ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΕΘΝΟΚΑΘΑΡΣΗ 1912-1913

Πόλεμος και εθνοκάθαρση"Των εχθρών τα φουσάτα περάσαν / σαν το λίβα που καίει τα σπαρτά", υπενθυμίζει ένα παλιό στρατιωτικό εμβατήριο, πριν μας διαβεβαιώσει πως "η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει". Όμως και τα δικά μας τα φουσάτα διέπραξαν ουκ ολίγα στο πέρασμά τους, σε πόλεις και χωριά με "εθνολογική σύσταση" πολύ διαφορετική απ'' ό,τι υποστήριζαν οι κήρυκες της Μεγάλης Ιδέας. Από τα Γιαννιτσά και το Κιλκίς του 1912-13 μέχρι τη Βόρειο Ήπειρο του 1914 και την ενδοχώρα της Μικρασίας το 1919-22, η δράση του ελληνικού στρατού και των παραστρατιωτικών ομάδων που τον συνόδευαν (ή τον υποκαθιστούσαν) σημαδεύτηκε από αγριότητες, ελάχιστα διαφορετικές απ'' όσα διέπραξαν το ίδιο διάστημα οι αντίπαλοί του. Αγνοημένες συνήθως από την επίσημη Ιστορία κι εθνικιστική παραφιλολογία, οι βιαιότητες όλων των εμπολέμων της δεκαετίας 1912-1922 κατά των αλλοεθνών αμάχων των Βαλκανίων και της Μικράς Ασίας δεν ήταν μια απλή "παράπλευρη" συνέπεια των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Η εκκαθάριση κάθε εθνικής επικράτειας από τα "αλλογενή" στοιχεία υπήρξε, αντίθετα, συστατικό στοιχείο της διαμόρφωσης των σύγχρονων "εθνικά αμιγών" κρατών. Αν η γενοκτονία των Αρμενίων συνιστά την ακρότατη εκδοχή αυτής της στρατηγικής, τον κανόνα συγκρότησε αυτό που σήμερα αποκαλούμε εθνοκάθαρση: χιλιάδες άνθρωποι διώχτηκαν από τις πατρογονικές τους εστίες, που έτυχε να βρεθούν στη "λάθος"

ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ ΞΕΝΟΣ

ΟΙ ΜΑΖΙΚΕΣ ΑΠΕΛΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΑΝ ΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΑ
Είτε το θέλουμε είτε όχι, όσοι ζούμε στην Ευρώπη ή σε μέρη επηρεασμένα από ευρωπαϊκές αξίες, παραμένουμε παιδιά της Λωζάννης, της συνθήκης δηλαδή που υπογράφηκε στην όχθη μιας ελβετικής λίμνης μετά το τέλος του Α' Παγκόσμιου πολέμου, όπου αποφασίστηκε μια μαζική, αναγκαστική μετανάστευση κατοικων μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Ως μάχιμος δημοσιογράφος με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη νοτιοανατολική Ευρώπη, βρίσκω συνεχώς μπροστά μου αναμνηστικά της κληρονομιάς που άφησε αυτή η μοιραία συνθήκη.Bruce Clark

Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ

ΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΠΟΓΚΡΟΜ ΤΗΣ 6ΗΣ -7ΗΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1955 ΚΑΙ Ο ΑΦΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ
Τη νύχτα της 6ης προς 7η Σεπτεμβρίου 1955, η ελληνική κοινότητα της Κωνσταντινούπολης έγινε στόχος απρόκλητων βιαιοτήτων. Μέσα σε λίγες ώρες εμπορικά καταστήματα, βιοτεχνίες, σπίτια, ακόμα και οι εκκλησίες των Ελλήνων μετατράπηκαν σε ερείπια. Τα γεγονότα αυτά σήμαναν την αρχή του τέλους της κοινότητας των Ρωμιών της Πόλης.
Η βίαιη αυτή επίθεση συνυφάνθηκε με τις ψυχροπολεμικές πολιτικές εξελίξεις της εποχής, και τα πραγματικά γεγονότα αποσιωπήθηκαν εξίσου γρήγορα. Με αφορμή την 50ή επέτειο της μεγάλης καταστροφής, ο Σπύρος Βρυώνης ανασυνέθεσε τα γεγονότα εκείνης της νύχτας στο μεγαλειώδες έργο του Ο μηχανισμός της καταστροφής: το τουρκικό πογκρόμ της 6ης - 7ης Σεπτεμβρίου 1955 και ο αφανισμός της ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης, το οποίο εκδόθηκε στα αγγλικά το 2005.

ΧΑΜΕΝΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ

ΣΜΥΡΝΗ 1922-Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Το Χαμένος Παράδεισος είναι μια δυνατή ιστορία καταστροφής, ηρωισμού και επιβίωσης, ειπωμένο με τον ξεχωριστό λόγο που κατέστησε τον Γκάιλς Μίλτον επιτυχημένο δημοσιογράφο και συγγραφέα. Ξετυλίγεται μέσα από τις αναμνήσεις επιζώντων, πολλοί απ' τους οποίους μιλάνε για πρώτη φορά δημόσια, και τις μαρτυρίες εκείνων που βρέθηκαν στη δίνη μιας από τις μεγαλύτερες καταστροφές της σύγχρονης ιστορίας.

ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΟΥΛΑΓΕΦ

Η Υπόθεση Τουλάγιεφ διαιρείται σε δέκα κεφάλαια (ή «αλληλοσυμπληρούμενους πίνακες» όπως τα αποκάλεσε ο Σερζ σε ένα φυλλάδιο). Το καθένα τους είναι λίγο ως πολύ αυτοτελές. Το καθένα εστιάζει σε έναν διαφορετικό χαρακτήρα, παρότι αρκετοί από τους χαρακτήρες εμφανίζονται σε περισσότερα από ένα κεφάλαια. Η πλοκή εξελίσσεται χρονολογικά, από την απροσχεδίαστη, σχεδόν τυχαία δολοφονία του Τουλάγιεφ, ενός ανώτατου στελέχους του Κόμματος, μέχρι την εκτέλεση, έναν χρόνο αργότερα, τριών ανδρών, οι οποίοι ήταν όλοι τους σημαίνοντες μπολσεβίκοι, μπλέχτηκαν στα δίχτυα της έρευνας και επιλέχτηκαν να πληρώσουν για το ανεξιχνίαστο έγκλημα.

Η ΦΑΡΜΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ

Η περίφημη αλληγορία του Όργουελ, κριτική του ολοκληρωτισμού και ειδικά του σταλινικού φαινομένου, που διαβάστηκε και άσκησε επιρροή όσο λίγα βιβλία. Η επανάσταση των ζώων μιας φάρμας, η ανατροπή της τυραννίας του ανθρώπου και η πορεία της νέας εξουσίας προς τον αυταρχισμό.

1 9 8 4

Η εφιαλτική παρουσία του «Μεγάλου Αδελφού», που τα πάντα συμβαίνουν κάτω από τη συνεχή παρακολούθησή του, σε ένα από τα σπουδαιότερα έργα της παγκόσμιας γραμματείας, σήμα κινδύνου για τον ολοκληρωτισμό που απειλεί τους ανθρώπους όλων των εποχών.

Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ

Απαγορευμένη ΓλώσσαΠερίπου ένας στους τρεις κατοίκους της ελληνικής Μακεδονίας είχε το 1912 ως μητρική του γλώσσα τα σλαβομακεδονικά. Το 1965, υπηρεσιακές εκθέσεις εκτιμούσαν σε 130-150.000 τους σλαβόφωνους κατοίκους τριών μονάχα νομών (Φλώρινας, Καστοριάς και Πέλλας). Στις αρχές του 21ου αιώνα, τα "ντόπικα" εξακολουθούν να μιλιούνται σε μεγάλο μέρος της Βόρειας Ελλάδας. Η εξάλειψη αυτής της σλαβογλωσσίας θεωρήθηκε ευθύς εξαρχής -και παρέμεινε ώς τις μέρες μας- ο μείζων "εθνικός στόχος" στην περιοχή. Για την επίτευξή του στρατεύτηκε όλος ο κρατικός μηχανισμός, από την κορυφή της διοικητικής ιεραρχίας μέχρι τον απλό χωροφύλακα ή δάσκαλο. Αντίθετα απ'' ό,τι ισχυρίζεται η κυρίαρχη ιστοριογραφία, η περίοδος της μεταξικής δικτατορίας δεν αποτέλεσε τη μοναδική εποχή δίωξης του "τρισκατάρατου ξενικού ιδιώματος", αλλά την κορύφωση μιας πολιτικής που κράτησε δεκαετίες. Η απαγορευμένη γλώσσα παρακολουθεί αυτή την πολιτική καταστολής, τρομοκράτησης, χλευασμού και "εθνικής" κινδυνολογίας στη διαχρονική της εξέλιξη, από τις αρχές του 20ού αιώνα έως σήμερα.

Η ΕΥΓΕΝΗΣ ΜΑΣ ΤΥΦΛΩΣΙΣ

Η ευγενής μας τύφλωσιςΗ ιστορική αυτή μελέτη, μέσα από μία λεπτομερή αναφορά στα καθέκαστα της ελληνικής πολιτικής ζωής της πρώτης εικοσιπενταετίας του αιώνα μας, και κάποια παλαιότερα, επιχειρεί να δείξει και να εξηγήσει το πώς και το γιατί τα περίφημα "εθνικά θέματα", όταν εμφανίζονται με αυτή τη μορφή, με αυτήν ακριβώς τη διόλου αθώα γλωσσική διατύπωση (τη μη μεταφράσιμη σε οποιαδήποτε άλλη ευρέως γνωστή γλώσσα, πλην, ίσως, εκείνη της γαλλικής άκρας Δεξιάς του τέλους του 19ου αι.), όταν, εν άλλοις λόγοις, δεν ονομάζονται με το πραγματικό τους όνομα, που είναι προβλήματα άμυνας και εξωτερικής πολιτικής, τότε τα "εθνικά θέματα" δεν "''καταλήγουν δυστυχώς να είναι", όπως συνήθως λέγεται, αλλά είναι, εξ ορισμού, ζητήματα εσωτερικής πρωτίστως πολιτικής, τα οποία έχουν άμεση σχέση με τη διεκδίκηση ή τη διατήρηση της εξουσίας.

ΤΙ ΔΙΑΒΑΖΩ Τ Ω Ρ Α

Υ Π Α Τ Ι Α

Η Υπατία, κόρη του μαθηματικού και αστρονόμου Θέωνα, του τελευταίου διευθυντή του μουσείου της Αλεξάνδρειας, γεννήθηκε στα μέσα του 4ου αιώνα μ.Χ. Γρήγορα ξεπέρασε σε γνώσεις τον Θέωνα και δίδαξε μια εκλεκτή ομάδα σπουδαστών, που μετέβαλαν την Αλεξάνδρεια σε ένα από τα πιο γνωστά κέντρα ερευνών της αρχαιότητας. Το 415, η Υπατία έπεσε θύμα αλλεπάλληλων βιασμών, βασανίστηκε και διαμελίστηκε από μια ομάδα φανατικών χριστιανών που δρούσαν υπό τις διαταγές του πατριάρχη της πόλης. Ωστόσο, το όνομά της διέτρεξε την Ιστορία και τη θυμόμαστε μέχρι σήμερα ως σύμβολο μιας προνομιακής ευφυΐας που αποτέλεσε πρόκληση για το σκοταδισμό της εποχής της. ...

Θ Ε Ρ Β Α Ν Τ Ε Σ

Για τον δον Κιχώτη τα ξέρουμε όλα. Μας τα αφηγήθηκε με λεπτομέρειες ο Θερβάντες και στη συνέχεια τα ανέλυσαν τα εκατοντάδες βιβλία των μελετητών του έργου του. Για τον ίδιο τον Θερβάντες, όμως, δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτε. Η ζωή του συγγραφέα του δον Κιχώτη εξακολουθεί να καλύπτεται από ένα πέπλο μυστηρίου. Δεν ξέρουμε πολλά για όλα όσα τράβηξε, ενώ αγνοούμε παντελώς ό,τι αφορά την ιδιωτική του ζωή ή το χαρακτήρα του. Ο Θερβάντες έχει τόσες ζωές όσες και οι εκατοντάδες βιογραφίες του που κυκλοφορούν σε όλον τον κόσμο. Ο Αντρές Τραπιέγιο γράφει τη βιογραφία του μεγάλου ισπανού ...