότοπο προσφορών για τη δίκη που προβλέπεται τον επόμενο μήνα. Ο ιστότοπος αυτός μάς ενημερώνει ότι ο Williams είναι «ένας αληθινός άνθρωπος του Θεού και αφοσιωμένος να διδάξει τους χριστιανούς και τους εβραίους γι' αυτά που ξέρει ότι θα χτυπήσουν το έδαφος της Αμερικής». Σε άλλο σημείο του ιστότοπου καταγγέλλεται το «σχέδιο Ομπάμα για μια αμερικανική Χιροσίμα, όπου θα ανατιναχτούν δέκα πόλεις των ΗΠΑ με φορητές ατομικές βόμβες».

Για την προσωπικότητα του Paul Williams είναι ενδεικτικές και δύο λεπτομέρειες από το βιογραφικό του, τις οποίες ανακάλυψε ο καναδός φοιτητής δημοσιογραφίας Barnabe Geisweiller, ο οποίος έχει συντάξει ένα από τα πιο ολοκληρωμένα σχόλια για την πλαστή είδηση στον προοδευτικό ιστότοπο Common Dreams. Ο Geisweiller δοκίμασε να βρει τα άρθρα που ο ίδιος ο Williams ισχυρίζεται ότι έχει γράψει σε δύο μεγάλες εφημερίδες των ΗΠΑ, τη «Wall Street Journal» και την «USA Today». Το αποτέλεσμα ήταν αρνητικό.

Στο ηλεκτρονικό αρχείο της πρώτης που ξεκινά από το 1976 δεν βρέθηκε τίποτα, ενώ ούτε ο εκπρόσωπός της Τίμοθι Λέμερ μπόρεσε να εντοπίσει κάτι σχετικό. Το ίδιο συνέβη και με τη δεύτερη εφημερίδα. Η υπεύθυνη Μισέλ Πομπλέτ απάντησε ότι δεν μπόρεσε να βρει το όνομα του Paul L. Williams στα αρχεία της. Οσο για τον ισχυρισμό του Williams ότι «υπηρέτησε ως σύμβουλος του FBI για το οργανωμένο έγκλημα και τη διεθνή τρομοκρατία», αυτός δεν είναι βέβαια δυνατόν να διασταυρωθεί, αλλά δεν είναι σίγουρο αν ενισχύει ή αποδυναμώνει τη σοβαρότητα των υπόλοιπων ισχυρισμών του.

Σε παλιότερες αναρτήσεις του ιστολογίου του, τις οποίες έχει τώρα αποσύρει, ο Williams εμφανίζεται ως ιεροκήρυκας και προσφέρεται να μιλήσει σε συγκεντρώσεις πιστών. Σε μία από τις ομιλίες αυτές αποκαλύπτει το πάθος του: «Μισώ τους μουσουλμάνους. Μισώ τους μουσουλμάνους. Μισώ τη μουσουλμανική πίστη περισσότερο από κάθε τι». Και λίγο παρακάτω συμπληρώνει: «Μισώ όποιον ψήφισε Δημοκρατικούς στις εθνικές εκλογές». Ο σταυροφόρος του μίσους έχει ως προμετωπίδα στο ιστολόγιό του το γνωστό ευαγγελικό ρητό: «Μη νομίσητε ότι ήλθον βαλείν ειρήνην επί την γην. Ουκ ήλθον βαλείν ειρήνην, αλλά μάχαιραν» (Κατά Ματθαίον, 10,34).
Διαβάστε
ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΙΟΥ: ΤΑΣΟΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΡΙΜΗΣ, ΑΝΤΑ ΨΑΡΡΑ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΨΑΡΡΑΣ / ios@enet.gr Ο «ΙΟΣ» ΣΤΟ ΙΝΤΕΡΝΕΤ: http://www.iospress.gr.

Paul L. Williams

«The Day of Islam. The annihilation of America and the Western World» (Prometheus Books, Νέα Υόρκη 2007)

Το τελευταίο βιβλίο του ακροδεξιού συγγραφέα-ευαγγελιστή που κατασκεύασε την πλαστή είδηση για την παιδοφιλία στην Παλαιστίνη προφητεύει τον αφανισμό της Αμερικής και του Δυτικού Κόσμου. Περιλαμβάνονται στοιχεία από τις δικογραφίες υπόπτων για τη δράση της Αλ Κάιντα σε σύνδεση με τις θεωρίες του συγγραφέα. Η κεντρική ιδέα του βιβλίου είναι ότι ο Οσάμα Μπιν Λάντεν διαθέτει ατομικές βόμβες τις οποίες έχει προμηθευτεί από τους Τσετσένους και τη ρωσική μαφία. Ο εξοπλισμός αυτός θα οδηγήσει, κατά τον συγγραφέα, σε μια «αμερικανική Χιροσίμα» αμέσως μόλις ανατραπεί ο πρόεδρος Μουσάραφ στο Πακιστάν.
Επισκεφθείτε
ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΙΟΥ: ΤΑΣΟΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΡΙΜΗΣ, ΑΝΤΑ ΨΑΡΡΑ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΨΑΡΡΑΣ / ios@enet.gr Ο «ΙΟΣ» ΣΤΟ ΙΝΤΕΡΝΕΤ: http://www.iospress.gr.

The Last Crusade

http://thelastcrusade.org

Εμπνευσμένο από τον τίτλο μιας δημοφιλούς ταινίας περιπέτειας και φαντασίας («Ο Ιντιάνα Τζόουνς και η τελευταία Σταυροφορία»), το ιστολόγιο του Paul Williams περιέχει αρκετά πρόσφατα άρθρα που φωτίζουν την κοσμοθεωρία του φονταμενταλιστή αντιμουσουλμάνου συγγραφέα. Η επίμαχη ανάρτηση για την «παιδοφιλία» της Χαμάς έχει σιωπηλά αποσυρθεί και αντικαταστάθηκε από έμμεση διάψευση της είδησης. Ομως ο μηχανισμός αναζήτησης Google έχει διασώσει όλες τις παλιές αναρτήσεις. Ετσι μπορεί κανείς να βρει όχι μόνο το κείμενο για τους ομαδικούς γάμους στη Γάζα, αλλά και όλα τα παλιά ακραία κείμενα.

Οσο για τις πρόσφατες αναρτήσεις, ξεχωρίζει η επανάληψη της συσχέτισης του Ισλάμ με την παιδοφιλία, αλλά αυτή τη φορά το πρόβλημα εντοπίζεται όχι στη Γάζα, αλλά στον Καναδά (16.3).
ΙΟΣ-ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 20/03/2010

Τουρκία


«Η επιστροφή στο Ισλάμ είναι η εκδίκηση των καταπιεσμένων»
Ποτέ άλλοτε το οικοδόμημα του Κεμάλ Ατατούρκ στη γείτονα δεν έχει γνωρίσει τόσους κλυδωνισμούς όσο στις μέρες μας. Οχι μόνο από τον αποφασισμένο ηγέτη του «λάιτ» Ισλάμ Ταγίπ Ερντογάν, αλλά κυρίως από τα ίδια τα υλικά κατασκευής του που είχαν ημερομηνία λήξης. Ο καθηγητής Τουρκικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Κύπρου Νιαζί Κιζίλγιουρεκ ξεδιπλώνει τις αντιφάσεις μιας λογικής που θέλησε να αναμορφώσει την Τουρκία με το ζόρι κι εξηγεί γιατί ο κεμαλισμός είναι καταδικασμένος ή να προσαρμοστεί ή να καταρρεύσει, με τρόπο μάλιστα οδυνηρό. Το τελευταίο αφορά κι εμάς.
Ογδόντα εφτά χρόνια από τότε που ο Κεμάλ Ατατούρκ εξελέγη προσωρινός πρόεδρος της Τουρκίας (Απρίλιος 1923) και 86 από τότε που με απόφασή του καταργήθηκε το Χαλιφάτο (Μάρτιος 1924), ο κεμαλισμός στην Τουρκία μοιάζει να βρίσκεται στριμωγμένος στη γωνία. Το πορτρέτο του «πατέρα των Τούρκων» εξακολουθεί να δεσπόζει παντού. Το διαπεραστικό και βλοσυρό του βλέμμα, όμως, που δεκαετίες τώρα παρακολουθεί τη μακρά πορεία των παιδιών του προς τον «εκδυτικισμό» σκιάζεται από έκπληξη, ίσως και οργή. Το έθνος-κράτος που δημιούργησε πάνω στα συντρίμμια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τον «ορθό δρόμο» που εκείνος χάραξε. Τα παιδιά του, οι Τούρκοι, δεν τον υπακούν πια και στρέφουν το δικό τους βλέμμα στο ισλαμικό τους παρελθόν, το οποίο αυτός με το καρότο, αλλά πιο πολύ με το μαστίγιο πίστεψε ότι θα εξοβέλιζε για πάντα. Ακόμα και οι θεματοφύλακες της κληρονομιάς του, οι στρατιωτικοί, όταν δεν είναι στη φυλακή βρίσκονται απομονωμένοι στο υπό πολιορκία «βαθύ κράτος», το άλλοτε πανίσχυρο οχυρό τους.

Το κεμαλικό τείχος, μέσα στο οποίο έννοιες όπως εθνική ταυτότητα, πρόοδος, εκκοσμίκευση επιβλήθηκαν διά πυρός και σιδήρου, έχει παντού ρωγμές. Ο καθηγητής στο τμήμα Τουρκικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου Νιαζί Κιζίλγιουρεκ έχει δώσει μάχες κατά του εθνικισμού και των δύο κοινοτήτων του νησιού, θεωρώντας τους υπαίτιους της «πράσινης γραμμής». Συγγραφέας μεταξύ άλλων και του βιβλίου «Κεμαλισμός: Η γένεση και η εξέλιξη της επίσημης ιδεολογίας της σύγχρονης Τουρκίας» (Μεσόγειος 2006), εντοπίζει τα τρωτά σημεία και τις δομικές αστοχίες του κεμαλικού οικοδομήματος, που είναι αυτές που προετοιμάζουν το τέλος του.

Τι πιστεύετε ότι ήταν αυτό που έκανε τον Κεμάλ... κεμαλιστή; «Ο Ατατούρκ ανήκει σ' εκείνη τη γενιά των Νεοτούρκων που διαμόρφωσαν μια κοσμοαντίληψη σε μια εποχή που η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρισκόταν σε διαδικασία αποσύνθεσης. Κύρια χαρακτηριστικά αυτής της κοσμοαντίληψης ήταν η στροφή προς τον τουρκικό εθνικισμό, προς μία "ε- πιστημονική αντίληψη" υπό την επιρροή του θετικισμού, η ισχυρή βούληση για πρόοδο και ο περιορισμός της επιρροής της θρησκείας, την οποία θεωρούσαν κύριο αίτιο για την υπανάπτυξη της τουρκικής κοινωνίας. Πρόκειται για μία κοσμοαντίληψη ελιτίστικη, που μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ως μία "πεφωτισμένη δεσποτεία". Αυτές οι αντιλήψεις βρίσκουν την πιο ριζοσπαστική έκφρασή τους στο πρόσωπο του Κεμάλ».

Αν συμφωνείτε ότι οι λέξεις εκδυτικισμός - εκσυγχρονισμός, πολιτισμός, τουρκικό έθνος είναι λέξεις- κλειδιά της κεμαλικής αναμόρφωσης, ποιο περιεχόμενο έδωσε σε καθεμία από αυτές το καθεστώς; «Η πορεία για τον εκσυγχρονισμό ξεκινάει πολύ πιο πριν από τον κεμαλισμό. Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία η κυριαρχούσα ελίτ αποφάσισε να εκσυγχρονίσει τους θεσμούς σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσει την επιβίωση της αυτοκρατορίας - ιδιαίτερα μετά την Ελληνική Επανάσταση, μια επανάσταση που υπέδειξε τις αδυναμίες του οθωμανικού κράτους. Ετσι, ξεκίνησε μια αναζήτηση για εκσυγχρονισμό εν όψει της υπεροχής του δυτικού κόσμου. Οι μουσουλμάνοι στοχαστές, Αραβες και Τούρκοι, που είχαν επηρεαστεί από τις ευρωπαϊκές ιδέες, εισήγαγαν στοιχεία του ευρωπαϊκού πολιτισμού στον οθωμανο-ισλαμικό κόσμο, επιχειρώντας να συνδέσουν τον εκσυγχρονισμό με την ισλαμική παράδοση. Για παράδειγμα, ο Ζιγιά Γκιοκάλπ προωθούσε μιαν αντίληψη του εκσυγχρονισμού διαχωρίζοντας την κουλτούρα από τον πολιτισμό, όπου ο πολιτισμός σηματοδοτούσε τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και σήμαινε την τεχνογνωσία, ενώ η κουλτούρα συνδεόταν με την παράδοση. Ο Κεμάλ, που ριζοσπαστικοποίησε τον οθωμανικό εκσυγχρονισμό απορρίπτοντας το διαχωρισμό κουλτούρας και πολιτισμού, ταύτισε τον εκσυγχρονισμό με τον δυτικό πολιτισμό. Γι' αυτόν ένας ήταν ο πολιτισμός, ο δυτικός, στον οποίο έπρεπε να ενταχθεί και ο τουρκικός λαός. Για τον Κεμάλ εκσυγχρονισμός σήμαινε εκδυτικισμός, που με τη σειρά του σήμαινε "εξανθρωπισμός"».

Ο εκδυτικισμός, συνεπώς, περιλάμβανε αναγκαστικά και την εκκοσμίκευση της τουρκικής κοινωνίας. «Η εκκοσμίκευση είναι ο βασικός πυλώνας της κεμαλικής ιδεολογίας, η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στη βούληση για "αλλαγή πολιτισμού" από τη μια και στη διαμόρφωση του τουρκικού έθνους από την άλλη. Μέσα από την εκκοσμίκευση ο Ατατούρκ περιόριζε σημαντικά την επιρροή του Ισλάμ, γενικά στις δημόσιες υποθέσεις και συγκεκριμένα στην ταυτότητα του τούρκου πολίτη. Με την κοσμικότητα ο Κεμάλ δεν διαχώριζε μόνο τη θρησκεία από την Πολιτεία, αλλά προωθούσε έναν νέο τρόπο ζωής στα πρότυπα του δυτικού πολιτισμού».
Μια τέτοιου είδους αναμόρφωση της κοινωνίας, όμως, απαιτεί αν όχι τη συναίνεση, τουλάχιστον την ανοχή του λαού. Πώς έγινε αυτό; «Είναι υπερβολικό να μιλήσουμε για ανοχή και αδύνατο για συναίνεση. Η αναμόρφωση της κοινωνίας εκ των άνω επιβλήθηκε μέσα από την κρατική βία και τον ιδεολογικό εξαναγκασμό, στο πλαίσιο ενός μονοκομματικού συστήματος που διήρκεσε 27 χρόνια. Η κεμαλική ιδεολογία απέτυχε στη δημιουργία ηγεμονίας με την αντίληψη του Αντόνιο Γκράμσι και εξανάγκασε την κοινωνία να αναδιαμορφωθεί με έντονη κρατική παρέμβαση. Ο τουρκικός λαός δεν επαναστάτησε κατά της κεμαλικής επιβολής, ούτε όμως ενσωμάτωσε τις κεμαλικές αρχές και αξίες».

Ετσι, όμως, ο κεμαλισμός μοιάζει να έδεσε το κάρο μπροστά από το άλογο. «Οι κεμαλιστές πίστευαν στον εκσυγχρονισμό εκ των άνω. Σκέφτονταν να πραγματοποιήσουν τον κοινωνικό μετασχηματισμό με νομοθετικά μέτρα και γενικότερα με μεθόδους "κοινωνικής μηχανικής". Ετσι εμφανίζονται δύο κόσμοι, εντελώς χωριστοί, που έρχονται σε σύγκρουση. Ο ένας είναι αγροτικός, παραδοσιακός και υπανάπτυκτος και ο άλλος αστικός, μοντέρνος και ανεπτυγμένος. Ο κεμαλισμός, πέραν αυτού του διχασμού, οδήγησε σε ένα ηθικό κενό: ενώ καταπολέμησε τις παραδοσιακές αξίες, απέτυχε στην καλλιέργεια νέων αξιών, κοινά αποδεκτών».

Καλλιέργησε, όμως, το δόγμα «ένα κράτος, ένας λαός, ένας αρχηγός» ο Κεμάλ. Οι «άλλοι», οι μη Τούρκοι, ποια θέση μπορεί να είχαν σ' αυτό το μόρφωμα; «Θα ήταν σωστό να διαχωρίσουμε την έννοια "οι άλλοι" στους μη μουσουλμάνους (Ελληνες, Εβραίους, Αρμενίους) και στους μουσουλμάνους μη Τούρκους - δηλαδή, τους Κούρδους. Οι μη μουσουλμάνοι αναγνωρίστηκαν ως μειονότητες με τη Συνθήκη της Λοζάνης και εξασφάλισαν δικαιώματα· παρ' όλα αυτά, στην καθημερινή λειτουργία ήταν θύματα αυτής της διάκρισης. Για παράδειγμα, υπήρχαν επαγγέλματα που απαγορεύονταν στους μη μουσουλμάνους. Οσον αφορά τους Κούρδους, η Τουρκική Δημοκρατία δεν αναγνώρισε την ύπαρξή τους, με αποτέλεσμα να πέσουν θύματα μιας κρατικής πολιτικής της αφομοίωσης και του εκτοπισμού».

Να αναζητήσουμε, λοιπόν, και τις ρίζες τις εισβολής στην Κύπρο στην κεμαλική ιδεολογία; «Με την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας ο Κεμάλ περιόρισε το πεδίο δράσης του τουρκικού εθνικισμού στο πλαίσιο των επίσημων συνόρων της Τουρκίας. Αποφεύγει την παντουρκιστική ιδεολογία της αλύτρωτης - επεκτατικής πολιτικής. Η Τουρκία ασχολείται με την Κύπρο πρώτη φορά στη δεκα- ετία του '50 με την ενθάρρυνση της αποικιοκρατικής Μεγάλης Βρετανίας από τη μια και με τη συστηματική παράκληση της τουρκοκυπριακής ηγεσίας από την άλλη. Αντιδρά αποφασιστικά κατά της πολιτικής της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα και μιλά για τα γεωπολιτικά συμφέροντά της. Στα τέλη της δεκαετίας του '50, με την ενθάρρυνση της αποικιακής κυβέρνησης, κατασκευάστηκε η πολιτική της διχοτόμησης ως εθνική πολιτική. Το 1960 η Τουρκία συνέβαλε σημαντικά στην ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, της οποίας ήταν εγγυήτρια δύναμη μαζί με την Ελλάδα και την Αγγλία. Μια σειρά από ταραχές στο νησί επανέφεραν στο προσκήνιο την πολιτική της διχοτόμησης. Τελικά, με το πραξικόπημα της Χούντας κατά του Μακάριου, άναψε το πράσινο φως στην Τουρκία για τη γεωγραφική διχοτόμηση της Κύπρου. Στη συνέχεια, όμως, η Τουρκία απέτυχε να εξασφαλίσει την "πολιτική διχοτόμηση" και αναγκάστηκε να εμπλακεί από την τουρκοκυπριακή ηγεσία στις συνομιλίες για εγκαθίδρυση μιας ομόσπονδης πολιτείας στην Κύπρο. Σήμερα ιδιαίτερα, η πορεία των ευρω-τουρκικών σχέσεων επιβάλλει την επίλυση του Κυπριακού μακριά από την "πολιτική διχοτόμηση". Συνεπώς, θα ήταν λανθασμένο να αναζητηθούν οι ρίζες της διχοτόμησης στην κεμαλική ιδεολογία».

Η Ελλάδα διαδραμάτισε κάποιον ρόλο στην εδραίωση του κεμαλισμού; «Η άνοδος του Κεμάλ συνδέεται άμεσα με τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Η παρουσία του ελληνικού στρατού στη Μικρασία έπαιξε σημαντικό ρόλο στην κινητοποίηση του μουσουλμανικού πληθυσμού της Ανατολής και στη συσπείρωσή του γύρω από τον Κεμάλ. Μετά την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, παρόλο που ο Κεμάλ στράφηκε κατά του οθωμανο-ισλαμικού παρελθόντος, δεν έπαψε να κάνει αναφορά στους Ελληνες ως "οι άλλοι", για την επιβολή των μεταρρυθμίσεών του. Χαρακτηριστι- κό παράδειγμα είναι όταν για πρώτη φορά παρουσίασε το καπέλο και κάλεσε τους άντρες να πετάξουν το φέσι τους, λέγοντάς τους ότι το φέσι είναι "ελληνικό"!»

Και η κοινωνία πειθάρχησε... Ομως, η πολιτική, η οικονομία, η δημόσια και η ιδιωτική σφαίρα, τομείς σαφώς διαχωρισμένοι στη Δύση, τι ρόλο έχουν στον πλανήτη του κεμαλισμού; «Η κεμαλική ιδεολογία αρχικώς στράφηκε κατά των φιλελεύθερων και αριστερών αντιλήψεων. Για τους τότε κεμαλιστές δεν υπήρχαν κοινωνικές τάξεις και η κοινωνία ήταν ένα οργανικό σύνολο, χωρίς διαφοροποιήσεις και χωρίς συγκρούσεις. Αυτή ήταν και η βασική αντίληψη που οδήγησε στο μονοκομματικό σύστημα· αφού "δεν υπήρχαν" τάξεις, δεν χρειάζονταν πολιτικά κόμματα. Σ' αυτήν την αντίληψη η κοινωνία ήταν η προέκταση του κράτους και ο Κεμάλ ήταν ο "πατέρας" της μεγάλης αυτής οικογένειας».
Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο το μέχρι τότε μονολιθικό καθεστώς επέτρεψε τον πολυκομματισμό. Ποιες ήταν οι επιπτώσεις; «Με τις πρώτες ελεύθερες εκλογές μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (ΡΛΚ) του Κεμάλ απομακρύνθηκε από την εξουσία και στη θέση του ήρθε το Δημοκρατικό Κόμμα του Μεντερές. Το Δημοκρατικό Κόμμα διαχώρισε τη θέση του από το ΡΛΚ, ιδιαίτερα σε σχέση με τη θρησκεία. Υποσχέθηκε περισσότερες θρησκευτικές ελευθερίες, πράγμα που το έκανε δημοφιλές. Ο Μεντερές δήλωνε ότι οι κεμαλικές μεταρρυθμίσεις πρέπει να διαχωριστούν σ' αυτές που εμπεδώθηκαν από το λαό και σ' αυτές που δεν εμπεδώθηκαν. Ετσι επέτρεψε τη λειτουργία των θρησκευτικών ταγμάτων και απομακρύνθηκε από την αυστηρή εκκοσμίκευση των κεμαλιστών. Ο Ντεμιρέλ, συνεχιστής του Μεντερές μετά τον απαγχονισμό του τη δεκαετία του '60, τήρησε παρόμοια γραμμή. Η πολιτική αυτή, χωρίς να απορρίπτει τον εκδυτικισμό της χώρας, επανεισήγαγε το στοιχείο της παράδοσης στον δημόσιο χώρο».

Οπότε άνοιξε μια κερκόπορτα στο Ισλάμ. «Από την ώρα που η πολιτική ελίτ αναγκάστηκε να αναζητήσει την ψήφο του πολίτη, ξεκίνησαν και τα ανοίγματα προς το Ισλάμ. Αυτό είναι μία απόδειξη ότι οι κεμαλικές μεταρρυθμίσεις των δεκαετιών του '20 και του '30 δεν είχαν αγκαλιαστεί από την ευρύτερη μάζα».

Εκτοτε ο στρατός υπήρξε ο θεματοφύλακας του κεμαλισμού, που με πραξικοπήματα επέστρεφε την «ξεστρατισμένη» χώρα στον ορθό δρόμο, παραχώνοντας κάθε κοινωνική διεργασία κάτω από το χαλί. Αυτό, όμως, δεν ήταν βασική αδυναμία του καθεστώτος; «Μετά το πρώτο πραξικόπημα του '60, οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις έχουν ορίσει τα σύνορα του πολιτικού χώρου μέσα στον οποίο επιτρέπεται στους πολιτικούς να κινηθούν. Αυτό το σύστημα της κηδεμονίας περιόρισε την πολιτική δράση. Η αδυναμία του πολιτικού καθεστώτος προέκυψε ως αποτέλεσμα αυτού του κηδεμονικού συστήματος. Οταν οι ένοπλες δυνάμεις έκριναν ότι αυτά τα όρια παραβιάζονταν, επενέβαιναν. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Τσεβίκ Μπιρ, πρώην υπαρχηγού του Γενικού Επιτε- λείου Στρατού και ενός από τους κύριους αρχιτέκτονες του πραξικοπήματος της 28ης Φεβρουαρίου '97, που απομάκρυνε τον ισλαμιστή ηγέτη Ερμπακάν από την εξουσία: "Στην Τουρκία έχουμε μία σύζευξη του Ισλάμ με τη δημοκρατία [...]. Παιδί αυτού του γάμου είναι η κοσμικότητα. Αυτό το παιδί κάποτε αρρωσταίνει. Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις είναι ο γιατρός που σώζει το παιδί"».

Και μετά ήρθε ο Ερντογάν. Ηταν η εκδίκηση της υποτιμημένης από τους κεμαλιστές δυναμικής του Ισλάμ; «Μετά το πραξικόπημα της 28ης Φεβρουαρίου το ισλαμικό κίνημα εισήλθε σε νέα φάση. Οι μουσουλμάνοι νεωτεριστές, όπως οι Ερντογάν και Γκιούλ, διαχώρισαν τη θέση τους από τον παραδοσιακό ισλαμικό ηγέτη Ερμπακάν. Αντιλή- φθηκαν ότι, αν δεν αναθεωρήσουν τη θέση τους, δεν θα μπορέσουν να επιβιώσουν στην κεμαλική Τουρκία. Από περιφερειακό ισλαμικό κίνημα κινούνται προς μία συντηρητική αντίληψη της πολιτικής, που τους επιτρέπει να ενταχθούν στον κεντρώο χώρο της πολιτικής ζωής. Από την άλλη, πρώτη φορά τα μέλη νεωτεριστών του ισλαμικού κινήματος γίνονται θερμοί υποστηρικτές της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. Εχουν πλήρη επίγνωση ότι σε μια Τουρκία μακριά από την Ε.Ε. δεν μπορούν να επιβιώσουν ως πολιτική παράταξη. Η επιστροφή της "καταπιεσμένης παράδοσης" ξεκίνησε ουσιαστικά με το πέρασμα στο πολυκομματικό σύστημα.

»Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μετά το πολυκομματικό σύστημα επικράτησε η συντηρητική γενιά των πολιτικών, όπως ήταν οι Μεντερές, Ντεμιρέλ και Οζάλ, που έβλεπαν την ισλαμική παράδοση με περισσότερη ανεκτικότητα. Ακόμα και ο κεμαλικός στρατός δεν μπορούσε να αγνοήσει την επιρροή της θρησκείας στην τουρκική κοινωνία και καλλιέργησε μετά το πραξικόπημα του '80 την τουρκο-ισλαμική σύνθεση, πράγμα που βοήθησε στη νομιμοποίηση του Ισλάμ. Ο Ερντογάν και οι συνεργάτες του εμφανίστηκαν στην πολιτική σκηνή με το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, σε μια φάση που είχαν καταρρεύσει τα κόμματα του κεντρώου χώρου. Η επιτυχία τους να κερδίσουν τις εκλογές το 2002 σηματοδοτεί μια νέα φάση στη νεότερη ιστορία της Τουρκίας. Οντως, από τη μια, είναι η "εκδίκηση" των καταπιεσμένων και, από την άλλη, σηματοδοτεί και μια σχετική επιτυχία του κεμαλισμού. Διότι είναι το κεμαλικό κοσμικό κράτος που στο τέλος υποχρέωσε το ισλαμικό κίνημα να μεταμορφωθεί, να κινηθεί προς το κέντρο, πράγμα που δεν αναγνωρίζουν οι ίδιοι οι κεμαλιστές».

Το «μπρα ντε φερ» της ισλαμικής κυβέρνησης Ερντογάν με τους κεμαλιστές θα έχει νικητές και ηττημένους ή πρόκειται για έναν τακτικό ελιγμό των τελευταίων - που ανέχονται, παρακολουθούν και περιμένουν τη δική τους ώρα; «Σίγουρα, υπάρχουν πολλοί κεμαλιστές που περιμένουν τη δική τους ώρα· όμως, η ώρα αυτή μάλλον δεν θα έρθει ποτέ. Και αυτό, όχι μόνο επειδή υπάρχει ένας ισχυρός άνδρας σαν τον Ερντογάν, αλλά λόγω της ευρύτερης εξέλιξης της τουρκικής κοινωνίας. Ο κεμαλισμός στη χώρα είναι στριμωγμένος στη γωνία. Η Τουρκία του 21ου αιώνα διαφέρει πολύ από την εποχή που ο κεμαλισμός εδραιώθηκε. Η εποχή των πραξικοπηματιών φαίνεται ότι έχει κλείσει οριστικά. Ακόμα και να προέκυπτε ένα πραξικόπημα, αυτό θα οδηγούσε στην ολοκληρωτική απόρριψη του στρατού από το λαό. Η διεθνής συγκυρία έχει αλλάξει πλέον πολύ και δεν ευνοείται η στρατιωτική παρέμβαση στα πολιτικά τεκταινόμενα».

Φαίνεται οξύμωρο, από τη μια, το ισλαμικό κόμμα του Ερντογάν άλλοτε να απαιτεί και άλλοτε να παρακαλεί την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. και, από την άλλη, το στρατιωτικο-γραφειοκρατικό κεμαλικό κατεστημένο, θεματοφύλακας υποτίθεται του εκδυτικισμού, να αντιμετωπίζει πότε με καχυποψία και πότε με καιρο- σκοπισμό την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας. «Η κεμαλική ελίτ σήμερα αντιμετωπίζει την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας με καχυποψία, θεωρώντας την ως μία απειλή κατά των κεμαλικών παραμέτρων. Α- ντιλαμβάνεται ότι μέσα από την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας περιορίζεται η εξουσία της και αποκτούν δύναμη οι "άλλοι" (οι Κούρδοι, οι πιστοί μουσουλμάνοι, οι φιλελεύθεροι, οι δημοκράτες), αυτοί που η ίδια χαρακτήρισε ως πηγή απειλής. Ταυτόχρονα περιορίζεται και ο ρόλος του τουρκικού στρατού στην πολιτική ζωή της χώρας. Η πορεία προς την Ε.Ε. συνοδεύεται από τον εκδημοκρατισμό της Τουρκίας, πράγμα που επιβάλλει μία πολιτική της "αναγνώρισης" της διαφορετικότητας και διαμορφώνεται μία ανοιχτή και πλουραλιστική κοινωνία. Αυτή η διαδικασία εκ των πραγμάτων απειλεί την κεμαλική ιδεολογία και την κεμαλική ελίτ ως εξουσία».

Σαν φάντασμα του παρελθόντος, η εικόνα του Κεμάλ συνεχίζει να δεσπόζει παντού στην Τουρκία. Στην καθημερινότητα του σημερινού Τούρκου πόσος κεμαλισμός χωράει ακόμα; «Η καθημερινότητα του σημερινού πολίτη της Τουρκίας όχι μόνο δεν χωράει άλλον κεμαλισμό, αλλά κατά τη γνώμη μου μειώνεται η παρουσία του Ατατούρκ. Είναι γεγονός ότι αυξάνονται οι κριτικές τοποθετήσεις γύρω από τον κεμαλισμό και οι αμφισβητήσεις της κεμαλικής ιδεολογίας, ενώ επίσης βγαίνει προς τα έξω το ανθρώπινο πρόσωπο του Κεμάλ, με τις αδυναμίες του, όπως π.χ. γίνεται στην ταινία "Μουσταφά". Είναι γεγονός ότι τέτοιες ταινίες ή δημοσιεύσεις προκαλούν μεγάλη αντίδραση· από την άλλη, όμως, πριν από μερικά χρόνια η παραγωγή τέτοιων έργων ήταν αδύνατη».

Φέτος η Κωνσταντινούπολη είναι πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης. Η σχετική διαφημιστική αφίσα, όμως, που ξεσήκωσε αντιδράσεις σε κύκλους διανοου- μένων προβάλλει αποκλειστικά το οθωμανικό παρελθόν της. Τι να θέλουν, άραγε, να μας πουν οι δημιουργοί της; «Η τουρκική εθνική ταυτότητα μακριά από την οθωμανο-ισλαμική παράδοση, όπως ήθελε ο κεμαλισμός να διαμορφώσει, δεν εμπεδώθηκε στις ευρύτερες μάζες και σταδιακά επικράτησε η τουρκο-ισλαμική σύνθεση. Και είναι αλήθεια ότι με τη διακυβέρνηση Ερντογάν η κοινωνία συμφιλιώνεται περισσότερο με την ισλαμική παράδοση και το οθωμανικό παρελθόν. Οπως στην εξωτερική πολιτική, και στην παιδεία η Οθωμανική Αυτοκρατορία έχει γίνει σημείο αναφοράς. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει την απόρριψη της σύγχρονης Τουρκίας και της κοσμικής τουρκικής ταυτότητας, αλλά είναι μία σύνθεση και των δύο και, αν θέλετε, μπορούμε να πούμε ότι αυτή η διαδικασία μοιάζει με τη δημιουργία της ελληνορθόδοξης σύνθεσης στον 19ο αιώνα, όπου η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήρθε να προστεθεί στη διαμόρφωση της νέας ελληνικής ταυτότητας».

Τελικά, τι θα ήταν η Τουρκία χωρίς τον Κεμάλ, αλλά και ποιο μπορεί να είναι το μέλλον της με τους κεμαλιστές οχυρωμένους εδώ και δεκαετίες στο βαθύ κράτος της χώρας; «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Ατατούρκ δημιούργησε το σύγχρονο τουρκικό κράτος και το τουρκικό έθνος μέσα από τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτό από μόνο του τον κάνει ιστορικό ηγέτη. Ομως, θα ήταν λανθασμένο και ανιστόρητο να θεωρηθεί αυτό ως έργο ενός άνδρα μόνο. Μπορεί να πει κανείς ότι ο Ατατούρκ βρέθηκε στον σωστό χώρο και στον σωστό χρόνο.

»Η σημερινή Τουρκία βρίσκεται σε μία δυναμική διαδικασία μεταμόρφωσης. Η πολιτική και στρατιωτική κεμαλική ελίτ έπαψε να μονοπωλεί την εξουσία. Επίσης, είναι γεγονός ότι τερματίζεται η επικυριαρχία της κεμαλικής ιδεολογίας. Δεν περνάει μέρα που να μην καταλήξει κάποιο μέλος του βαθέος κράτους στη φυλακή. Ομως, πρέπει επίσης να τονιστεί ότι δεν μπορούμε να μιλήσουμε για την τελική ήττα της ελίτ. Η ταυτόχρονη πορεία της κοινωνικής μεταμόρφωσης και της ενταξιακής πορείας της χώρας προς την Ε.Ε. δημιουργούν νέα δεδομένα. Σ' αυτό το momentum ο κεμαλισμός είτε θα συμφιλιωθεί με τις δημοκρατικές διαδικασίες είτε θα ξεπεραστεί. Η πορεία, όμως, προς τη μετακεμαλική Τουρκία δεν είναι και δεν θα είναι ανώδυνη...»

Διαβάστε

..............1...............

Τζέιμς Πέτιφερ, «Ο τουρκικός λαβύρινθος», μτφρ. Ερρίκος Μπαρτζινόπουλος, εκδ. Καστανιώτη

Ο βρετανός αρθρογράφος και μελετητής των Βαλκανίων στο βιβλίο του συνθέτει το περίπλοκο παζλ της σύγχρονης Τουρκίας, θέτοντας τον προβληματισμό του κατά πόσον αυτή είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του Ισλάμ, των Κούρδων και της Ευρώπης την ίδια στιγμή που βρίσκεται αντιμέτωπη με μια δημογραφική έκρηξη και σε μία οικονομική και κοινωνική μετεξέλιξη διαρκείας.

..............2...............

Αχμέτ Ινσέλ και Αλί Μπαϊράμογλου (επιμ.), «Ο τουρκικός στρατός: ένα πολιτικό κόμμα, μια πολιτική τάξη», εκδ. Βιβλιόραμα (2007)

Μια συλλογή από 13 μελέτες τούρκων στοχαστών, που αναλύουν τον αυτόνομο ρόλο του στρατού στον έλεγχο της πολιτικής, της κοινωνίας, της οικονομίας, ακόμα και της σκέψης, παράγοντας και επιβάλλοντας τη δική του σκέψη.

Ποιος είναι

Niyazi Kizilyurek

* Τουρκοκυπριακής καταγωγής, γεννήθηκε στο μεικτό χωριό Ποταμιά της Λευκωσίας. Η οικογένειά του προσφυγοποιήθηκε στη διάρκεια των δικοινοτικών συγκρούσεων του 1963-64 και μετακινήθηκε στο τουρκοκυπριακό «γκέτο» της Λουρουτζίνας.

* Σπούδασε Κοινωνικές και Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Βρέμης στη Γερμανία και η διατριβή του αφορά το Κυπριακό Πρόβλημα και τις Διεθνείς Σχέσεις. Εξελέγη λέκτορας στο Τμήμα Τουρκικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου το 1995 - όχι δίχως τις αντιδράσεις εθνικιστικών κύκλων. Σήμερα είναι τακτικός καθηγητής.

* Το 1997 με τον σκηνοθέτη Πανίκο Χρυσάνθου βραβεύτηκαν με το βραβείο Ιπεκτσί για την ταινία τους «Το τείχος μας», στην οποία σκιαγράφησαν την τραγωδία της Κύπρου μέσα από τα προσωπικά βιώματα ανθρώπων και των δύο κοινοτήτων του νησιού.

* Το 2006 βραβεύτηκε από το γαλλικό κράτος με τη διάκριση «Ιππότης του Ακαδημαϊκού Φοίνικα» για την προσφορά του και τον αγώνα του για την ειρήνη στην Κύπρο.

* Από τις πιο μαχητικές και αντεθνικιστικές φωνές στο νησί και ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους μελετητές του Κυπριακού, έχει γράψει αρκετά βιβλία για την Κύπρο, την Τουρκία, τον εθνικισμό και τις συνέπειές του. Ανάμεσα στα έργα του (είναι γραμμένα στα ελληνικά) περιλαμβάνονται: «Κύπρος, το αδιέξοδο των εθνικισμών» (Μαύρη Λίστα), «Ο κεμαλισμός» (Μεσόγειος), «Ο Γλαύκος Κληρίδης: Η πορεία μιας χώρας» (Ελληνικά Γράμματα) και «Οι Τουρκοκύπριοι, η Τουρκία και το Κυπριακό» (Παπαζήσης).

Η Ελλάδα και οι κεμαλιστές

Είμαστε για τους γείτονες ένας αντίπαλος; Ενα εμπόδιο; Ενας υπό όρους συνεργάτης ή ένας πρώην υποτελής; «Είμαστε η Δύση» εξηγεί ο καθηγητής.

«Η κεμαλική ελίτ έχει μία διχασμένη εικόνα για την Ελλάδα και τους Ελληνες. Η εικόνα της Ελλάδας διαμορφώθηκε μέσα από την ιστορική συγκυρία, ξεκινώντας με την Ελληνική Επανάσταση κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (Ο.Α.), περνώντας μέσα από τη διεκδίκηση στο πλαίσιο της Μεγάλης Ιδέας και κορυφώθηκε μέσα από τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Στη συλλογική μνήμη των Τούρκων η Ελλάδα είναι η χώρα που διεκδίκησε συστηματικά εδάφη από την Ο.Α. με την υποστήριξη των δυτικών δυνάμεων, γι' αυτό και θεωρείται το "κακομαθημένο παιδί" της Δύσης. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα είναι η "Δύση". Η ιστορική επιθυμία της κεμαλικής ελίτ να αναγνωριστεί η Τουρκία ως μία δυτική χώρα τοποθετεί την Ελλάδα σε μοναδική θέση. Η αναγνώριση της Τουρκίας ως ευρωπαϊκής χώρας από την Ελλάδα είναι μια αναγνώριση που επιθυμεί κάθε κεμαλιστής. Γι' αυτό η αναθεώρηση της εξωτερική πολιτικής από τους Σημίτη και Παπανδρέου και η υποστήριξη της Ελλάδας για την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας στην Ε.Ε., κατά τη γνώμη μου, άνοιξαν μία νέα σελίδα στις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας. Δυστυχώς, όταν η Ελλάδα αναγνώρισε την Τουρκία ως "ευρωπαϊκή χώρα", οι κεμαλιστές απομακρύνθηκαν από την Ευρώπη.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ | ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ (vangong@enet.gr) Φ.ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 20/03/2010