Ο Διονύσιος Σολωμός ήταν απλός και λακωνικός: «Εθνικόν είναι το αληθές». Τελεία και παύλα. Πιθανώς να υπήρξε τόσο ολιγόλογος, επειδή δεν είχε στη δούλεψή του έναν Αδωνι Γεωργιάδη για να του αναθέσει το ρεκτιφιέ της αναχρονιστικής ιστορικής αφήγησης, αυτής που επλήγη από τη θαυμάσια σειρά του ΣΚΑΪ «1821». Ισως πάλι να χρησιμοποίησε λίγες λέξεις επειδή οι μεγάλες αλήθειες δεν χρειάζονται μεγάλες φωνασκίες για να διατυπωθούν. Οι τελευταίες είναι χρήσιμες μόνο προς άγραν ψήφων και γίνονται χρησιμότερες όταν δεν έχεις πολλά να πεις. Τα άδεια βαρέλια, ως γνωστόν, κάνουν στα κανάλια τον μεγαλύτερο θόρυβο. Και γι’ αυτό οι τηλεστάρ τα θρονιάζουν με κάθε ευκαιρία στις βραδινές λαοσυνάξεις που διοργανώνουν (των δεκατριών έως δεκαπέντε ατόμων), και τις οποίες βαφτίζουν πάνελ.
Η Επανάσταση του 1821 είναι ένα από τα μεγάλα γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας κατά τον 19ο αιώνα. Δυστυχώς εμείς την θάβουμε κάτω από ανόητες εθνικές ρητορείες, την αποκλειστική αντιπροσωπεία των οποίων θέλει τώρα να έχει ο ΛΑΟΣ. Είναι συνέχεια και ίσως ισάξια των άλλων μεγάλων αστικών επαναστάσεων της Δύσης, δηλαδή της Αμερικανικής και της Γαλλικής. Γράφαμε παλιότερα σε τούτη την εφημερίδα: «Οποια ανάγνωση κι αν κάνει κανείς στην εξέγερση των υπόδουλων, το 1821 είναι ένα κομβικό σημείο στην παγκόσμια ιστορία. Είναι η αρχή του τέλους μιας αυτοκρατορίας που δυνάστευσε την Ανατολή για πάνω από τέσσερις αιώνες (και κάποτε είχε φτάσει στις πύλες της Βιέννης) και πιστοποιητικό θανάτου ενός τύπου φεουδαρχικής κοινωνικής οργάνωσης που χρόνια καρκινοβατούσε.
» Η ελληνική επανάσταση άνοιξε τον ασκό του Αιόλου για να φυσήξει ο άνεμος της ελευθερίας σε ολόκληρη την Ανατολή. Εσπασε τα πήλινα πόδια μιας από τις μεγαλύτερες υπερδυνάμεις της εποχής.
» Θα αδικούσαμε την ελληνική επανάσταση αν την περιορίζαμε στον εθνικό της μόνο χαρακτήρα. Είχε και κοινωνικές πτυχές, αλλά ήταν ενταγμένη και στο νέο πνεύμα ελευθερίας που διέτρεχε όλη την Ευρώπη. Δεν είναι τυχαίο ότι απ’ όλους τους υπόδουλους των Οθωμανών οι Ρωμιοί ξεκίνησαν το ξήλωμα της αυτοκρατορίας. Με σύγχρονους όρους θα λέγαμε ότι ήταν ο πιο “παγκοσμιοποιημένος λαός” της περιοχής. Με το εμπόριο, τη ναυτιλία και τα γράμματα ερχόταν σε επαφή με όλα τα νέα ρεύματα στην Ευρώπη. Μπόλιασαν το νέο πνεύμα στην Ανατολή.
» Η εποποιία των εξεγερμένων, που κινητοποίησε τον ευρωπαϊκό και αμερικανικό φιλελληνισμό, δεν σκιάζεται από τις λεπτομέρειες της ιστορίας. Στα δύσκολα χρόνια της επανάστασης, όπως και σε κάθε μεγάλο γεγονός της ιστορίας, υπήρξαν αντιφάσεις της, ένδοξες στιγμές και υπαναχωρήσεις.
» Αυτήν την περίοδο πρέπει να την γνωρίσουμε σε βάθος, να φωτίσουμε τα πραγματικά γεγονότα πέρα από μύθους και ιδεοληψίες, να δούμε πώς αυτοί που οι Οθωμανοί τους ονόμαζαν “ραγιάδες” έγιναν ελεύθεροι πολίτες. Οφείλουμε να μάθουμε την ιστορία μας όπως πραγματικά έγινε, γιατί αυτή η ιστορία μόνο υπερήφανους μπορεί να μας κάνει.» («Καθημερινή», 24.3.2007)
Και εκτός συνόρων
Αυτήν την εξέγερση για την οποία πρέπει να είμαστε υπερήφανοι και πρέπει να την πουλάμε στο εξωτερικό σαν ένα από το κομβικά γεγονότα που διαμόρφωσαν την παγκόσμια ιστορία, οι μεταπράτες του ελληνικού εθνικισμού τη συρρικνώνουν σε ένα τοπικής σημασίας γεγονός, σε έναν απλό καβγά Ελλήνων και Τούρκων, διανθισμένο με μύθους και άδεια συνθήματα για εγχώρια κατανάλωση. Αντί να δείξουμε σε όλο τον κόσμο ότι σ’ αυτήν τη γωνιά της καθυστερημένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γεννήθηκε ένα κίνημα που κατάφερε όχι μόνο να ξεκινήσει το ξήλωμα της ανατολικής φεουδαρχίας, αλλά και ολόκληρης της συντηρητικής τάξης πραγμάτων στην Ευρώπη, πολλοί κραυγάζουν για την Αγία Λαύρα. Ε, τι να κάνουμε; Ολες οι μαρτυρίες δείχνουν ότι ο Παλαιών Πατρών Γερμανός δεν κήρυξε την επανάσταση στην Αγία Λαύρα και το «Κρυφό σχολειό» δεν ήταν ο κανόνας στην αυτοκρατορία. Ισως κάποιοι αγάδες κάποιες περιόδους ανάμεσα στα άλλα εγκλήματα κατά των υπόδουλων να απαγόρευσαν και τη διδασκαλία της ελληνικής (αν και δεν τους ένοιαζε), αλλά μένει να αποδειχθεί.
Από την άλλη, μια επανάσταση φυσικά δεν είναι κάτι σαν σχολική εκδρομή. Στις ωμότητες των Οθωμανών υπήρξαν ωμότητες και των εξεγερμένων. Υπήρξαν εμφύλιοι, σφαγές, μικροπρέπειες, όλα όσα η ανθρώπινη φύση παράγει ακόμη και αν είναι ελληνική. Για παράδειγμα, η σφαγή της Τριπολιτσάς είναι ιστορικό γεγονός. Δεν το αφηγείται μόνο ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στον Γεώργιο Τερτσέτη («το ασκέρι όπου ήτον μέσα το ελληνικό έκοβε και εσκότωνε από Παρασκευή έως Κυριακή, γυναίκες, παιδιά και άντρες, 32.000, μια ώρα ολόγυρα της Τριπολιτσάς...») περιγράφεται και στον Εθνικό μας Υμνο: «Α! Τι νύχτα ήταν εκείνη / Που την τρέμει ο λογισμός / Αλλος ύπνος δεν θα γίνει / Πάρεξ θάνατου πικρός... Κοίτα χέρια απελπισμένα / Πώς θερίζουνε ζωές / Χάμου πέφτουνε κομμένα / Χέρια, πόδια, κεφαλές».
Δεν υπάρχει επανάσταση χωρίς αίμα, ούτε πόλεμος στην ιστορία χωρίς αυτά που σήμερα θεωρούμε εγκλήματα αλλά τότε ήταν η συνήθης πρακτική. Απολυμαίνουμε την ιστορία από τα γεγονότα της, την ακρωτηριάζουμε. Φτιασιδώνοντάς την, την μετατρέπουμε σε αφήγηση χωρίς νόημα. Οι αφηγήσεις χωρίς νόημα είναι απωθητικές για τους νέους ανθρώπους. Τις παπαγαλίζουν, αλλά δεν τις κατανοούν και φυσικά δεν τις εκτιμούν. Προσπαθώντας να φτιάξουμε την ιστορία στα μέτρα των ιδεοληψιών κάποιων εμπόρων του έθνους, φτιάχνουμε γενιές ανιστόρητων που αδυνατούν να εκτιμήσουν το μεγαλείο εκείνης της δεκαετίας που συντάραξε τον κόσμο. Γιατί πραγματικά, όπως έδειξε και το κίνημα των Φιλελλήνων, η ελληνική δεκαετία του 1820 συντάραξε τον κόσμο. Οι φιλέλληνες δεν ήταν απλώς αρχαιόπληκτοι. Ηταν οι προοδευτικοί της Δύσης που έβλεπαν στην επανάσταση τη συνέχεια των δικών τους αγώνων για ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα. Εμείς καταφέραμε να σμικρύνουμε αυτό το παγκόσμιο γεγονός στα μίζερα πλαίσια του ελληνικού εθνικισμού. Ομως αξίζει στην επανάσταση του ’21 μια καλύτερη θέση στην παγκόσμια ιστορία. Πρέπει να πούμε παντού ότι δεν ήταν ένας τοπικός καβγάς της Ανατολής, αλλά να την εντάξουμε στο μεγάλο πλαίσιο τής δυτικής ιστορικής αφήγησης. Να σταματήσει δηλαδή αυτή η χώρα να πουλάει μόνο αρχαιότητα, όταν -στον βαθμό που της αναλογεί- είναι συνδιαμορφωτής και της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας. Αυτό θέλει δουλειά πολλή και πρωτίστως να κλείσουμε τα αυτιά μας στα αλαλάζοντα κύμβαλα που σκούζουν από τα ερτζιανά.
«... στην γλαυκή του Μύθου χώρα»
Από το 1864 ο Δημήτριος Στρούμπος, καθηγητής της Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών αναρωτιόταν: «Διατί κωφεύουσιν και σήμερον πολλοί εις ό,τι αφορίζει η επιστήμη; Διατί ασπάζονται την ομοιοπαθητικήν ιατρικήν, ζητούσι τον τετραγωνισμό του κύκλου, την αέναον κίνησιν και τα τοιαύτα απαγορευθέντα υπό των ακαδημαϊκών; Εις τα ερωτήματα ταύτα ο μεν φυσιολόγος, ως κρανιοσκόπος, σιωπά, ο δε σοφός επιφωνεί “άφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι τι ποιούσιν”. Εις μάτην γνωστοποιείται απανταχού ότι άνθρακες ο θησαυρός των φαντασιοκόπων, φύσει αδύνατος η αέναος κίνησις κ.τ.λ. Ο κατά φαντασίαν εφευρέτης κωφεύει, αδιαφορεί περί των μηχανικών νόμων, δεν επιτρέπει να γίνηται λόγος περί αποτυχίας, επειδή η εφεύρεσις αυτού είναι πολυχρονίου πείρας εξαγόμενον, είναι τέκνον αυτού πεφιλημένον, ου ένεκα προτιμά να θυσιάσει και την ζωήν».
Κάπως έτσι «πεφιλημένοι» είναι οι μύθοι της ιστορίας μας. Μεγαλώσαμε με τις παραστάσεις του κρυφού σχολειού και της Αγίας Λαύρας, έχουμε επενδύσει συναισθηματικά πολλά σ’ αυτούς. Δύσκολα ξεριζώνονται, διότι είναι μέρος πλέον της δικής μας ύπαρξης, του δικού μας νοητικού κατασκευάσματος με το οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Για να αντικατασταθεί, το νέο πρέπει να είναι καλά συγκροτημένο, ευκρινές και κατανοητό. Εκτός αυτού, οι μύθοι από τη φύση τους είναι απλοποιητικοί, σύνθετων καταστάσεων. Χρειάζονται μόνο τρεις έννοιες για να νομίζεις ότι κατανόησες την ιστορία: «Οι καλοί Ελληνες», οι «κακοί Τούρκοι» και το «προαιώνιο μίσος». Πού να ψάχνεις τώρα να βρεις κοινωνικές δομές, πολιτικά ρεύματα της εποχής, κ.λπ.; Ο,τι δεν ταιριάζει στην απλοϊκή αυτή αφήγηση πετιέται ως ύποπτο και ξεμπερδεύεις.
«Είτε στο παρελθόν αναφέρεται είτε στο ίδιο το παρόν», γράφει στο θαυμάσιο βιβλίο «Το μυθολογικό κενό» (εκδ. Πόλις), ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Αλέξης Πολίτης, «ο μύθος ριζώνει γερά μέσα μας, καθώς εδράζεται σε μια συμβολική και βιωματική ανάγνωση της ζωής, σε μια ποιητική αναλογική πρόσληψη της πραγματικότητας (...) Οπως η Εύα γεννήθηκε από το πλευρό του Αδάμ έτσι και η ιστορία γεννήθηκε από το πλευρό της ποίησης· η σχέση της με τον μύθο από τότε βασιλεύει». Στην πορεία της προς την αυτονόμηση, τη χειραφέτηση, τείνει προς τα μαθηματικά – πορεία παράλληλη με τις άλλες αδελφάδες και πρωτοξαδέλφες επιστήμες. Ωστόσο, αν στο στόχαστρο του ιστορικού δεν βρίσκεται η ανάλυση του αντικειμένου του και μόνο, αν πιστεύουμε ότι η ιστορία δεν είναι οι τεχνικές μονάχα, παρά η αναπαράσταση ενός κόσμου ολόκληρου και μάλιστα... καθώς ο τελικός στόχος της ιστορίας, των ιστορικών είναι η αναπαράσταση αυτή του παρελθόντος να μάς βοηθήσει στην πληρέστερη, και λοιπόν ορθότερη, κατανόηση του σημερινού κόσμου, τότε η ιστορία δεν έχει ακόμη πλήρως αυτονομηθεί από μια ποιητικού τύπου λειτουργία – συνεπώς ο συμβολισμός που προσφέρει ο μύθος φαντάζει κάποτε αναγκαίος. Για να τον αντικαταστήσουμε πρέπει να προσφέρουμε μια κατανόηση περιεκτικότερη από την σχηματική, μα ολοκληρωμένη, του μύθου – αλλιώς κανείς δεν έχει το δικαίωμα να αιτιάται κανέναν, αν βλέπει τον μύθο να αντέχει και να μην υποχωρεί.
Π.ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 13-2-2011
Κυριακή 13 Φεβρουαρίου 2011
Αμεσες και απώτερες επιπτώσεις στην πορεία της ελληνικής οικονομίας
Η Ελλάδα συμμετείχε στην ιδρυτική διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς με επικεφαλής τον διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος και πληρεξούσιο υπουργό της ελληνικής κυβέρνησης, εξουσιοδοτημένο για οικονομικά ζητήματα Κυριάκο Βαρβαρέσο. Αλλα μέλη της αντιπροσωπείας ήταν οι Αλ. Αργυρόπουλος, Αθ. Σμπαρούνης κ.ά. Ο νεαρός τότε διδάκτωρ Οικονομικών Ανδρέας Παπανδρέου πρόσφερε επίσης υπηρεσίες στην αντιπροσωπεία. Η κίνηση συμμετοχής της Ελλάδας στους διεθνείς θεσμούς της εποχής όπως το ΔΝΤ, η Π.Τ., η GATT και άλλες υπαγορευόταν από την ανάγκη να επανακαθοριστούν και να τύχουν υπεράσπισης τα ελληνικά συμφέροντα. Ο Κυρ. Βαρβαρέσος εξελίχθηκε σε βασικό παράγοντα της συνδιάσκεψης, χάρη και στις νομικές του γνώσεις, έγινε μάλιστα μέλος της πανίσχυρης επιτροπής ερμηνείας του καταστατικού που θα γνωμάτευε σχετικά με ασάφειές του και άλλα συναφή ερωτήματα στην πορεία λειτουργίας του συστήματος. Ο Βαρβαρέσος συνεργάστηκε στενά με τον Κέινς στο ζήτημα των προβλημάτων χωρών με σπάνιο νόμισμα (νόμισμα μη αποδεκτό στις διεθνείς πληρωμές), όπως η δραχμή, επιδιώκοντας καλύτερη μοίρα για τα ελληνικά συμφέροντα, και τον στήριξε στην «κόντρα» του με τον Γουάιτ. Στη συνέχεια, επέστρεψε στην Ελλάδα και, μετά την αποτυχία του να εφαρμόσει το οικονομικό του πρόγραμμα επί κυβέρνησης Βούλγαρη το 1945, επέστρεψε στις ΗΠΑ και έγινε εκτελεστικός διευθυντής στην Π.Τ. και αργότερα σύμβουλος του διοικητή της Γιουτζίν Μπλακ.
Το ΔΝΤ βοήθησε στη σταθεροποίηση της δραχμής το 1953, παρέχοντας τεχνική βοήθεια στο εγχείρημα και θα λειτουργούσε κατασταλτικά αν κάτι δεν πήγαινε καλά. Από το 1955 και εξής ο Ξενοφών Ζολώτας παραβρισκόταν ανελλιπώς ως διοικητής της Τραπέζης Ελλάδος στις ετήσιες διασκέψεις του ΔΝΤ, και συμμετείχε στις επιτροπές που εκπονούσαν σχέδια για τη σταθερότητα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος και την προώθηση των συμφερόντων των λιγότερο αναπτυγμένων οικονομικά χωρών.
Η έλλειψη πεπειραμένης οικονομικής διοίκησης στην Ελλάδα της δικτατορίας, όταν η κυβέρνηση Νίξον κατάργησε τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου, τερματίζοντας τη ζωή του συστήματος του Μπρέτον Γουντς, κόστισε στη χώρα. Οι αντιδράσεις ήταν σπασμωδικές με τη δικτατορία να μην δείχνει σαφή προσανατολισμό προς τις ευρωπαϊκές χώρες, λόγω της πολιτικής της απομόνωσης από τις διαδικασίες της ΕΟΚ. Η δραχμή ακολούθησε το δολάριο και υποτιμήθηκε 8% μετά τον Αύγουστο του 1971. Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου επιδεινώθηκε και οι τιμές άρχισαν να ανέρχονται. Οταν τον Φεβρουάριο του 1972 το δολάριο υποτιμήθηκε και πάλι έναντι του χρυσού κατά 10%, η δραχμή το ακολούθησε ξανά. Στη συγκυρία αυτή ξέσπασε η πρώτη πετρελαϊκή κρίση. Η εκδήλωσή της, τον Οκτώβριο του 1973, και η αύξηση της τιμής του πετρελαίου ενίσχυσαν τον εγχώριο πληθωρισμό. Η Νομισματική Επιτροπή, ως έσχατη προσπάθεια ανάσχεσης της διολίσθησης της δραχμής, αποφάσισε την αποδέσμευσή της από το δολάριο και την ανατίμησή της κατά 10%, ενώ χαλαρώθηκε ο έλεγχος των τιμών. Ομως, οι ραγδαίες πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις που ακολούθησαν το επόμενο διάστημα επιβράδυναν την εγχώρια οικονομική δραστηριότητα και ανέκοψαν τη μεγέθυνση της ελληνικής οικονομίας. Η οικονομία «ξεφούσκωσε» και ο πληθωρισμός εκτοξεύτηκε στο 35% το 1974. Η δραχμή επανήλθε κατά τους επόμενους μήνες στην ισοτιμία των 30 δραχμών ανά δολάριο, ενώ η Τράπεζα της Ελλάδος άσκησε ξανά αντιπληθωριστική πολιτική, καθώς η πολιτική κρίση με επίκεντρο την Κύπρο κορυφώθηκε. Το μεταπολεμικό «οικονομικό θαύμα» της Ελλάδος βάδιζε στο τέλος του.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 13-2-2011
Το ΔΝΤ βοήθησε στη σταθεροποίηση της δραχμής το 1953, παρέχοντας τεχνική βοήθεια στο εγχείρημα και θα λειτουργούσε κατασταλτικά αν κάτι δεν πήγαινε καλά. Από το 1955 και εξής ο Ξενοφών Ζολώτας παραβρισκόταν ανελλιπώς ως διοικητής της Τραπέζης Ελλάδος στις ετήσιες διασκέψεις του ΔΝΤ, και συμμετείχε στις επιτροπές που εκπονούσαν σχέδια για τη σταθερότητα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος και την προώθηση των συμφερόντων των λιγότερο αναπτυγμένων οικονομικά χωρών.
Η έλλειψη πεπειραμένης οικονομικής διοίκησης στην Ελλάδα της δικτατορίας, όταν η κυβέρνηση Νίξον κατάργησε τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου, τερματίζοντας τη ζωή του συστήματος του Μπρέτον Γουντς, κόστισε στη χώρα. Οι αντιδράσεις ήταν σπασμωδικές με τη δικτατορία να μην δείχνει σαφή προσανατολισμό προς τις ευρωπαϊκές χώρες, λόγω της πολιτικής της απομόνωσης από τις διαδικασίες της ΕΟΚ. Η δραχμή ακολούθησε το δολάριο και υποτιμήθηκε 8% μετά τον Αύγουστο του 1971. Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου επιδεινώθηκε και οι τιμές άρχισαν να ανέρχονται. Οταν τον Φεβρουάριο του 1972 το δολάριο υποτιμήθηκε και πάλι έναντι του χρυσού κατά 10%, η δραχμή το ακολούθησε ξανά. Στη συγκυρία αυτή ξέσπασε η πρώτη πετρελαϊκή κρίση. Η εκδήλωσή της, τον Οκτώβριο του 1973, και η αύξηση της τιμής του πετρελαίου ενίσχυσαν τον εγχώριο πληθωρισμό. Η Νομισματική Επιτροπή, ως έσχατη προσπάθεια ανάσχεσης της διολίσθησης της δραχμής, αποφάσισε την αποδέσμευσή της από το δολάριο και την ανατίμησή της κατά 10%, ενώ χαλαρώθηκε ο έλεγχος των τιμών. Ομως, οι ραγδαίες πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις που ακολούθησαν το επόμενο διάστημα επιβράδυναν την εγχώρια οικονομική δραστηριότητα και ανέκοψαν τη μεγέθυνση της ελληνικής οικονομίας. Η οικονομία «ξεφούσκωσε» και ο πληθωρισμός εκτοξεύτηκε στο 35% το 1974. Η δραχμή επανήλθε κατά τους επόμενους μήνες στην ισοτιμία των 30 δραχμών ανά δολάριο, ενώ η Τράπεζα της Ελλάδος άσκησε ξανά αντιπληθωριστική πολιτική, καθώς η πολιτική κρίση με επίκεντρο την Κύπρο κορυφώθηκε. Το μεταπολεμικό «οικονομικό θαύμα» της Ελλάδος βάδιζε στο τέλος του.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 13-2-2011
Από την περίοδο σταθερότητας και ανάπτυξης στην κατάρρευση του ’70
Το σύστημα του Μπρέτον Γουντς λειτούργησε απρόσκοπτα στη δεκαετία του 1950 και του 1960. Οι δεκαετίες αυτές ήταν εποχές υψηλών ρυθμών ανάπτυξης και διευρυμένου διεθνούς εμπορίου, ενώ οι κυβερνήσεις των κρατών του κόσμου ήταν απασχολημένες με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου των λαών τους.
Σιγά σιγά ωστόσο συσσωρεύονταν διάφορα σύννεφα με κυρίαρχο αυτό του δολαρίου. Από τον φόβο στενότητας του δολαρίου στη δεκαετία του 1950 η διεθνής οικονομία πέρασε σε κατάσταση ανησυχίας για πιθανή αδυναμία του δολαρίου να λειτουργήσει ως αποθεματοποιητικό νόμισμα. Οι κινήσεις κεφαλαίων που γίνονταν ολοένα και πιο ελεύθερες με το πέρασμα του χρόνου, οδηγούσαν τις ανεπτυγμένες οικονομίες σε αντιπαραθέσεις. Γαλλία και Γερμανία κατηγορούσαν τις ΗΠΑ ότι στην ουσία εξήγαν πληθωρισμό με την επεκτατική τους πολιτική, ενώ οι ΗΠΑ έβλεπαν τα εμπορικά πλεονάσματα Γερμανίας και Ιαπωνίας να συσσωρεύονται και τις χώρες αυτές να μη συναινούν σε ανατίμηση του νομίσματός τους εκμεταλλευόμενες στο έπακρο τις σταθερές ισοτιμίες. Στο πλαίσιο αυτό διεξάγονταν, όπως είδαμε, συζητήσεις περί αλλαγής στο σύστημα στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ενώ σημαντικοί οικονομολόγοι έβλεπαν στις σταθερές ισοτιμίες μια απόκλιση από τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς.
Στην πορεία του χρόνου εμφανίστηκαν διάφορα προβλήματα δυσλειτουργίας του συστήματος του Μπρέτον Γουντς. Η άνιση διανομή του παγκόσμιου εισοδήματος δεν θεραπεύτηκε, ενώ οι εθνικές δημοσιονομικές και νομισματικές πολιτικές αντιστοιχούσαν σε προγράμματα ανάπτυξης μέσω ενίσχυσης της εσωτερικής αγοράς, και όχι μέσω των διεθνών ανταλλαγών.
Οι ΗΠΑ ήταν εξ ορισμού υπεύθυνες για τη δημιουργία ρευστότητας στο σύστημα και μάλιστα, ακολουθώντας επεκτατική νομισματική πολιτική για τη διεξαγωγή του πολέμου στο Βιετνάμ, δημιούργησαν την αίσθηση ότι η αξία του αποθέματος χρυσού στο Φορτ Νοξ, το θησαυροφυλάκιο των ΗΠΑ, δεν ήταν αρκετή για να εγγυηθεί για όλα τα δολάρια που βρίσκονταν σε παγκόσμια κυκλοφορία. Η τήρηση της ισοτιμίας των 35 δολαρίων ανά ουγγιά χρυσού δεν ήταν πλέον εφικτή. Στις 15 Αυγούστου 1971 ο πρόεδρος Νίξον ανακοίνωσε την παύση μετατρεψιμότητας του δολαρίου σε χρυσό, οδηγώντας έτσι την παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση σε καθεστώς κυμαινόμενων ισοτιμιών. Παράλληλα, επέβαλε 10% δασμό σε όλες τις ξένες εισαγωγές προς τις ΗΠΑ.
Η Σμιθσόνια Συμφωνία (16-17/12/71) μεταξύ των δέκα μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου συμφώνησε στην ισχύ ενός νέου συστήματος σταθερών ισοτιμιών με επιτρεπόμενη απόκλιση μεγαλύτερη του έως τότε ισχύοντος 1%, ενώ η τιμή της ουγγιάς χρυσού ορίστηκε στα 38 δολάρια. Η συμφωνία όμως δεν ολοκληρώθηκε με επιτυχία. Καθώς απέβλεπε στο να ορίσει ένα νέο καθεστώς σταθερών ισοτιμιών, ενώ οι περισσότερες χώρες επιθυμούσαν κυμαινόμενες, ξέσπασε η πρώτη πετρελαϊκή κρίση. Οι χώρες-μέλη του ΔΝΤ έσπευσαν να τραβήξουν τα δικαιώματά τους για να αντιμετωπίσουν τις ανισορροπίες τους στις εξωτερικές τους πληρωμές, εξασθενίζοντας πρόσκαιρα το ΔΝΤ, κάνοντας έτσι την επιστροφή σε σταθερές ισοτιμίες ανέφικτη.
Απολογισμός
Η 30ετία λειτουργίας του συστήματος του Μπρέτον Γουντς έχει περάσει στην ιστορία ως περίοδος ευημερίας και ανασυγκρότησης των οικονομιών από χαμηλά επίπεδα εισοδήματος το 1944 σε υψηλά στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Στο χρονικό αυτό διάστημα υπήρχε στενή συνεννόηση μεταξύ των χωρών-μελών του συστήματος και αποφεύχθηκαν οικονομικές κρίσεις και τραπεζικός πανικός.
Το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα (ΕΝΣ) που συμφωνήθηκε στο πλαίσιο της ΕΟΚ/Ε.Ε. το 1978, και οδήγησε είκοσι χρόνια αργότερα στο ευρώ, απέβλεπε με κάποιον τρόπο να αναβιώσει το σύστημα σταθερών ισοτιμιών σε μια μικρότερη νομισματική περιοχή. Οι περιπέτειες του ΕΝΣ μάλιστα στις δεκαετίες του 1980 και 1990 υπογραμμίζουν τις δυσκολίες συγκρότησης ενός συστήματος σταθερών ισοτιμιών σε μια εποχή ραγδαίων οικονομικών μεταβολών.
Από την άλλη το ΔΝΤ δεν συρρικνώθηκε. Αντίθετα διευρύνθηκε από 50 μέλη το 1970, στα πάνω από 150 σήμερα και επέκτεινε τη χρηματοδότηση των μελών του με ίδια χρηματοδότηση. Επαιξε επίσης σημαντικό ρόλο στην ανακύκλωση πετροδολαρίων. Η Π.Τ. που ώς τη δεκαετία του 1960 έπαιζε έναν μικρότερο διεθνή ρόλο, άρχισε επί θητείας Μακναμάρα να δανειοδοτεί αφειδώς τις χώρες του Τρίτου Κόσμου, δημιουργώντας κατά κάποιον τρόπο «πελατεία» για το ΔΝΤ, στο μέτρο που κάποιες από αυτές τις χώρες, με συνήθως διεφθαρμένα μονοκομματικά καθεστώτα, δεν μπορούσαν να ξοφλήσουν τα δάνειά τους.
Στον χώρο της οικονομικής επιστήμης η βιβλιογραφία σχετικά με το Μπρέτον Γουντς δίνει τον τελευταίο καιρό έμφαση στο πώς σε συνθήκες ελεύθερης κίνησης κεφαλαίων μπορεί να επιβιώσει ένα σύστημα σταθερών ισοτιμιών υπό συνθήκες διατήρησης αυτονομίας της νομισματικής πολιτικής από έναν εθνικό ή υπερεθνικό φορέα.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 13-2-2011
Σιγά σιγά ωστόσο συσσωρεύονταν διάφορα σύννεφα με κυρίαρχο αυτό του δολαρίου. Από τον φόβο στενότητας του δολαρίου στη δεκαετία του 1950 η διεθνής οικονομία πέρασε σε κατάσταση ανησυχίας για πιθανή αδυναμία του δολαρίου να λειτουργήσει ως αποθεματοποιητικό νόμισμα. Οι κινήσεις κεφαλαίων που γίνονταν ολοένα και πιο ελεύθερες με το πέρασμα του χρόνου, οδηγούσαν τις ανεπτυγμένες οικονομίες σε αντιπαραθέσεις. Γαλλία και Γερμανία κατηγορούσαν τις ΗΠΑ ότι στην ουσία εξήγαν πληθωρισμό με την επεκτατική τους πολιτική, ενώ οι ΗΠΑ έβλεπαν τα εμπορικά πλεονάσματα Γερμανίας και Ιαπωνίας να συσσωρεύονται και τις χώρες αυτές να μη συναινούν σε ανατίμηση του νομίσματός τους εκμεταλλευόμενες στο έπακρο τις σταθερές ισοτιμίες. Στο πλαίσιο αυτό διεξάγονταν, όπως είδαμε, συζητήσεις περί αλλαγής στο σύστημα στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ενώ σημαντικοί οικονομολόγοι έβλεπαν στις σταθερές ισοτιμίες μια απόκλιση από τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς.
Στην πορεία του χρόνου εμφανίστηκαν διάφορα προβλήματα δυσλειτουργίας του συστήματος του Μπρέτον Γουντς. Η άνιση διανομή του παγκόσμιου εισοδήματος δεν θεραπεύτηκε, ενώ οι εθνικές δημοσιονομικές και νομισματικές πολιτικές αντιστοιχούσαν σε προγράμματα ανάπτυξης μέσω ενίσχυσης της εσωτερικής αγοράς, και όχι μέσω των διεθνών ανταλλαγών.
Οι ΗΠΑ ήταν εξ ορισμού υπεύθυνες για τη δημιουργία ρευστότητας στο σύστημα και μάλιστα, ακολουθώντας επεκτατική νομισματική πολιτική για τη διεξαγωγή του πολέμου στο Βιετνάμ, δημιούργησαν την αίσθηση ότι η αξία του αποθέματος χρυσού στο Φορτ Νοξ, το θησαυροφυλάκιο των ΗΠΑ, δεν ήταν αρκετή για να εγγυηθεί για όλα τα δολάρια που βρίσκονταν σε παγκόσμια κυκλοφορία. Η τήρηση της ισοτιμίας των 35 δολαρίων ανά ουγγιά χρυσού δεν ήταν πλέον εφικτή. Στις 15 Αυγούστου 1971 ο πρόεδρος Νίξον ανακοίνωσε την παύση μετατρεψιμότητας του δολαρίου σε χρυσό, οδηγώντας έτσι την παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση σε καθεστώς κυμαινόμενων ισοτιμιών. Παράλληλα, επέβαλε 10% δασμό σε όλες τις ξένες εισαγωγές προς τις ΗΠΑ.
Η Σμιθσόνια Συμφωνία (16-17/12/71) μεταξύ των δέκα μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου συμφώνησε στην ισχύ ενός νέου συστήματος σταθερών ισοτιμιών με επιτρεπόμενη απόκλιση μεγαλύτερη του έως τότε ισχύοντος 1%, ενώ η τιμή της ουγγιάς χρυσού ορίστηκε στα 38 δολάρια. Η συμφωνία όμως δεν ολοκληρώθηκε με επιτυχία. Καθώς απέβλεπε στο να ορίσει ένα νέο καθεστώς σταθερών ισοτιμιών, ενώ οι περισσότερες χώρες επιθυμούσαν κυμαινόμενες, ξέσπασε η πρώτη πετρελαϊκή κρίση. Οι χώρες-μέλη του ΔΝΤ έσπευσαν να τραβήξουν τα δικαιώματά τους για να αντιμετωπίσουν τις ανισορροπίες τους στις εξωτερικές τους πληρωμές, εξασθενίζοντας πρόσκαιρα το ΔΝΤ, κάνοντας έτσι την επιστροφή σε σταθερές ισοτιμίες ανέφικτη.
Απολογισμός
Η 30ετία λειτουργίας του συστήματος του Μπρέτον Γουντς έχει περάσει στην ιστορία ως περίοδος ευημερίας και ανασυγκρότησης των οικονομιών από χαμηλά επίπεδα εισοδήματος το 1944 σε υψηλά στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Στο χρονικό αυτό διάστημα υπήρχε στενή συνεννόηση μεταξύ των χωρών-μελών του συστήματος και αποφεύχθηκαν οικονομικές κρίσεις και τραπεζικός πανικός.
Το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα (ΕΝΣ) που συμφωνήθηκε στο πλαίσιο της ΕΟΚ/Ε.Ε. το 1978, και οδήγησε είκοσι χρόνια αργότερα στο ευρώ, απέβλεπε με κάποιον τρόπο να αναβιώσει το σύστημα σταθερών ισοτιμιών σε μια μικρότερη νομισματική περιοχή. Οι περιπέτειες του ΕΝΣ μάλιστα στις δεκαετίες του 1980 και 1990 υπογραμμίζουν τις δυσκολίες συγκρότησης ενός συστήματος σταθερών ισοτιμιών σε μια εποχή ραγδαίων οικονομικών μεταβολών.
Από την άλλη το ΔΝΤ δεν συρρικνώθηκε. Αντίθετα διευρύνθηκε από 50 μέλη το 1970, στα πάνω από 150 σήμερα και επέκτεινε τη χρηματοδότηση των μελών του με ίδια χρηματοδότηση. Επαιξε επίσης σημαντικό ρόλο στην ανακύκλωση πετροδολαρίων. Η Π.Τ. που ώς τη δεκαετία του 1960 έπαιζε έναν μικρότερο διεθνή ρόλο, άρχισε επί θητείας Μακναμάρα να δανειοδοτεί αφειδώς τις χώρες του Τρίτου Κόσμου, δημιουργώντας κατά κάποιον τρόπο «πελατεία» για το ΔΝΤ, στο μέτρο που κάποιες από αυτές τις χώρες, με συνήθως διεφθαρμένα μονοκομματικά καθεστώτα, δεν μπορούσαν να ξοφλήσουν τα δάνειά τους.
Στον χώρο της οικονομικής επιστήμης η βιβλιογραφία σχετικά με το Μπρέτον Γουντς δίνει τον τελευταίο καιρό έμφαση στο πώς σε συνθήκες ελεύθερης κίνησης κεφαλαίων μπορεί να επιβιώσει ένα σύστημα σταθερών ισοτιμιών υπό συνθήκες διατήρησης αυτονομίας της νομισματικής πολιτικής από έναν εθνικό ή υπερεθνικό φορέα.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 13-2-2011
Γέννηση της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ
Στο πλαίσιο της νέας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οικονομικής τάξης διεξήχθη από την 1η έως την 22α Ιουλίου 1944 στο Μπρέτον Γουντς του Νιου Χαμσάιρ στις ΗΠΑ συνδιάσκεψη με αντικείμενο θέματα νομισματικής και χρηματοπιστωτικής διαχείρισης της μεταπολεμικής περιόδου. Συμμετείχαν 44 χώρες που κατέληξαν σ' ένα σύστημα διεθνούς οικονομικής διακυβέρνησης που διήρκεσε περίπου 30 χρόνια. Ζητούμενο της συνδιάσκεψης ήταν να προκύψει συμφωνία που θα οδηγούσε σε συντονισμό της διεθνούς εμπορικής πολιτικής των κρατών-μελών της υπό ίδρυση «κοινότητας» που θα εγγυόταν την αποφυγή των περιπετειών που είχε ζήσει η διεθνής οικονομία μετά την κρίση του 1929. Αυτές εντοπίζονταν σε αρκετά μέτωπα. Στη δεκαετία του 1930 είχαν υπάρξει πολλές μονομερείς υποτιμήσεις νομισμάτων καθώς και απότομες μεταφορές κεφαλαιακών ροών από μια χώρα σε μιαν άλλη πριν αυτές δυσκολευτούν ή εμποδιστούν από κρατικές αρχές. Πολλές χώρες είχαν επιβάλει δασμούς και εμπόδια στο διεθνές εμπόριο, πριονίζοντας το κλαδί της παγκόσμιας οικονομικής ευημερίας. Είχε τέλος προκύψει η ανάγκη ενός δανειστή τελευταίας προσφυγής, μιας τράπεζας που θα έσωζε ως από μηχανής θεός μια χώρα από επικείμενη πτώχευση για το χατίρι της κοινής αντιμετώπισης των κρίσεων και της ενσωμάτωσης όλων των χωρών σε μία διαδικασία συνεννόησης.
Προετοιμασία και αποφάσεις
ΗΠΑ και Βρετανία βρίσκονταν ήδη από το 1942 σε συζητήσεις σχετικά με το μέλλον της παγκόσμιας οικονομικής διακυβέρνησης. Οι Βρετανοί έβλεπαν την οικονομική τους ισχύ να περιορίζεται και εκτιμούσαν ότι μεταπολεμικά θα είχαν ελλειμματικό ισοζύγιο πληρωμών λόγω χαμηλών αποδόσεων των επενδύσεών τους παγκοσμίως. Είχαν συνεπώς συμφέρον για ένα συντονισμένο επεκτατικό διεθνές οικονομικό σύστημα. Το ίδιο συνέβαινε και με τις ΗΠΑ που έκλειναν υπέρ της ανάληψης του ρόλου της παγκόσμιας υπερδύναμης μεταπολεμικά και δεν ήθελαν να παλινδρομήσει η παγκόσμια οικονομία σε αμυντικές μονομερώς επιβαλλόμενες εμπορικές σχέσεις.
Οι δύο πλευρές προετοίμασαν τη συνδιάσκεψη με προσοχή. Απέφυγαν να τοποθετήσουν στο επίκεντρο δύσκολα θέματα όπως τα πολεμικά χρέη και τις τιμές των πρώτων υλών που εξήγαν οι φτωχότερες χώρες, θέματα που πόλωσαν το διεθνές κλίμα μετά τη Συνθήκη των Βερσαλλιών. Αντίθετα, προωθήθηκε η ιδέα δημιουργίας δύο νέων διεθνών θεσμών, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και της Παγκόσμιας Τράπεζας για Ανοικοδόμηση και Ανάπτυξη, που στην πορεία του χρόνου μετονομάστηκε σε Παγκόσμια Τράπεζα (Π.Τ.).
Το ΔΝΤ αναλάμβανε τον ρόλο του δανειστή τελευταίας προσφυγής. Ηταν ο φορέας δανειοδότησης σε περίπτωση κρίσης στο ισοζύγιο πληρωμών και έγκρισης σε περίπτωση υποτιμήσεων ανώτερων του 10%. Τα προβλήματα λιγότερο αναπτυγμένων χωρών με σπάνια νομίσματα αντιμετωπίζονταν με ειδικές ρυθμίσεις. Στόχος του ΔΝΤ ήταν η σταθερότητα των διεθνών ισοτιμιών, η μετατρεψιμότητα των νομισμάτων και η διευκόλυνση του διεθνούς εμπορίου.
Η Π.Τ. αναλάμβανε να δανειοδοτεί έργα υποδομών μακράς πνοής και χαμηλής απόδοσης, όπως υδροηλεκτρικά έργα, κατασκευές οδών και λιμανιών, έργα που προωθούσαν την ανάπτυξη, δημιουργώντας ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας.
Υπό τη σκέπη των φορέων αυτών τα συμβαλλόμενα κράτη όριζαν την ισοτιμία του νομίσματός τους σε σχέση με το δολάριο το οποίο και μόνο ήταν μετατρέψιμο σε χρυσό. Η ισοτιμία θα παρέμενε σταθερή (η κύμανσή της επιτρεπόταν μόνο σε εύρος 1%), αλλά ήταν δυνατό να μεταβληθεί έπειτα από κοινή συμφωνία που δεν θα αιφνιδίαζε τους εμπορικούς εταίρους.
Η συμφωνία του Μπρέτον Γουντς θεωρείτο ότι θα λειτουργούσε ευνοϊκά για όλα τα μέρη. Οι πλουσιότερες χώρες άμβλυναν τους ανταγωνισμούς τους υποχρεωνόμενες σε αμοιβαίες συνεννοήσεις που αφορούσαν ζητήματα στις διεθνείς οικονομικές τους σχέσεις. Οι φτωχότερες είχαν πρόσβαση σε αναπτυξιακά δάνεια από την Π.Τ. και εγγύηση βοήθειας σε ανισορροπίες των ισοζυγίων πληρωμών τους από το ΔΝΤ. Πολύ αργότερα, μετά το 1970, οι όροι δανειοδότησης του τελευταίου χαρακτηρίστηκαν καταχρηστικοί και εκμεταλλευτικοί από διανοούμενους στις χώρες αυτές.
Ολες οι συμμετέχουσες χώρες συνέβαλαν με μερίδια χρυσού και συναλλάγματος στη δημιουργία του ΔΝΤ, μερίδια που θα μπορούσαν να δανειστούν σε περίπτωση ανάγκης. Ο χρυσός καταβλήθηκε άμεσα, ενώ σε ό,τι αφορά το συνάλλαγμα οι πληρωμές γίνονταν σε «γνωστά» νομίσματα, ευρείας αποδοχής παγκοσμίως. Το 1960 θεσμοθετήθηκε η «Γενική Συμφωνία Δανεισμού» που έδωσε το δικαίωμα στο ΔΝΤ να αποκτά επιπρόσθετα χρηματικά μέσα από την Ομάδα των Δέκα, δηλαδή τις ισχυρότερες οικονομικά χώρες. Προς τα τέλη της δεκαετίας του 1950 το σύστημα του κανόνα χρυσού-δολαρίου λειτουργούσε ικανοποιητικά, κυοφορούσε ωστόσο μια αστάθεια που δεν ήταν άλλη από τη μακροχρόνια πορεία του δολαρίου ως κεντρικού νομίσματος. Το σύστημα ευνοούσε μια κατάσταση όπου οι ΗΠΑ θα είχαν ελλειμματικό ισοζύγιο πληρωμών προκειμένου οι άλλες χώρες να συσσωρεύουν συνάλλαγμα. Καθώς όμως θα συνέβαινε αυτό, ο κίνδυνος μετατροπής του δολαρίου σε «μαλακό», πιθανά μη μετατρέψιμο, νόμισμα θα αυξανόταν.
Για να αντιμετωπιστεί η πιθανή αυτή εξέλιξη έγινε το 1968 αναθεώρηση του καταστατικού του ΔΝΤ και εισήχθησαν τα «Ειδικά Τραβηκτικά Δικαιώματα», ένα νέο, τεχνητό, διεθνές αποθεματικό νόμισμα, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί παράλληλα με το δολάριο για την τακτοποίηση δανείων μεταξύ κρατών-μελών, αν παρίστατο ανάγκη. Αιτούσες χώρες θα μπορούσαν πάλι, σε περίπτωση ανάγκης, να δανειστούν έντοκα από άλλες χώρες-μέλη του συστήματος, χρησιμοποιώντας αυτή τη διευκόλυνση.
Μ.ΨΑΛΙΔΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 11-2-2011
Η Διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς
Εκπρόσωποι 44 χωρών καθόρισαν το μεταπολεμικό σύστημα
διεθνούς οικονομικής διακυβέρνησης που διήρκεσε περίπου 30 χρόνια
67 χρόνια πριν
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ακόμη μαινόταν, όταν από την 1η έως την 22α Ιουλίου 1944, στο ξενοδοχείο «Μάουντ Ουάσιγκτον» του Μπρέτον Γουντς, μιας δασώδους περιοχής στο Νιου Χαμσάιρ των ΗΠΑ, 44 κράτη συμμετείχαν στη νομισματική και χρηματοπιστωτική συνδιάσκεψη που θα καθόριζε τον χαρακτήρα της παγκόσμιας οικονομίας στον μεταπολεμικό κόσμο. Ανάμεσα στους στόχους ήταν η ανοικοδόμηση χωρών και η αποφυγή των παγίδων του Μεσοπολέμου, με έμφαση στη διατήρηση ανοιχτών αγορών. Αξονας έπρεπε να είναι η διεθνής συνεργασία. Στη Διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς, όπως έμεινε στην Ιστορία, αποφασίστηκε έτσι η δημιουργία της Παγκόσμιας Τράπεζας, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της GATT -η οποία το 1995 αντικαταστάθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου- καθώς και η υιοθέτηση συστήματος σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, γνωστού αργότερα και ως συστήματος του Μπρέτον Γουντς. Οι δεκαετίες του 1950 και του 1960 γνώρισαν ευημερία και ανάπτυξη. Ωστόσο, λόγω της στήριξής του στο δολάριο, το σύστημα περιείχε ήδη από τη γέννησή του στοιχεία αστάθειας. Αυτά εντάθηκαν με τον πόλεμο στο Βιετνάμ και το 1971 ο Νίξον ανακοίνωσε την παύση μετατρεψιμότητας του δολαρίου σε χρυσό. Το νέο καθεστώς ήταν πλέον αυτό των κυμαινόμενων ισοτιμιών και το σύστημα του Μπρέτον Γουντς παρελθόν. Φορείς, όμως, που προέκυψαν από τη συνδιάσκεψη του 1944, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, συνεχίζουν τη λειτουργία τους και σήμερα.
Το αμερικανικό Σχέδιο Γουάιτ και το βρετανικό Σχέδιο Κέινς
Παρά τη συντονισμένη προετοιμασία της συνδιάσκεψης δεν έλειψε η αγωνία για το τελικό αποτέλεσμα. Ηνωμένες Πολιτείες και Βρετανία αναμετρήθηκαν σχετικά με το μέλλον στη διάρκεια της συνδιάσκεψης, με τις ΗΠΑ, βέβαια, να κερδίζουν τελικά. Η Βρετανία κατέθεσε το Σχέδιο Κέινς, το οποίο προέβλεπε τη δημιουργία ενός λογιστικού νομίσματος, που ο Τζον Μέιναρντ Κέινς αποκάλεσε «μπάνκορ». Το νόμισμα αυτό θα μπορούσε, σύμφωνα με το σχέδιο του Κέινς, να εξελιχθεί σε μελλοντικό παγκόσμιο νόμισμα, στο οποίο θα δανειοδοτούνταν ειδικά φτωχότερες χώρες. Το εναλλακτικό, αμερικανικό σχέδιο του Χάρι Ντέξτερ Γουάιτ απέβλεπε στην επιβεβαίωση της ισχύος του δολαρίου μεταπολεμικά και δεν ήθελε άλλο κοινό νόμισμα διενέργειας και τακτοποίησης των διεθνών πληρωμών.
Πιο συγκεκριμένα, κατά τον Κέινς χρειαζόταν ένα συντονισμένο σχέδιο μακράς πνοής και αποφυγής των δεινών του μεσοπολέμου. Κατά τον ίδιο έπρεπε να δημιουργηθεί μία Διεθνής Ενωση Συμψηφισμών που θα ήταν τράπεζα και οίκος συμψηφιστικών πράξεων ταυτόχρονα. Διεθνή χρέη θα τακτοποιούνταν σε πολυμερή βάση με όλα τα συμμετέχοντα μέλη να συμβάλλουν στην επίλυσή τους. Πρόσκαιρα ελλειμματικές χώρες θα μπορούσαν να δανείζονται σε μπάνκορ, νόμισμα προσδεδεμένο στον χρυσό, που θα μπορούσε στην πορεία του χρόνου να μετεξελιχθεί σε παγκόσμιο νόμισμα. Η Ενωση θα έπρεπε να αποτρέπει με κατάλληλους χειρισμούς, είτε επίμονα ελλείμματα είτε συνεχή πλεονάσματα ισοζυγίων πληρωμών, εξασφαλίζοντας μακροχρόνια παγκόσμια ισορροπία εξωτερικών λογαριασμών όλων των κρατών-μελών του συστήματος.
Το Σχέδιο Γουάιτ δεν ήταν τόσο φιλόδοξο. Αποτύπωνε την πιστοποίηση της ισχύος του δολαρίου από τη διεθνή κοινότητα και διατύπωνε ένα ελάχιστο θεσμικό πλαίσιο παρέμβασης που θα εγγυόταν τη διαφύλαξη ισορροπίας της παγκόσμιας οικονομίας σε περίπτωση κλυδωνισμού. Δεν λάμβανε υπόψη τη μακροχρόνια περίοδο όπως στο Σχέδιο Κέινς.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 13-2-2011
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)