«Το Ισλάμ χρειάζεται μια σεξουαλική επανάσταση»

Σεϊράν Ατές
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ katoiko@enet.gr

Οι μουσουλμάνοι πρέπει να διακηρύξουν ότι η θρησκεία δεν έχει καμία θέση στο κρεβάτι τους, λέει η Σεϊράν Ατές, η Βερολινέζα δικηγόρος, συγγραφέας και ακτιβίστρια, η οποία στο τελευταίο βιβλίο της εξηγεί γιατί καμία κοινωνία δεν μπορεί να προοδεύσει ή να αξιώνει να θεωρείται δίκαιη, όταν απαγορεύει στα μέλη της να αυτοπροσδιορίζονται και να ζουν ελεύθερα

«Ναι, μάλλον είμαι γενναία», παραδέχεται η Ατές, όταν παρατηρώ ότι με δεδομένο το παρελθόν της πρέπει να χρειάστηκε πολύ κουράγιο για να αποφασίσει να εκδώσει ένα βιβλίο με τον τίτλο «Το Ισλάμ χρειάζεται μια σεξουαλική επανάσταση». Δεν πάνε ούτε τρία χρόνια που η 46χρονη δικηγόρος αναγκάστηκε να κλείσει το γραφείο της, όταν δέχτηκε επίθεση και σοβαρές απειλές κατά της ζωής της από τον εν διάστασει σύζυγο μιας πελάτισσάς της. Η Ατές, η οποία ειδικεύεται στο οικογενειακό και ποινικό δίκαιο, είναι διάσημη στη χώρα της για τους αγώνες που δίνει εδώ και χρόνια υπέρ των δικαιωμάτων των μουσουλμάνων γυναικών στη Γερμανία. «Αλλά δεν είμαι και τόσο γενναία όσο ήμουν νεότερη. Τώρα, άλλωστε, έχω ένα παιδί», λέει η Ατές, η οποία είναι ανύπαντρη μητέρα μιας κόρης. Νεότερη, είναι αλήθεια, δεν τρόμαζε εύκολα. Ηταν 21 ετών, φοιτήτρια ακόμη, όταν από θαύμα βγήκε βαριά τραυματισμένη, αλλά ζωντανή, από μια δολοφονική επίθεση που στοίχισε τη ζωή σε μια συνάδελφό της - οι δύο κοπέλες εργάζονταν σε ένα συμβουλευτικό κέντρο για γυναίκες από την Τουρκία που είχαν πέσει θύματα κακοποίησης.

Και τώρα μιλάει για σεξουαλική επανάσταση - θεωρεί ότι είναι τώρα η σωστή στιγμή; «Απολύτως. Γιατί υπάρχει στο Ισλάμ ένα φυλετικό απαρτχάιντ που καταστρέφει τον πολιτισμό, τη θρησκεία και τις σχέσεις ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες», απαντάει, πριν σπεύσει να ξεκαθαρίσει ότι «δεν θέλω να γενικεύω, εννοείται ότι δεν είναι όλοι οι μουσουλμάνοι ίδιοι, αυτό θέλω να το τονίσω», επιμένει η -μουσουλμάνα άλλωστε- Βερολινέζα δικηγόρος. «Και τώρα που το ξεκαθαρίσαμε, ας μιλήσουμε».

Οταν λέτε ότι ο ισλαμικός κόσμος πρέπει να ζήσει μια σεξουαλική επανάσταση, μιλάτε για τις μουσουλμανικές χώρες ή και για τις κοινότητες των μουσουλμάνων σε όλο τον κόσμο;

«Μιλάω για τις ισλαμικές χώρες αλλά και για τις κοινότητες των μουσουλμάνων στη Δύση. Γιατί στο δυτικό κόσμο υπάρχουν κάποιες κοινότητες που λειτουργούν σαν ισλαμικά κράτη. Από την άλλη, πολλοί προοδευτικοί άνθρωποι σε ισλαμικές χώρες ζουν όπως επιλέγουν, αλλά αναγκάζονται να ζουν έτσι στα κρυφά, διατηρώντας άλλο δημόσιο πρόσωπο. Γιατί οι συντηρητικοί, ορθόδοξοι μουσουλμάνοι δεν ανέχονται εκείνους τους ομόθρησκούς τους που θέλουν να ασκούν το δικαίωμά τους στην ελεύθερη έκφραση και να ζουν σαν ελεύθεροι άνθρωποι».

Γιατί όμως θεωρείτε ότι ο εκδημοκρατισμός του ισλαμικού κόσμου πρέπει να ξεκινήσει από μια σεξουαλική επανάσταση;

«Θα σας εξηγήσω: Οταν με ρωτάνε αν το Ισλάμ είναι συμβατό με τη δημοκρατία ή αν το Ισλάμ μπορεί να μεταρρυθμιστεί, απαντώ: Παρακαλώ, διαβάστε τον Βίλχελμ Ράιχ - όσα γράφει για τον χριστιανισμό και τη Σοβιετική Ενωση ταιριάζουν απολύτως και στο Ισλάμ, όπου τα πάντα είναι θέμα θρησκείας και κουλτούρας. Ο Ράιχ, θα μου πείτε, έγραφε σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή. Ναι, έκτοτε οι καιροί έχουν αλλάξει και η Δύση εξελίχθηκε, αλλά ο μουσουλμανικός κόσμος δεν εξελίχθηκε. Υπήρξε μια εποχή, κατά τον 14ο αιώνα, που η ισλαμική διανόηση είχε στις τάξεις της πολύ προοδευτικά πνεύματα. Ομως, υπήρξε έντονη σύγκρουση και υπερίσχυσαν οι συντηρητικοί, οι οποίοι πίστευαν ότι όλα τα κάνει ο Θεός, οπότε έβαλαν φρένο σε κάθε κίνηση προόδου και αμφισβήτησης. Δίδασκαν πως ό,τι είναι γραμμένο στο Κοράνι είναι νόμος και οι πιστοί πρέπει να ζουν κάθε μέρα με το Κοράνι οδηγό τους. Γι' αυτό σταμάτησε να προοδεύει ο ισλαμικός κόσμος».

Ποια θα ήταν τα χαρακτηριστικά μιας σεξουαλικής επανάστασης στον ισλαμικό κόσμο;

«Τη φαντάζομαι με τα χαρακτηριστικά που ήδη έχει. Με μια έννοια, ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη μια σεξουαλική επανάσταση. Σε χώρες όπως το Ιράν, το Πακιστάν, το Αφγανιστάν, η Ινδονησία θα βρείτε ανθρώπους πουν ζουν όπως ζούμε στη Δύση - κάνουν σεξ εκτός γάμου, αδιαφορούν για την παρθενία κ.λπ. Αλλά όλα αυτά συμβαίνουν κρυφά. Εγώ λέω ότι πρέπει να μιλήσουμε για την πραγματικότητα και να μιλήσουμε για τις ηθικές επιταγές στο εσωτερικό αυτών των κοινωνιών, για τους θρησκευτικούς κανόνες αλλά και για τον ρόλο της αστυνομίας και τον ασφυκτικό έλεγχο προς τους πολίτες. Γιατί αυτά τα καθεστώτα έχουν την επιτακτική ανάγκη να ασκούν έλεγχο σε κάτι τόσο ιδιωτικό, όπως είναι η σεξουαλικότητα; Πρέπει να συζητηθεί ανοιχτά αυτό το ερώτημα. Και φυσικά, αν θέλουμε να έχουμε δημοκρατία, είναι αυτονόητο πως πρέπει υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα στη θρησκεία και την πολιτική. Αυτή τη στιγμή το ουσιαστικό αίτημα για τους μουσουλμάνους είναι να διακηρύξουν ότι η θρησκεία δεν έχει καμιά απολύτως θέση στο κρεβάτι τους. Η θρησκεία είναι καλή για όποιον αισθάνεται ότι επιθυμεί να ασπάζεται ένα θρησκευτικό δόγμα. Αλλά κανένας θεσμός δεν έχει δικαίωμα να εισέρχεται σε ιδιωτικές περιοχές και να υποδεικνύει, να επιβάλλει ακόμη, πώς θα βιώσει ένας άνθρωπος τη σεξουαλικότητά του».

Σύμφωνα με την εμπειρία σας, οι μουσουλμανικές οικογένειες που ζουν στη Δύση τηρούν τα σεξουαλικά ήθη των χωρών καταγωγής τους;

«Οι περισσότεροι μετανάστες όταν έρχονται τείνουν να γίνονται πιο ανοιχτοί, είναι δεκτικοί στο νέο τρόπο ζωής. Ωστόσο, μια μεγάλη μερίδα τους εξακολουθεί να ζει σε κλειστές κοινωνίες. Εχουμε, λοιπόν, δύο παράλληλους κόσμους - τη μεγαλύτερη ομάδα μουσουλμάνων που επιλέγει τις δυτικές συνήθειες, αλλά και μια ευρεία ομάδα ανθρώπων που ζουν με την ιδέα ότι έχουν χρέος να είναι διαφορετικοί από τους δυτικούς που τους περιβάλλουν. Εχουν αποφασίσει ότι είναι εναντίον των δυτικών αξιών. Ορισμένοι, μάλιστα, αρνούνται στα κορίτσια τους κάποια από τα προνόμια της εκπαίδευσης, τους απαγορεύουν να συναναστρέφονται αγόρια, υπάρχουν και οικογένειες που θεωρούν ότι ο γιος τους μπορεί να σκοτώσει την αδελφή του για λόγους τιμής. Ξέρετε, παίρνω πολλά ηλεκτρονικά μηνύματα από γυναίκες τουρκικής καταγωγής που ζουν εδώ, στη Γερμανία, και λένε ότι αισθάνονται ευγνωμοσύνη και ανακούφιση για το βιβλίο, λένε ότι πνίγονται και ότι θέλουν πια να συζητήσουμε ανοιχτά. Αυτό επείγει, να μιλήσουμε ανοιχτά, χωρίς φόβο».

Τι τις εμποδίζει να το κάνουν, εφόσον ζουν σε μια φιλελεύθερη κοινωνία;

«Δεν είναι απλό, γιατί και εδώ έχουμε πολύ συντηρητικά στοιχεία, ανθρώπους οι οποίοι διαθέτουν μάλιστα μεγάλη δύναμη. Εχουν ισχυρές οργανώσεις με πολλά χρήματα στους τραπεζικούς λογαριασμούς τους. Μπορεί να μην εκφράζουν την πλειοψηφία και να αποτελούν μια μικρή αναλογικά μερίδα των μουσουλμάνων, ωστόσο συγκροτούν την ομάδα με τη μεγαλύτερη ισχύ και μάλιστα πρόκειται για πρόσωπα που δεν θα διστάσουν να χρησιμοποιήσουν βία εναντίον ανθρώπων σαν εμένα, για παράδειγμα».

Λέτε, δηλαδή, ότι μια μουσουλμάνα που ζει στη Γερμανία δεν αισθάνεται απαραιτήτως απολύτως ελεύθερη;

«Ξέρετε, η ιστορία με τη μαντίλα συνιστά πολύ καλό παράδειγμα. Η μαντίλα αρχίζει να εμφανίζεται συστηματικά στη Δύση με την επανάσταση στο Ιράν. Στις ισλαμικές χώρες η χρήση της διαδόθηκε ως μέρος ενός πολιτικού κινήματος και έτσι έφτασε έως την Ευρώπη. Πριν από δέκα χρόνια έδωσα την πρώτη δημόσια ομιλία μου για τη μαντίλα· έλεγα, τότε, ότι αν παραμείνουμε αμέτοχοι παρατηρητές του φαινομένου, αν δεν ανοίξουμε αμέσως συζήτηση γύρω από τη σημασία της μαντίλας, σε λίγα χρόνια θα δούμε να τη φορούν μικρά κορίτσια, θα δούμε γυναίκες με τσαντόρ - το οποίο σκεπάζει ολόκληρο το σώμα. "Είσαι παρανοϊκή", μου απαντούσαν, "δεν υπάρχει περίπτωση να συμβούν εδώ τέτοια πράγματα, είμαστε μια ελεύθερη χώρα".

Η μαντίλα πάντα ήταν και παραμένει ισχυρό πολιτικό σύμβολο, ένα σύμβολο διακρίσεων κατά των γυναικών. Ας κοιτάξουμε τους λόγους για τους οποίους μια γυναίκα τη φοράει - το επιχείρημα είναι ότι αν τα μαλλιά των γυναικών είναι ελεύθερα, οι άνδρες δεν μπορούν να συγκεντρωθούν στα θρησκευτικά καθήκοντά τους. Εννοούν ότι οι άνδρες δεν μπορούν να συγκρατηθούν βλέποντας μια γυναίκα. Μεγάλωσα σε μουσουλμανική οικογένεια, σε κοινότητα μουσουλμάνων. Μια γυναίκα που έχει τη δική μου πείρα ξέρει από πρώτο χέρι ότι οι μουσουλμάνοι συνήθως θεωρούν ότι μια γυναίκα που φοράει τη μαντίλα είναι πιο ηθική από μια γυναίκα που κυκλοφορεί με τα μαλλιά της ελεύθερα. Και κάτι ακόμη - φορώντας μαντίλα σε ένα παιδί πέντε ετών, αυτομάτως το σημαδεύεις ώς δυνητικό σεξουαλικό αντικείμενο. Η εικόνα, που σήμερα βλέπουμε στους δρόμους της χώρας, είναι αυτή ακριβώς που περιέγραφα στις αρχές της δεκαετίς του '90 - παιδιά πέντε, έξι και επτά ετών με μαντίλες στα κεφάλια. Εδώ, στην καρδιά της Ευρώπης. Αν αυτό δεν είναι σημάδι οπισθοδρόμησης, τι άλλο περιμένουμε;».

Νωρίτερα είπατε ότι ορισμένες οικογένειες αρνούνται στις κόρες τους κάποια από τα προνόμια της εκπαίδευσης. Ποια είναι αυτά;

«Πολλά κορίτσια δεν παίρνουν μέρος στα μαθήματα κολύμβησης γιατί οι γονείς τους δεν τους επιτρέπουν να φορέσουν μαγιό. Και οι καθηγητές θεωρούν ότι επιτρέποντάς τους να στερούν από τα παιδιά τους το μάθημα, δείχνουν ανοχή, αποφεύγουν να προσβάλουν τις θρησκευτικές ευαισθησίες των γονιών. Υπάρχουν ορισμένοι γονείς που δεν αφήνουν τις κόρες τους να παρακολουθήσουν το μάθημα της Βιολογίας, που είναι υποχρεωτικό. Αυτό είναι παράνομο. Παρ' όλ' αυτά, οι καθηγητές συχνά το ανέχονται γιατί δεν θέλουν να δημιουργήσουν εντάσεις».

Η άρνηση μιας μερίδας μεταναστών να προσαρμοστούν στα ήθη της κοινωνίας της οποίας αποτελούν μέρος, δεν οφείλεται ενδεχομένως και στις ρατσιστικές διακρίσεις εναντίον τους;

«Μερικές φορές είναι ο ρατσισμός που τους περιθωριοποιεί, άλλοτε συντηρητικοποιούνται στην προσπάθεια να οικοδομήσουν ταυτότητα. Δεν πάνε πολλές δεκαετίες που η Γερμανία ζητούσε εργατικά χέρια, αλλά αντιμετώπιζε τους μετανάστες σαν μηχανές που θα τις πετούσε όταν θα ολοκλήρωναν την εργασία που τους ανατέθηκε. Δεν συνειδητοποιούσαν πως είχαν να κάνουν με ανθρώπους που επιθυμούσαν να βελτιώσουν τις συνθήκες της ζωής τους. Σήμερα, γίνονται σοβαρές προσπάθειες και έχουμε τρόπους για να βοηθάμε την ενσωμάτωση των μεταναστών στη γερμανική κοινωνία, αλλά τότε όλοι έκαναν ό,τι μπορούσαν για να τους θυμίζουν ότι είναι διαφορετικοί και γι' αυτό δεν είναι ευπρόσδεκτοι. Ποτέ δεν θέλησαν να τους κρατήσουν εδώ, γι' αυτό δεν ενδιαφέρθηκαν για την ομαλή ένταξή τους στη γερμανική κοινωνία - αυτό θα σήμαινε να τους βοηθήσουν να λύσουν τα δικά τους, εσωτερικά προβλήματα διακρίσεων και καταπίεσης των γυναικών. Ετσι, η δεύτερη γενιά μεγάλωνε με την ιδέα ότι υπάρχει μια άλλη πατρίδα, στην οποία πρέπει να επιστρέψουν, και ότι οι Γερμανοί ποτέ δεν θα τους αποδέχονταν. Στην πραγματικότητα, η δημόσια συζήτηση γύρω από την ανάγκη ενωμάτωσης ξεκίνησε με την 11/9 του 2001. Τότε όλα άλλαξαν παντού στην Ευρώπη. Εκτοτε οι ευρωπαϊκές κοινωνίες συνειδητοποίησαν ότι «α, έχουμε κι εμείς μουσουλμάνους· πώς χειριζόμαστε την κατάσταση;». Και άρχισαν, πια, να βλέπουν την ανάγκη να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν πολιτικές ενσωμάτωσης».

Info: Seyran Ates «Der Islam braucht eine sexuelle Revolution», Ullstein

«Η σιωπή μας τρέφει την άκρα δεξιά»

«Ο δυτικός κόσμος οφείλει να παρέχει το βήμα και τις ευκαιρίες για να διεξαχθεί ελεύθερα, χωρίς φόβο, η συζήτηση για τη σεξουαλική απελευθέρωση των μουσουλμάνων. Πρέπει να ανοίξει δημόσιος διάλογος μέσα από την τηλεόραση και τις εφημερίδες και στο Διαδίκτυο. Στις ισλαμικές χώρες δεν υπάρχει ελευθερία του λόγου, εκεί δεν μπορούν οι γυναίκες να μιλήσουν ανοιχτά όπως κάνουμε εμείς τώρα. Ομως, οι δικές μας συζητήσεις στη Δύση θα φτάσουν και στον ισλαμικό κόσμο, θα ενθαρρύνουν τους ανθρώπους, θα τους ενισχύσουν. Ξέρω, βέβαια, πόσο εύκολο είναι να φορτωθεί κάποιος την ταμπέλα του ρατσιστή -ειδικά στη Γερμανία- αλλά καιρός είναι να συμφωνήσουμε ότι δεν θα αποκαλούμε ρατσιστή όποιον ασκεί κριτική σε συγκεκριμένες πτυχές του Ισλάμ που σχετίζονται με οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα. Γιατί αυτό, στην πράξη, βοηθάει τους αληθινούς ρατσιστές, αφήνει χώρο στην άκρα δεξιά. Δεν υπάρχει τίποτε χειρότερο από το να μένουμε σιωπηλοί από φόβο μήπως μας πουν ρατσιστές. Το να παραμένουμε σιωπηλοί ενώ δίπλα μας συμβαίνει μια αδικία, όταν δίπλα μας υποφέρει ένας άνθρωπος, είναι το μεγαλύτερο σφάλμα που μπορούμε να διαπράξουμε».

«Οι επιθυμίες δεν έχουν σημασία»

Είναι αλήθεια ότι θέλατε να δώσετε στο βιβλίο σας τον τίτλο «Θα γαμάω όποιον θέλω»;

«Ναι, γιατί ήταν τα τελευταία λόγια που είπε μια κοπέλα πριν δολοφονηθεί. Η Χατούν Σουρουκτσού. Τη δολοφόνησε ο αδελφός της, ο οποίος για να υπερασπιστεί τον εαυτό του στο δικαστήριο, είπε: «Μου είπε "Θα γαμάω όποιον θέλω" και τη σκότωσα». Ξέρετε, θα μείνει στη φυλακή μόνο εννέα χρόνια. Ηταν δεκαεννέα ετών όταν διέπραξε το φόνο, ο μικρότερος ανάμεσα στους τρεις γιους της οικογένειας. Βεβαίως, δεν μπορεί κανείς να το αποδείξει, αλλά πολλοί πιστεύουμε ότι ανέθεσαν στον μικρότερο να σκοτώσει τη Χατούν γιατί η ποινή του δεν θα μπορούσε να ξεπερνάει τα δέκα χρόνια, όπως προβλέπει η γερμανική νομοθεσία για πρόσωπα έως 21 ετών».

Δεν είναι, όμως, σπάνια τα εγκλήματα τιμής στη Γερμανία;

«Κατά μέσο όρο διαπράττονται δέκα εγκλήματα τιμής το χρόνο - δέκα που ξέρουμε ότι διαπράχθηκαν για λόγους τιμής... Δεν είναι λίγες δέκα δολοφονίες. Επίσης, αν δέκα σκοτώνονται, σκεφτείτε πόσα κορίτσια υποτάσσονται στη μοίρα που τους επιβάλλουν, για να μη χάσουν τη ζωή τους. Ξέρετε, οι γυναίκες στο Ισλάμ ανατρέφονται με την κουλτούρα της φυλής, δεν μαθαίνουν την έννοια της ατομικότητας. Μεγαλώνουν με την ιδέα ότι πάνω απ' όλα είναι μέλη της Ούμα, της κοινότητας των πιστών. Μαθαίνουν ότι δεν έχει σημασία τι επιθυμεί μια νεαρή γυναίκα ως ξεχωριστό πρόσωπο, αλλά τι επιθυμεί η ομάδα στην οποία ανήκει. Δεν πρέπει μια γυναίκα να ντροπιάσει την ομάδα, την οικογένεια. Είναι μια κουλτούρα ντροπής η ισλαμική, όπως η καθολική είναι μια κουλτούρα ενοχής. Οι διαφορές αυτές είναι κάτι που οφείλουμε να γνωρίζουμε για να κατανοήσουμε τα γεγονότα. Ενας μουσουλμάνος ζει πρώτα για την οικογένειά του, δεν κάνει επιλογές με βάση τις δικές του ανάγκες και

Η κατσίκα στο Περού και το τέλος του κόσμου...

Σε αυτή τη χώρα, τελικά, δεν είμαστε να ακούσουμε για επιδημίες, αρρώστιες και τα συναφή. Κάνουμε λες και θα μας χτυπήσουν όλες οι πληγές του Φαραώ, ο τυφώνας Κατρίνα, ο Γκοντζίλλα και το τσουνάμι που κατάπιε τη Νέα Υόρκη στο "The day after tomorrow..."
Τι μαζοχισμός είναι αυτός πια; Τι υστερική προδιάθεση;

Σε κάθε παρόμοια περίπτωση, τρία είναι τα δεινά που κάνουν αυτομάτως την εμφάνισή τους στη χώρα μας: η Υπερβολή, ο Τρόμος και η Βλακεία.

Κεφάλαιο Πρώτο: η Υπερβολή.
Φτερνίζεται μία κατσίκα στη Λίμα του Περού. Στα επόμενα πέντε λεπτά, οι τρομολάγνοι, έλληνες δημοσιοκάφροι έχουν εμφανιστεί στα έκτακτα δελτία, κάνοντας την τρίχα, τριχιά. Και αρχίζουν οι εμπεριστατωμένες αναλύσεις - στατιστικές - προβλέψεις: "Νέος φονικός ιός σαρώνει τη Νότια Αμερική! Θορυβημένη η επιστημονική κοινότητα παρακολουθεί τις εξελίξεις!" Εν τω μεταξύ, η θορυβημένη επιστημονική κοινότητα αποτελείται από τον Φικιώρη - τον γνωστό τηλεσάχλα που πουλάει κλύσματα με όζον, δυο-τρεις βαρεμένους φυσικοουφοαναλυτές που ξημεροβραδιάζονται στον Χαρδαβέλλα και τη σάπια τύπισσα που βγαίνει στις διαφημίσεις της Medi-Πρίνου, οι οποίοι σπεύδουν στα τηλεπαράθυρα να πούνε την επιστημονική αρλούμπα τους...

Αν η κατσίκα στο Περού δεν ξαναφτερνιστεί, τα δελτία κάνουν γαργάρα την άκυρη είδηση και περιμένουν την επόμενη έκκριση οικόσιτου ζώου για να ξανασπείρουν τον πανικό. Στην περίπτωση, όμως, που αρρωστήσει και ο βοσκός της κατσίκας, τότε το όνειρο κάθε καναλάρχη γίνεται πραγματικότητα: το τέλος του κόσμου πλησιάζει, όλοι θα πεθάνουμε φριχτά και ο μόνος που θα επιζήσει θα είναι ο Γουίλ Σμιθ που θα περιφέρεται στις άδειες πόλεις πιάνοντας κουβέντα με τις κούκλες στις βιτρίνες...
Και αν, μάλιστα, πεθάνει και κάποιος, τότε η υστερία δεν έχει τελειωμό! Το πρωί ο νεκρός είναι ένας και μέχρι να φτάσει το βράδυ, από στόμα σε στόμα και διά της μεθόδου του παραφουσκώματος, οι νεκροί έχουν γίνει 1.234!

Όσο περνά ο καιρός και ο ιός εξαπλώνεται, το ίδιο εξαπλώνεται και η καταστροφολογία των τηλεπαραθύρων, ενώ οι δημοσιοκάφροι έχουν ήδη αρχίσει να κατασκευάζουν άκατο για τη διαφυγή σε άλλο πλανήτη. Φυσικά, οι προβλεπόμενες εκατόμβες δεν έχουν κάνει ακόμα την εμφάνισή τους, αλλά αυτό δεν έχει σημασία, καθώς η Υπερβολή έχει ήδη φέρει το επόμενο στάδιο...

Κεφάλαιο Δεύτερο: ο Τρόμος.
Η τηλεόραση δεν απευθύνεται μόνο σε σκεπτόμενους, ψύχραιμους ανθρώπους με κοινή λογική... Απευθύνεται και σε όλους τους άλλους, που αποτελούν και το κύριο κοινό της: αγράμματες κυράτσες που βλέπουν ανελλιπώς Ναταλία Γερμανού και Star, γκάου που βλέπουν μόνο Πάνια και Extra, λιγούρια που βλέπουν μόνο Πετρούλα και αγράμματες γιαγιάδες που δεν βλέπουν, λόγω γλαυκώματος, αλλά ακούνε Ευαγγελάτο.

Η κυράτσα που θα δει τον δημοσιοκάφρο να χτυπιέται μπροστά στην οθόνη για το τέλος του κόσμου, θα τον πιστέψει... Διότι, απλούστατα, δεν έχει λόγο να μην τον πιστέψει... Οι φίλες της είναι όλες ηλίθιες που συχνάζουν σε κομμωτήρια, ο άντρας της πίνει μπίρες και βλέπει ποδόσφαιρο και, γενικώς, η μοναδική επαφή της με φυσιολογικό, σκεπτόμενο άνθρωπο, είναι όταν πληρώνει τις δόσεις της πιστωτικής στον ταμία της Τράπεζας.
Η αγράμματη κυράτσα, λοιπόν, θα αναλάβει να διαδώσει αβίαστα και χωρίς σκέψη, τον Τρόμο πανικόβλητη παντού -σε όλο το περιβάλλον της. Και, καθώς, το περιβάλλον της αποτελείται από αναλόγου νοημοσύνης και λογικής οντότητες -που με τη σειρά τους θα διαδώσουν τον Τρόμο αλλού- σύντομα έχουμε μία χώρα γεμάτη τρομοκρατημένους ηλίθιους! Και αυτό είναι το ξεκίνημα του τρίτου σταδίου...

Κεφάλαιο Τρίτο: η Βλακεία.
Οι τρομοκρατημένοι και πανικόβλητοι που έπεσαν θύματα της Υπερβολής και του Τρόμου, αρχίζουν τις σπασμωδικές κινήσεις... Μπορείς εύκολα να τους ξεχωρίσεις στο δρόμο, αφού περπατούν φορώντας χειρουργική μάσκα, γάντια, κράνος ανθρακωρύχου και πέντε Ambi-pur κρεμασμένα στο λαιμό! Και το χειρότερο είναι ότι πέρα από τις σπασμωδικές κινήσεις, αρχίζουν και τις απύθμενες Βλακείες...

Όποιος από αυτούς έχει ανοίξει μπλογκ, ξαφνικά μετατρέπεται στον Γκουρού της Γρίπης κι αρχίζει να δημοσιεύει ό,τι κουλαμάρα του έρχεται στο μυαλό: μαγικά γιατροσόφια με κρεμμύδια που απορροφούν τον ιό σαν τη σκούπα της Phillips, καταμέτρηση θανάτων από τη φονική γρίπη (ασχέτως αν οι μισοί θάνατοι είναι από 90χρονους που ήταν σε μηχανική υποστήριξη από το 1983), και διεστραμμένες θεωρίες συνομωσίας, όπου η γρίπη είναι κατασκευασμένη από τη Bayer, για να πουλήσει σαν εμβόλια όσα εντομοκτόνα της είχαν μείνει ή όπου οι Ανουνάκι από τον πλανήτη Νιμπίρου σκορπούν τον ιό με τα αόρατα αστρόπλοιά τους. Οι πιο επικίνδυνοι τη βλέπουν γιατροί και με ύφος χιλίων καρδιναλίων δίνουν και ιατρικές συμβουλές στους αναγνώστες τους, ασχέτως αν στην κανονική τους ζωή πουλάνε κάλτσες σε πάγκο της Ομόνοιας...

Άλλοι αρχίζουν να γεμίζουν τα ντουλάπια, τα ψυγεία και τις αποθήκες, με σκοπό να τη βγάλουν κλειδωμένοι στο υπόγειο, μέχρι να περάσει η γρίπη... Κλειδαμπαρώνονται, κόβουν κάθε επαφή με τον έξω κόσμο και περιμένουν με την καραμπίνα πίσω από την πόρτα, μην τυχόν και μπει μέσα κανένας μολυσμένος! Είναι οι ίδιοι που την εποχή του Τσέρνομπιλ τρέχανε πανικόβλητοι να αγοράσουν γάλατα και χαρτιά υγείας λες και η ραδιενέργεια ήταν οστεοπόρωση ή διάρροια... Είναι οι ίδιοι που μετά την πτώση των Διδύμων Πύργων, καίγανε την αλληλογραφία τους και τους ταχυδρόμους, γιατί φοβόντουσαν "μην κολλήσουν άνθρακα" από το γράμμα της Κικίτσας από τον Τύρναβο... Είναι οι ίδιοι που σε κάθε εμφάνιση ιού, από τον Έμπολα μέχρι την ιλαρά, αντιδρούν το ίδιο ηλίθια, τραγελαφικά και ξεκαρδιστικά...

Νομίζετε ότι υπερβάλλω κι εγώ με τα παραπάνω, ε;
ΟΚ, μάρτυράς μου η ίδια η Ιστορία! Κάντε ένα απλό googling και θα διαπιστώσετε ότι τα ίδια ακριβώς συνέβησαν όταν εμφανίστηκε η άτυπη πνευμονία (ή Σαρς) όπου κοντέψαμε να αφανίσουμε κάθε Κινέζο στη χώρα. Τα ίδια ακριβώς συνέβησαν όταν εμφανίστηκε ο εντεροϊός Κοξάκι... Τα ίδια ακριβώς συνέβησαν όταν εμφανίστηκε η Νόσος των Τρελών Αγελάδων... Τα ίδια ακριβώς συνέβησαν όταν εμφανίστηκε η Γρίπη των Πτηνών... Τα ίδια ακριβώς συνέβησαν όταν εμφανίστηκαν οι διοξίνες...
Και τώρα σκεφτείτε και καταγράψτε: πόσοι από τους συγγενείς, φίλους ή γνωστούς σας κόλλησαν έστω ένα από τα παραπάνω;
Καλά το φαντάστηκα! Υπερβολή, Τρόμος και Βλακεία!

Με τις υγείες σας!

http://peslac.pblogs.gr

Ο σοσιαλισμός μετά το 1989

Του ΜΑΡΤΙΝ ΤΖΕΪΚΣ
Το περιοδικό «Marxism Today» ήταν η επίσημη μηνιαία επιθεώρηση του Βρετανικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Οποιος ξεφύλλιζε ωστόσο τις σελίδες του διαπίστωνε με έκπληξη ότι το περιοδικό αυτό, με την τολμηρή και πρωτότυπη θεματολογία του, με τις «αιρετικές» θεωρητικές του αναζητήσεις και με την εικονοκλαστική πολιτική γραμμή του, ξεχώριζε και διέφερε από τα περισσότερα αντίστοιχα έντυπα που εξέδιδαν τα διάφορα ευρωπαϊκά κομμουνιστικά κόμματα.
Διόλου τυχαία άλλωστε, η διανοητική και πολιτική επιρροή του υπερέβαινε κατά πολύ τον κύκλο των οπαδών του Κομμουνιστικού Κόμματος. Σε αυτή την επιτυχία του «Marxism Today» καθοριστική ήταν η συμβολή του Μάρτιν Τζέικς (Martin Jacques), ο οποίος υπήρξε ο διευθυντής του περιοδικού από το 1977 μέχρι τον τερματισμό της έκδοσής του, το 1991. Το κείμενο του Μάρτιν Τζέικς, που παρουσιάζουμε εδώ, γράφτηκε και δημοσιεύτηκε το 1990, στον απόηχο των μεγάλων «σεισμικών» δονήσεων και των ιστορικών αλλαγών που έφερε το 1989.

Δεν υπάρχει αμφιβολία για το ότι τα γεγονότα του 1989 αντιπροσωπεύουν μια ιστορική στιγμή στην ιστορία του σοσιαλισμού. Πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά; Κατέρρευσαν σχεδόν ταυτόχρονα όλα τα καθεστώτα της Ανατολικής Ευρώπης που διακήρυσσαν ότι είναι σοσιαλιστικά και που εμπνέονταν επίσημα από τη μαρξιστική παράδοση. Και στην περίπτωση που θα υπήρχε ακόμα κάποια αμφιβολία, αρκεί να θυμηθούμε τα γεγονότα που αντιπροσωπεύουν το άνοιγμα μιας εξαιρετικής χρονιάς. Αναφέρομαι φυσικά στα γεγονότα της πλατείας Τιανανμέν, που έγιναν σε μια χώρα όπου, διαφορετικά από την Ανατολική Ευρώπη, το κομμουνιστικό καθεστώς διέθετε ιστορικά μεγάλο εθνικό κύρος. Ακόμα και στην Κίνα υπάρχουν επιγραφές πάνω στους τοίχους που σηματοδοτούν το τέλος του παλαιού καθεστώτος.

Και έπειτα, φυσικά, υπάρχει η Σοβιετική Ενωση. Με μιαν ορισμένη έννοια, όλα άρχισαν σε αυτή τη χώρα με την εκλογή του Γκορμπατσόφ ως γενικού γραμματέα του ΚΚΣΕ το 1985. Στην αρχή φαινόταν ότι αυτός θα μπορούσε να μεταρρυθμίσει με επιτυχία τη χώρα του, αλλά τώρα τα πράγματα φαίνεται να άλλαξαν. Ο Γκορμπατσόφ θα περάσει πιθανόν στην Ιστορία ως μία από εκείνες τις μορφές που προκάλεσαν τη ρήξη ενός παλαιού συστήματος μάλλον, παρά συνέβαλαν στη δημιουργία ενός νέου. Ο παλαιός κόσμος πεθαίνει ακόμα και στη Σοβιετική Ενωση, την έδρα και τον γενέθλιο τόπο του κομμουνιστικού συστήματος. Αυτό που παρατηρούμε είναι αναμφίβολα το τέλος μιας εποχής, το τέλος της εποχής του 1917, της ρωσικής επανάστασης, η οποία συνέβαλε τόσο πολύ στη διαμόρφωση της πολιτικής και της κουλτούρας μας στον εικοστό αιώνα.

Τι σημαίνουν όλα αυτά για τη σοσιαλιστική παράδοση; Πρώτα απ' όλα διαφαίνεται το τέλος της γεωγραφικής διαίρεσης της Αριστεράς.

Στο μεγαλύτερο μέρος τους η Αριστερά της Δύσης και η Αριστερά της Ανατολής έχουν πολύ λίγα κοινά στοιχεία. Η κατά το μεγαλύτερο μέρος της σοσιαλδημοκρατική Αριστερά της Δυτικής Ευρώπης έχει μιαν όψη βαθιά διαφορετική από τα κομμουνιστικά κόμματα που κυριαρχούσαν στην Ανατολή. Οι δύο πραγματικότητες μιλούν μιαν εντελώς διαφορετική γλώσσα. Τώρα παρακολουθούμε όμως την επανενοποίηση της Αριστεράς στη Δύση και στην Ανατολή. Για πρώτη φορά αρχίζει να εμφανίζεται μια νέα γλώσσα, το λεξιλόγιο της οποίας περιλαμβάνει λέξεις όπως δημοκρατία, κοινωνία πολιτών, δικαιώματα του πολίτη, αγορά, κοινωνική δικαιοσύνη και οικολογία.

Δεν θα 'πρεπε να υποτιμήσουμε τη σημασία όλων αυτών. Για πάνω από 70 χρόνια, και ιδιαίτερα από το 1945, η δυτική Αριστερά έζησε στη σκιά της υποθήκης της Ανατολής, όπου ο σοσιαλισμός και η δημοκρατία ήταν ξένες μεταξύ τους έννοιες. Αυτό το διαζύγιο φτάνει τώρα στο τέλος του.

Κομμουνιστές και σοσιαλδημοκράτες

Η διαίρεση της Αριστεράς ωστόσο δεν ήταν μόνο γεωγραφικό ζήτημα, αλλά ήταν και πολιτικό. Η Οκτωβριανή Επανάσταση γέννησε τα κομμουνιστικά κόμματα σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και εκείνες της Δυτικής Ευρώπης. Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος και έπειτα το 1917 συνέβαλαν στη διαίρεση της Δεύτερης Διεθνούς και των σοσιαλιστικών της κομμάτων. Από εκείνη την περίοδο κι έπειτα, σε πολλές χώρες υπήρχε τόσο ένα σοσιαλιστικό κόμμα όσο και ένα κομμουνιστικό κόμμα. Και για πολύ καιρό -σίγουρα για το μεγαλύτερο μέρος της περιόδου του Μεσοπολέμου- υπήρξε μια οξεία ιδεολογική ρήξη ανάμεσα στις δύο παραδόσεις. Αυτό που άρχισε να επικρατεί στην ευρωπαϊκή σκηνή στη δεκαετία του 1970 (και ακόμα νωρίτερα στην περίπτωση του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος) με τη γέννηση του ευρωκομμουνισμού, δυνητικά είχε ήδη καταργήσει τις θεμελιώδεις ιστορικές διαφορές μεταξύ κομμουνισμού και σοσιαλδημοκρατίας: ο σκοπός της επανάστασης αντικαταστάθηκε από εκείνον της μεταρρύθμισης, η δυτική δημοκρατία προτιμήθηκε από το σοβιετικό σύστημα, στη δημοκρατία αποδόθηκε υπερήφανα η προτεραιότητα σε σχέση με την ταξική λογική.

Το 1989 σηματοδοτεί το τέλος της πολιτικής διαίρεσης της Αριστεράς που γεννήθηκε από την Οκτωβριανή Επανάσταση. Είναι το τέλος της εποχής των κομμουνιστικών κομμάτων. Δεν υπάρχει τώρα κανένας θεμελιώδης ιστορικός λόγος για την ύπαρξή τους. Ισως σε ορισμένες χώρες αυτά θα συνεχίσουν να υπάρχουν για ειδικούς εθνικούς ή συγκυριακούς λόγους, αλλά θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να μεταμορφωθούν σε κάτι αρκετά διαφορετικό. Γενικά επομένως θα συμβούν δύο πράγματα: ή αυτά θα σοσιαλδημοκρατικοποιηθούν (η περίπτωση του ιταλικού Κ.Κ. είναι η πιο φανερή: στην πραγματικότητα, από πολλές απόψεις, αυτό είναι ήδη ένα σοδιαλδημοκρατικό κόμμα) ή προορίζονται να χαθούν (όπως, για παράδειγμα, στη Μεγάλη Βρετανία και στη Γερμανία).

Ισως όμως το πιο σημαντικό γεγονός είναι ότι το 1989 αντιπροσωπεύει το τέλος μιας ορισμένης αντίληψης του σοσιαλισμού και του τρόπου με τον οποίο αυτός μπορεί να επιτευχθεί.

Η Οκτωβριανή Επανάσταση βασιζόταν στην πεποίθηση ότι τα στάδια της ανάπτυξης μπορούσαν να υπερπηδηθούν, ότι η Ιστορία μπορούσε να επιταχυνθεί μέσα από σύντομους δρόμους, ότι αν η εργατική τάξη -δηλαδή ο παράγοντας της αλλαγής- ήταν πολύ αδύναμη, αυτή θα μπορούσε να αντικατασταθεί από το κράτος και η υστέρηση θα μπορούσε να εξαλειφθεί με αναγκαστική εκβιομηχάνιση. Το κόστος που προέκυψε ήταν τρομερό.

Η επανάσταση βασιζόταν και στην ιδέα του βολονταρισμού. Ενα επαναστατικό κόμμα, που κατέχει τους νόμους της Ιστορίας, ήταν εξουσιοδοτημένο να κάνει στην πράξη ό,τι ήθελε. Ηταν η αλαζονεία της παντογνωσίας. Ολα ήταν δυνατά, κανένα οχυρό δεν θα μπορούσε να μείνει απόρθητο.

Η επανάσταση βασιζόταν και στην έννοια της ουτοπίας, στην ιδέα ότι θα μπορούσε να καταστραφεί η παλιά κοινωνία, για να οικοδομηθεί στη θέση της κάτι εντελώς διαφορετικό. Ηταν η κοινωνική μηχανική σε μαζική κλίμακα. Υπήρχε και η πεποίθηση ότι ο σοσιαλισμός θα μπορούσε να οικοδομηθεί σε μία μόνο χώρα, αν και μόνο με τον Στάλιν αυτό έγινε ρητή δέσμευση. Και τονίζοντας την έννοια του σοσιαλισμού σε μια χώρα και συνεπώς σε ένα συνασπισμό χωρών, δημιουργήθηκε η ιδέα ότι ο σοσιαλισμός μπορούσε να είναι ένα είδος απελευθερωμένης περιοχής, που υπάρχει σε μια περισσότερο ή λιγότερο λαμπρή απομόνωση, έξω από τον εχθρικό καπιταλιστικό κόσμο, σε ανταγωνισμό προς αυτόν ώς το σημείο να τον κάνει να υποχωρεί σιγά σιγά. Ηταν ο κόσμος των αντιθέτων, των ασυμφιλίωτων αξιών, της αυτάρκειας που αντιπαρατίθεται στην αλληλεξάρτηση. Η υπερπήδηση των σταδίων, ο βολονταρισμός, η ιδέα της ολικής ουτοπίας έχασαν την αξιοπιστία τους εξαιτίας της αποτυχίας του 1917. Αυτές οι ιδέες αναμφίβολα συνδέθηκαν κυρίως με την κομμουνιστική παράδοση, αλλά αυτές διατηρούν μιαν ορισμένη αξία ακόμα και σε άλλα ρεύματα της σοσιαλιστικής παράδοσης, συμπεριλαμβανομένης της σοσιαλδημοκρατίας.

Ισως όμως, πέρα από αυτά, η πιο σημαντική ιδεολογική συνέπεια που πρέπει να αντληθεί στρέφεται γύρω από την ιδέα του σοσιαλισμού ως διαχωρισμένου συστήματος, που βρίσκεται σε αντίθεση προς τον καπιταλισμό. Η κατάρρευση της μπολσεβίκικης παράδοσης σηματοδοτεί το τέλος της σοσιαλιστικής ουτοπίας ως εναλλακτικής λύσης. Η έμφαση τώρα θα δίνεται στην αλληλεξάρτηση μάλλον παρά στην αυτάρκεια, σε έναν κόσμο με όρια, στον οποίο η κοινωνική πρόοδος σε μια χώρα θα εξαρτάται πάντα από το επίπεδο της προόδου σε άλλες χώρες. Ο βολονταρισμός παλαιού τύπου θα αντικατασταθεί από την αλληλεξάρτηση και την αμοιβαία επίδραση. Ωστόσο η ιδέα του σοσιαλισμού ως ριζικής αντίθεσης στον καπιταλισμό και ως ουσιωδώς εθνικού μορφώματος εκτείνεται πολύ πέρα από την κομμουνιστική παράδοση. Το θυμίζω αυτό για να δείξω πόσο η ιδεολογική κατάρρευση του 1989 και όλα όσα ακολουθούν προχωρούν πολύ πέρα από την κομμουνιστική παράδοση. Με αυτό δεν θέλω να πω ότι η σοσιαλδημοκρατία και ο κομμουνισμός είναι όμοια. Αντιπροσωπεύουν πολύ διαφορετικές παραδόσεις, αλλά περιέχουν και κοινές ιδέες και επιρροές.

Το μέλλον του μαρξισμού

Ισως σε αυτό το σημείο μπορεί να είναι χρήσιμο να πούμε κάτι για την απόκλιση ανάμεσα στο 1989 και στη μαρξιστική παράδοση. Θα ήταν λάθος να υπαινισσόμαστε, όπως έκαναν ορισμένοι, ότι το γκουλάγκ ενυπήρχε ήδη στον Μαρξ.

Φυσικά είναι δυνατό να διακρίνουμε στα γραφτά του Μαρξ ένα συνδυασμό βολονταρισμού και ντετερμινισμού, που καταλήγει τελικά σε ελιτισμό και αυταρχισμό. Αυτά τα γραφτά ωστόσο σκιαγραφούν έναν ορισμένο αριθμό πιθανών πολιτικών διαδρομών. Τα κυριότερα κόμματα της Δεύτερης Διεθνούς, χωρίς εξαιρέσεις, θεωρούσαν πάντοτε τον Μαρξ το θεμέλιο της έμπνευσής τους. Στην εποχή της ιστορικής ρήξης μέσα στη Δεύτερη Διεθνή, όλοι οι κύριοι πρωταγωνιστές της σύγκρουσης δήλωναν ότι είναι μαρξιστές. Οι μενσεβίκοι στη Ρωσία ήταν εξίσου μαρξιστές όσο και οι μπολσεβίκοι. Ο Λένιν, ο Κάουτσκι, ο Πλεχάνοφ και ο Μπερνστάιν, όλοι τους θεωρούσαν τους εαυτούς τους μαρξιστές. Αλλά μετά τη ρωσική επανάσταση, η λενινιστική παράδοση οικειοποιήθηκε τη μαρξιστική παράδοση.

Τα κομμουνιστικά κόμματα έγιναν οι θεματοφύλακες του μαρξισμού ως πολιτικής θεωρίας.

Ακόμα και μετά το 1956 (όταν μαρξισμός και κομμουνιστικά κόμματα έπαψαν να είναι συνώνυμα), εκείνοι που αυτοπροσδιορίζονταν μαρξιστές κατέληξαν να προσχωρούν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στην παράδοση του 1917. Μιλώ φυσικά για τη Δύση. Στις κομμουνιστικές χώρες ο μαρξισμός -ή ο μαρξισμός-λενινισμός, όπως καθιερώθηκε- έγινε απλώς η επίσημη ιδεολογία του κράτους και επομένως έχασε τη διανοητική του ενέργεια και τη δύναμή του. Επρόκειτο μόνο για προπαγάνδα διατυπωμένη με μια ψευδοθεωρητική γλώσσα.

Το 1989 έκοψε τον ομφάλιο λώρο που συνέδεε τον μαρξισμό με το 1917. Ξαφνικά η μαρξιστική παράδοση απελευθερώθηκε από την παρατεταμένη σύνδεσή της με μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. Αυτό, ωστόσο, συνεπαγόταν και μιαν άλλη επίπτωση. Αν και ο μαρξισμός στη Δύση εκφράζεται για πολλά χρόνια με πολλαπλά ρεύματα σκέψης (με το 1956 ως αφετηρία), αυτός φέρνει ακόμα τα σημάδια του παρελθόντος του, ως κάτι που έγινε μυθολογικό και τοποθετήθηκε πάνω σε ένα βάθρο. Ενώ η αυθεντική σκέψη του Μαρξ αναπτύχθηκε παράλληλα και σε αλληλεπίδραση με τη σκέψη άλλων στοχαστών, η λενινιστική παράδοση και ιδιαίτερα η σταλινική συνέβαλαν στην πραγματικότητα στην απομόνωση του μαρξισμού από άλλα συστήματα σκέψης.

Κατά συνέπεια, παρά την εποχή του πλουραλισμού, μια ορισμένη θρησκευτικότητα παρέμεινε συνδεδεμένη με τη μαρξιστική παράδοση. Αυτή η συνθήκη εμφανίζεται τώρα σίγουρα αποδυναμωμένη και ένα από τα αποτελέσματα θα μπορούσε να είναι μια απομάκρυνση από τη μαρξιστική ιδέα, ακριβώς ως αντίδραση στις ιδέες του Μαρξ, του Γκράμσι ή άλλων. Υπάρχει όμως και μια ακόμα περιπλοκή. Αν η Οκτωβριανή Επανάσταση έχασε τη σχέση αποκλειστικότητας που είχε με τη μαρξιστική παράδοση, τότε και οι ιδέες αυτής της παράδοσης δεν «ανήκουν» πλέον στην κομμουνιστική παράδοση. Δεν ανήκουν πλέον με την έννοια εκείνη που τους απέδιδαν προηγούμενα. Από δω προκύπτει το ότι ο Μαρξ μπορεί να επανενταχθεί στο κύριο ρεύμα της σοσιαλιστικής παράδοσης ως μία από τις τόσες επιδράσεις και πηγές ιδεών.

Η νεοφιλελεύθερη ηγεμονία

Αν εξετάσουμε την ιστορία του σοσιαλισμού στον εικοστό αιώνα, δεν υπάρχουν αμφιβολίες για το γεγονός ότι η παράδοση της σοσιαλδημοκρατίας θριάμβευσε επί εκείνης του κομμουνισμού. Αυτό δεν σημαίνει ότι η σοσιαλδημοκρατία, ως κυρίαρχη τώρα παράδοση του σοσιαλισμού, δεν έχει προβλήματα. Αντίθετα, και αυτή περνάει μιαν ορισμένη κρίση, αν και όχι όμοια με το ιστορικό δράμα και το τέλος του κομμουνισμού. Η λαμπρή περίοδος της σοσιαλδημοκρατίας υπήρξε αναμφίβολα η περίοδος ανάμεσα στο 1945 και στη δεκαετία 1970. Η κοινωνική της συνιστώσα, που εστιαζόταν στη βιομηχανική εργατική τάξη, ήταν πολύ σαφής, ακέραιη και, για μεγάλο μέρος εκείνης της περιόδου, ακόμα αναπτυσσόμενη. Παρουσίαζε μια πολιτική προοπτική που αναδείχτηκε ηγεμονική, όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και στις περισσότερες δημοκρατίες των άλλων αναπτυγμένων χωρών. Η κεϊνσιανή κοινωνία της κοινωνικής ευημερίας αποτελούσε σίγουρα το πιο ριζοσπαστικό και επιτυχημένο μοντέλο που γέννησε ποτέ η σοσιαλδημοκρατία. Η χρήση του κράτους ως εργαλείου για την εξασφάλιση της επίτευξης των στόχων της -πλήρης απασχόληση, κράτος της ευημερίας, αναδιανομή, σχεδιοποίηση κ.ο.κ.- λειτούργησε σε μεγάλο βαθμό.

Αυτή η κατάσταση άρχισε φανερά να εξαντλείται στα τέλη της δεκαετίας 1970, όχι μόνο στη Μεγάλη Βρετανία αλλά και σε άλλες αναπτυγμένες δημοκρατίες. Εκείνη την εποχή, η παλιά κοινωνική βάση της σοσιαλδημοκρατίας φαινόταν καθαρά ότι παρακμάζει. Η βιομηχανική εργατική τάξη μειωνόταν αριθμητικά και έχανε τη συνοχή της. Ταυτόχρονα, το παλιό μοντέλο του 1945 άρχισε να αποδιαρθρώνεται, απειλούμενο από ένα συνδυασμό δημοσιονομικής κρίσης, διεθνοποίησης της οικονομίας, μεταβαλλόμενων προσδοκιών και επιθέσεων της νεοσυντηρητικής Δεξιάς.

Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα κατέκτησαν σημαντικές κυβερνητικές θέσεις σε πολλές χώρες στη δεκαετία 1980, αλλά, με εξαίρεση τη Σουηδία, όπου το μοντέλο της συνεργατικής ευημερίας επιβίωσε, αυτά δεν είχαν ένα συγκεκριμένο πολιτικό στόχο. Στην οικονομική τους πολιτική, αυτά έδρασαν συχνά πάνω στις ίδιες βάσεις της νεοσυντηρητικής Δεξιάς, ακολουθώντας μια λιγότερο ή περισσότερο θατσερική στρατηγική. Ενώ στην περίοδο από το 1945 ώς τα μέσα της δεκαετίας 1970 η σοσιαλδημοκρατία ήταν ηγεμονική, προσδιορίζοντας το ευρύτερο πλαίσιο και τις προτεραιότητες της πολιτικής, ακόμα και όταν δεν βρισκόταν στην κυβέρνηση, στη δεκαετία του 1980 συνέβαινε το αντίθετο. Η νεοσυντηρητική Δεξιά ήταν εκείνη που καθόριζε, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, την πολιτική ατζέντα (...).

Τέλος εποχής

Τι μπορούμε να πούμε σχετικά με την κατάσταση του σοσιαλισμού; Πρώτα απ' όλα η ιδέα ότι αυτός αντιπροσωπεύει μια σφαιρική εναλλακτική λύση στον καπιταλισμό έχει ήδη ξεπεραστεί, τουλάχιστον για το προβλέψιμο μέλλον.

Το τμήμα του κόσμου που είχε παραμείνει έξω από το σύστημα της αγοράς προχωράει τώρα, λιγότερο ή περισσότερο γρήγορα, ανάλογα με την περίπτωση, για να ενσωματωθεί στη διεθνή οικονομία (δηλαδή στη δυτική οικονομία).

Δεύτερον, η σοσιαλδημοκρατική παράδοση δεν έχει πλέον ένα σαφές πολιτικό σχέδιο, ούτε εκφράζει πλέον τις προσδοκίες της κοινωνίας με τον τρόπο που το έκανε στους καιρούς των παχιών αγελάδων, από το 1945 ώς τη δεκαετία 1970. Γενικότερα επιβεβαιώθηκε μια προφανής υποχώρηση ορισμένων από τους θεσμούς και από τις πολιτικές που συνδέονταν με τον σοσιαλισμό.

Η πιο φανερή έκφραση αυτού του πράγματος είναι η υποχώρηση του κράτους απέναντι στην αγορά.

Αναδύονται επομένως με τρόπο επίμονο πολλά ερωτήματα. Πού βαδίζει ο σοσιαλισμός στα τέλη του εικοστού αιώνα και, ίσως πιο θεμελιακά, τι σημαίνει σοσιαλισμός; Υπάρχουν λίγες ενδείξεις ότι η σοσιαλιστική παράδοση βρίσκεται κοντά στο να ανανεώσει το οικονομικό της πρόγραμμα. Αντίθετα μάλιστα ακριβώς σε αυτό το πεδίο αυτή στερείται σήμερα αξιοπιστίας και πρωτοτυπίας. Ο κομμουνιστικός κόσμος απομακρύνεται πολύ γρήγορα από τις παλιές του αρχές, που απέτυχαν δραματικά, ενώ οι δυτικές σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις στη δεκαετία του 1980 υιοθέτησαν μια νεοφιλελεύθερη ορθοδοξία. Στις ρίζες της παρακμής του παλιού κεϊνσιανού μοντέλου, κατά την άποψή μου, βρίσκεται η διεθνοποίηση των εθνικών οικονομιών. Οι παλιές ρυθμιστικές δομές σαρώθηκαν από τη διαδικασία της διεθνοποίησης.

Στην πραγματικότητα, σε τελευταία ανάλυση, αυτό που υπονόμευσε το σοσιαλδημοκρατικό οικονομικό πρόγραμμα δεν ήταν ο θατσερισμός ή ο νεοφιλελευθερισμός, αλλά η υλική μεταβολή της οικονομίας.

Αν είναι αλήθεια ότι ζούμε κάποια μορφή αλλαγής εποχής, με τη μετάβαση από τον φορντισμό στον μεταφορντισμό, από τον οργανωμένο καπιταλισμό στον απορρυθμισμένο, από μια κοινωνία των συλλογικών ενώσεων σε μιαν ευέλικτη κοινωνία, τότε προκειμένου η σοσιαλιστική παράδοση να μπορέσει να αντιμετωπίσει αυτή τη μετάβαση με επιτυχία, θα πρέπει να προχωρήσει σε μεγάλες αλλαγές (...).

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 18/11/2009 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗΣ

Παγκόσμια εκστρατεία νόμου και τάξης...

Κοινωνική πρόνοια και ποινική Δικαιοσύνη είναι οι δύο αιχμές μιας επίθεσης για τον έλεγχο των φτωχών και την υποταγή τους στις επιλογές που λειτουργούν εις βάρος τους, σύμφωνα με τον Γάλλο κοινωνιολόγο, Loic Wacquant.
Ειδικευμένος στην αστική κοινωνιολογία, την αστική φτώχεια, τις φυλετικές ανισότητες και την εθνογραφία, ο καθηγήτης Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια και συγγραφέας πολλών συγγραμμάτων, με τελευταίο το «Τιμωρώντας τους φτωχούς: Η νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση της κοινωνικής ανασφάλειας», μιλά στην «Ε» για μέσα και τεχνικές κοινωνικού ελέγχου.

Στο τελευταίο σας βιβλίο γράφετε ότι η κρατική κινητοποίηση για την επιβολή του νόμου και της τάξης εκτοξεύθηκε τα τελευταία 25 χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες και τώρα εξαπλώνεται με φρενήρεις ρυθμούς στην Ευρώπη. Ποιες συνθήκες οδήγησαν στην εμφάνιση αυτή της τάσης στις ΗΠΑ και γιατί η Ευρώπη γνωρίζει τώρα το ίδιο φαινόμενο;

«Κατά τις τρεις δεκαετίες μετά την κορύφωση του κινήματος των Πολιτικών Δικαιωμάτων, οι ΗΠΑ εγκατέλειψαν το ρόλο του ηγέτη στην προοδευτική δικαιοσύνη, που θα έδειχνε στην ανθρωπότητα το δρόμο για "μια κοινωνία χωρίς φυλακή", και αναδείχθηκαν σε απόστολο της "μηδενικής ανοχής" στην αστυνόμευση, σε εμπνευστή της λογικής "Στις τρεις φορές καίγεσαι" και σε παγκόσμιο πρωταθλητή της φυλάκισης. Γιατί; Η συμβατική απάντηση είναι ότι αυτή η εκπληκτική εξάπλωση τις τιμωρίας ωθήθηκε από την αύξηση της εγκληματικότητας. Αντιθέτως όμως, στη διάρκεια όλης αυτής της περιόδου η εγκληματικότητα σε πρώτη φάση σταθεροποιήθηκε και εν συνεχεία μειώθηκε. Σκεφτείτε αυτή την απλή στατιστική: οι ΗΠΑ είχαν το 1975 21 κρατουμένους για κάθε 10.000 "καταχωρισμένα εγκλήματα". Τριάντα χρόνια αργότερα είχαν 125 κρατουμένους για κάθε 10.000 εγκλήματα. Αυτό σημαίνει ότι, επί σταθερού αριθμού εγκλημάτων, το αμερικανικό κράτος επέβαλλε εξαπλάσιες ποινές.

»Για να εξηγήσουμε αυτή την απότομη άνοδο, πρέπει να βγούμε από το περιοριστικό πλαίσιο "έγκλημα και τιμωρία" και να δώσουμε έμφαση στις έξω-ποινικές λειτουργίες των ποινικών θεσμών. Ανακαλύπτουμε λοιπόν ότι, υπό το φως των ταραχών στα γκέτο στη δεκαετία του '60, η αστυνομία και οι φυλακές χρησιμοποιήθηκαν για να συγκρατηθεί η αστική αποδιοργάνωση που προκλήθηκε από την οικονομική απορρύθμιση και να επιβληθεί η πειθαρχία της ανασφαλούς απασχόλησης στη βάση της ταξικής δομής. Αυτή η στροφή της ποινικής πολιτικής προς την αυστηρότερη τιμωρία δεν αποτελεί απάντηση στην εγκληματική ανασφάλεια, αλλά στην κοινωνική ανασφάλεια που προκάλεσαν ο κατακερματισμός της μισθωτής εργασίας και η διατάραξη της εθνοφυλετικής ιεραρχίας.

»Μια παρόμοια τάση προς την ποινικοποίηση του αστικού περιθωρίου έχει σαρώσει τη Δυτική Ευρώπη με καθυστέρηση δύο δεκαετιών και με μια-δυο διαφοροποιήσεις. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες, προικισμένες με μια ισχυρή κρατική παράδοση, χρησιμοποιούν το "μπροστινό άκρο" της ποινικής αλυσίδας -την αστυνομία- παρά το "πίσω άκρο" -τη φυλακή- προκειμένου να κάμψουν τις κοινωνικές αναταραχές και την απελπισία στις περιοχές χαμηλού εισοδήματος. Ο ασπασμός του νόμου και της τάξης είναι ισχυρότερος σε επίπεδο ρητορείας παρά σε επίπεδο πραγματικής πολιτικής. Κι έπειτα, αντί να κάνουν μια βάναυση στροφή από την κοινωνική στην ποινική διαχείριση της φτώχειας, οι χώρες της γηραιάς ηπείρου ενίσχυσαν και τα δύο, επεκτείνοντας ταυτοχρόνως την κοινωνική πρόνοια και την αστυνομική παρέμβαση. Αλλά τελικώς η κυρίαρχη τάση είναι παρόμοια: μια αναθεώρηση της δημόσιας πολιτικής με προσανατολισμό προς την τιμωρία, η οποία συνδυάζει το "αόρατο χέρι" της αγοράς με τη "σιδερένια γροθιά" του ποινικού κράτους.

»Ο ενισχυμένος θεσμός της φυλακής που έχει προκύψει ως αποτέλεσμα έχει καταλήξει να υπηρετεί τρεις αποστολές που ελάχιστη σχέση έχουν με τον έλεγχο του εγκλήματος: (στόχοι του είναι) να αναγκάσει τα θραύσματα της μεταβιομηχανικής (κατακερματισμένης) εργατικής τάξης σε επισφαλή μισθωτή εργασία. Να "αποθηκεύσει" τα πιο διασπαστικά και περιττά στοιχεία. Και να επιβεβαιώσει την εξουσία του κράτους στον περιορισμένο τομέα που θέτει τώρα ως πεδίο ευθύνης του».

Η αποθέωση της τιμωρίας

Συνδέεται η εκστρατεία νόμου και τάξης που βλέπουμε σήμερα σε πολλές δυτικές κοινωνίες με αλλαγές στην πολιτική πρόνοιας και στη μεταχείριση των φτωχών;

«Η ξαφνική άνοδος και αποθέωση της τιμωρίας είναι μέρος μιας ερύτερης αναδιάρθρωσης του κράτους, η οποία συνεπάγεται επίσης την αντικατάσταση του δικαιώματος στην κοινωνική πρόνοια από την υποχρέωση της αρχής της ανταποδοτικότητας της πρόνοιας (δηλαδή, την αναγκαστική συμμετοχή σε μια υποαμειβόμενη εργασία ως προϋπόθεση για τη λήψη κρατικής υποστήριξης). Ο περιορισμός της κοινωνικής αρωγής και η ενίσχυση των φυλακών αποτελούν τις δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος, της πολιτικής αναδιάρθρωσης με βάση την επιβολή της τάξης σε κοινωνικό και αστικό επίπεδο.

»Το 1971 οι Αμερικανοί κοινωνιολόγοι Frances Fox Piven και Richard Cloward έγραψαν ένα κλασικό έργο της κοινωνικής επιστήμης με τίτλο "Regulating the Poor" (Ρυθμίζοντας τη φτώχεια), στο οποίο πρότειναν η αρωγή προς τους φτωχούς να διαστέλλεται και να συστέλλεται μαζί με τους κύκλους της αγοράς εργασίας. Αυτό το μοντέλο λειτούργησε για μισό αιώνα, αρχής γενομένης από το Νιου Ντιλ. Ομως στην εποχή του "υπερκινητικού" κεφαλαίου και της ευέλικτης εργασίας, αυτή η κυκλική εναλλαγή έχει αντικατασταθεί από τη διαρκή συστολή της πρόνοιας και την απελευθέρωση μιας πρόθυμης να δουλέψει και φιλοπόλεμης ποινικής γραφειοκρατίας. Η μοναδική ελπίδα των φτωχών να τους αγκαλιάσει το κοινωνικό κράτος έχει υπερκεραστεί από τη ρύθμιση της φτώχειας από τη μια μέσω της πατερναλιστικής πράξης της περιοριστικής εφαρμογής της αρχής της ανταποδοτικότητας στην κοινωνική πρόνοια και από την άλλη μέσω της επέκτασης του "εγκλεισμού".

»Στη δική μου εργασία χρησιμοποιώ την έννοια του γραφειοκρατικού πεδίου (του συνόλου των οργανισμών που προσδιορίζουν και διανέμουν τα δημόσια αγαθά) που έχει εισαγάγει ο Pierre Bourdieu, ώστε να συμπεριλάβω αυτές τις εξελίξεις στην κοινωνική πολιτική και την ποινική πολιτική σε ένα κοινό πλαίσιο ανάλυσης. Η κοινωνική πρόνοια, που επανέρχεται ως αρχή της ανταποδοτικότητας στην πρόνοια, και οι φυλακές, που στερούνται πλέον του προσχήματος της επανένταξης, συνιστούν τώρα ένα μοναδικό οργανωτικό πλέγμα που εκσφενδονίζεται στους φτωχούς, ενώ η κατανομή του ελέγχου γίνεται ανάλογα με το φύλο τους: η κοινωνική πρόνοια αναλαμβάνει τις γυναίκες και τα παιδιά, ενώ οι φυλακές αναλαμβάνουν τους άνδρες τους -που σημαίνει τους συζύγους, τους αδελφούς και τους γιους αυτών των γυναικών».

Ποινική Δικαιοσύνη και φτωχοί

Λέτε λοιπόν ότι η κοινωνική πρόνοια και η ποινική Δικαιοσύνη είναι δύο πλευρές της πολιτικής που ασκείται έναντι των φτωχών...

«Ναι, φυσικά. Ας θυμηθούμε πρώτα απ' όλα ότι η πρόνοια για τους φτωχούς και ο εγκλεισμός στις φυλακές έχουν κοινές ιστορικές καταβολές: επινοήθηκαν αμφότερα στον "μακρύ 16ο αιώνα" σε νομάδες που αποκόπηκαν από τους κοινωνικούς τους δεσμούς με το πέρασμα από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό, για να διδαχθούν την ηθική της μισθωτής εργασίας. Δεύτερον, το κοινωνικό προφίλ εκείνων που δέχονται κοινωνική αρωγή και των εγκλείστων (από την άποψη της τάξης, της εθνικότητας, της εκπαίδευσης, της στέγασης, της οικογένειας, του ιατρικού ιστορικού, της έκθεσης στη βία κτλ.) είναι περίπου ταυτόσημο, εκτός ίσως από τον παράγοντα του φύλου, που λειτουργεί αντεστραμμένος, καθώς αμφότεροι προέρχονται από τους ίδιους περιθωριοποιημένους τομείς της ανειδίκευτης εργατικής τάξης. Τρίτον, η αρχή της ανταποδοτικότητας στην κοινωνική πρόνοια και ο εγκλεισμός που δεν αποβλέπει στην επανένταξη, στηρίζονται στην ίδια φιλοσοφία του ηθικού συμπεριφορισμού και χρησιμοποιούν τις ίδιες τεχνικές ελέγχου, στις οποίες περιλαμβάνονται ο στιγματισμός, η επιτήρηση, οι ποινικές απαγορεύσεις και διαβαθμισμένες κυρώσεις για να "διορθώσουν" τη συμπεριφορά των πελατών τους. Καθεμιά από τις διαστάσεις αυτές έχει λάβει νέο νόημα υπό το νεοφιλελεύθερο κράτος.

Πώς ορίζετε το νεοφιλελεύθερο κράτος;

«Οι οικονομολόγοι έχουν εισαγάγει μια έννοια του φιλελευθερισμού που τον εξισώνει με την κυριαρχία της "ελεύθερης αγοράς" και την επέλαση της "μικρής κυβέρνησης". Λοιπόν αυτή είναι η ιδεολογία του νεοφιλελευθερισμού, όχι η πραγματικότητά του. Η κοινωνιολογία του υφιστάμενου νεοφιλελευθερισμού αποκαλύπτει ότι εμπεριέχει την οικοδόμηση ενός κράτους-κενταύρου, φιλελεύθερου στην κορυφή και πατερναλιστικού στη βάση. Ο νεοφιλελεύθερος Λεβιάθαν ασκεί το laissez faire laissez passer έναντι των επιχειρήσεων και της ανώτατης τάξης, στο επίπεδο των αιτιών της ανισότητας. Είναι όμως άγρια παρεμβατικό και απολυταρχικό όταν καλείται να αντιμετωπίσει τις καταστρεπτικές συνέπειες της οικονομικής απορρύθμισης για όσους βρίσκονται στο χαμηλότερο επίπεδο του ταξικού φάσματος.

»Εναντι της "ισχνής" αντίληψης των οικονομολόγων, προτείνω έναν "συμπαγή" κοινωνιολογικό χαρακτηρισμό του νεοφιλελευθερισμού, που προσθέτει τρία συστατικά στοιχεία στους νόμους της αγοράς: επιτηρητική εργασία, επιθετικό αστυνομικό και σωφρονιστικό μηχανισμό και το πολιτιστικό σχήμα λόγου της "προσωπικής ευθύνης" να κολλήσει όλα μαζί. Το "Τιμωρώντας τους φτωχούς" δείχνει ότι, όπως η επιτηρητική εργασία, το υπερτροφικό και υπερδραστήριο τιμωρητικό καθεστώς που ανόρθωσε η Αμερική για να περιορίσει τον απόηχο της κοινωνικής ανασφάλειας δεν είναι μια παράκαμψη από το νεοφιλελευθερισμό, αλλά ένα από τα συστατικά του στοιχεία.

»Πέραν τούτου, ο αιτιολογικός σύνδεσμος μεταξύ του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού και της τιμωρητικής επέκτασης είναι φανερός εφόσον ιδωθεί σε διεθνές επίπεδο: δεν είναι τυχαίο ότι η Αγγλία διαπήδησε στην τάξη των ηγετών της φυλάκισης στη δυτική Ευρώπη υπό τον Μπλερ, ενώ η Χιλή διεκδίκησε τον τίτλο για τη Νότια Αμερική».

Επιχειρηματολογείτε στο τελευταίο έργο σας ότι η εκστρατεία για το νόμο και την τάξη υπό εξέλιξη είναι μια συμβολική έκθεση και τη συγκρίνετε με την πορνογραφία. Μπορείτε να μας εκθέσετε περαιτέρω την ιδέα;

«Μία από τις προκλήσεις στο "Τιμωρώντας τους φτωχούς" είναι να ξεπεράσουμε την τελετουργική αντίθεση μεταξύ υλιστικών προσεγγίσεων, προερχομένων από τον Καρλ Μαρξ, και των συμβολικών προσεγγίσεων, που εμπνέονται από τον Εμίλ Ντέρκχαϊμ. Ο πρώτος βλέπει κοινωνική πρόνοια και ποινική δικαιοσύνη ως όργανα ταξικού ελέγχου, ενώ ο δεύτερος τα ερμηνεύει ως οχήματα για επικοινωνιακές νόρμες και δέσμευση κοινωνιών. Στην πραγματικότητα, η φυλακή είναι αρκετά πολύπλοκο ίδρυμα ώστε να λειτουργεί και στις δύο παραμέτρους αμοιβαία ή διαδοχικά.

»Είναι βασικό να λάβουμε υπόψη τις συμβολικές διαστάσεις της τιμωρίας σε μια εποχή όπου η τιμωρητική πολιτική οδηγείται όλο και περισσότερο από θεωρητικές εκφράσεις σε κατάσταση αμόκ. Η καταπολέμηση του εγκλήματος έχει παντού μεταλλαχθεί σε ένα γκροτέσκο θέατρο αστικής ηθικής όπου εκλεγμένοι αξιωματούχοι χρησιμοποιούν για να σκηνοθετήσουν την αρσενική τους πυγμή και να λοιδορήσουν τους "ανάξιους" φτωχούς, όπως και να υποστηρίξουν το έλλειμμα της νομιμότητας από το οποίο πάσχουν όταν εγκαταλείπουν την προστατευτική αποστολή του κράτους στο κοινωνικό και οικονομικό μέτωπο. Οι πολιτικοί υπεραμύνονται μέτρων -όπως απαγορεύσεις κυκλοφορίας για τους νέους, αυτόματες επιβολές ισοβίων για αμετανόητους εγκληματίες ή δεμένους μαζί κρατουμένους με ριγωτές στολές- τα οποία είναι εντελώς άνευ αξίας από την πρακτική άποψη της μείωσης της εγκληματικότητας, όσο αυτά βολεύουν στο να γεννούν συναισθήματα εκδίκησης και στο να δραματοποιούν το όριο μεταξύ "ημών" των νομοταγών εργαζόμενων οικογενειών και "αυτών" του αποκρουστικού υποκόσμου.

»Η πυρετώδης εκστρατεία να μπουν στη μαύρη λίστα και να εξοριστούν οι σεξουαλικοί εγκληματίες, για παράδειγμα, είναι ακατανόητη από την αυστηρή άποψη του λογικού ελέγχου της εγκληματικότητας. Η διάχυση θεσπισμάτων όπως ο "Megan's Law"** ακριβώς όταν ο δείκτης σεξουαλικών εγκλημάτων πέφτει, δεν βγάζει νόημα με όρους οργανικής λογικής, από τη στιγμή που θέτει πρώην σεξουαλικούς εγκληματίες υπό επαναλαμβανόμενη ταπείνωση, τους ωθεί στην παρανομία και συνεπώς αυξάνει τις πιθανότητες να υποτροπιάσουν. Αλλά έχει νόημα για τα καλά εάν υπολογίσεις ότι με το να μεταχειρίζεσαι σεξουαλικούς εγκληματίες ως ανήθικα σκουπίδια που πρέπει να φυλακίζονται, εκτοπίζει το συλλογικό άγχος από τη δουλειά, την οικογένεια και τη σεξουαλικότητα προς την κατεύθυνση των παραβιαζόντων το νόμο και, συμβολικά, τσιμεντώνει την ηθική ενότητα εκείνων που αυτοπροσδιορίζονται από την αντίθεσή τους προς αυτούς». *

**Νόμος της Πολιτείας της Καλιφόρνια του 2004 που μεταξύ άλλων πληροφορεί κάθε ενδιαφερόμενο (και μέσω ιστοσελίδας) για τις κινήσεις κάθε καταδικασμένου για σεξουαλικά εγκλήματα στο παρελθόν. Ο «Νόμος της Μέγκαν» ονομάστηκε έτσι εις μνήμην της 7χρονης Μέγκαν Κάνκαν από το Νιου Τζέρσεϊ, την βίασε και σκότωσε υπότροπος παιδεραστής που είχε μόλις μετακομίσει στη γειτονιά της.
Χ.ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 18/11/2009