Ενα «οδοιπορικό» με τον καθηγητή Αμερικανικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, Eric Foner
Του ΧΡΟΝΗ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΥ
Λατρεύεται από τους φοιτητές του και μισείται από τους ιδεολόγους της Δεξιάς, που θεωρούν το επιστημονικό του έργο αντιαμερικανικό.
Κάπως έτσι έχουν περιγράψει τα αμερικανικά μέσα τον Eric Foner, την πιο εξέχουσα αυθεντία στον τομέα της Αμερικανικής Ιστορίας στον κόσμο. Καθηγητής στην έδρα DeWitt Clinton του Πανεπιστημίου Κολούμπια και βραβευμένος με τα δύο πιο σημαντικά βραβεία διδασκαλίας, ο Eric Foner έχει επίσης διατελέσει καθηγητής Αμερικανικής Ιστορίας και Θεσμών στην έδρα Pitt στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, καθηγητής Αμερικανικής Ιστορίας στην έδρα Harmsworth Professor στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, και Fulbright καθηγητής στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Μόσχας.
Ο Foner έχει γράψει σειρά σημαντικότατων βιβλίων για την αμερικανική ιστορία, που έχουν κυκλοφορήσει σε πολλές ξένες γλώσσες, συμμετέχει στη συντακτική επιτροπή του αμερικανικού προοδευτικού περιοδικού «The Nation» και αρθρογραφεί τακτικά στους «New York Times», στην «Washington Post», στους «Los Angeles Times» και στο «London Review of Books».
Η θέση που κατέχει ο Λίνκολν στην αμερικανική ιστορία είναι αναμφισβήτητα μοναδική. Διάφοροι ιστορικοί τον έχουν περιγράψει ως τον «μεγαλύτερο πρόεδρο στην αμερικανική ιστορία», «ο απελευθερωτής των μαύρων σκλάβων», και «μια πολιτική μεγαλοφυΐα». Εσείς, βέβαια, έχετε μελετήσει σε μεγάλο βάθος την πολιτική και το έργο του Λίνκολν και έχετε γράψει το πολυβραβευμένο βιβλίο με τίτλο «Ο Δικός μας Λίνκολν: Νέες Απόψεις για τον Λίνκολν και τον Κόσμο του». Πού τελειώνουν οι μύθοι και πού αρχίζει η πραγματικότητα όταν εξετάζουμε την ιστορική και πολιτική κληρονομιά του 16ου προέδρου των ΗΠΑ;
«Ο Λίνκολν θα είναι πάντα τυλιγμένος στο πέπλο του μύθου επειδή φαίνεται να επικυρώνει τα χαρακτηριστικά που οι Αμερικανοί θεωρούν ότι είναι βασικά στον εθνικό μας χαρακτήρα: ανήλθε στην εξουσία από ταπεινή καταγωγή, πιστοποιώντας μ' αυτό τον τρόπο ότι υπάρχουν ευκαιρίες για όλους στην αμερικανική κοινωνία. Ηταν ο "τίμιος Abe" που έπαιξε με τους κανόνες της καπιταλιστικής οικονομίας. Ηταν ένας πολιτικός που χρησιμοποίησε την εξουσία του για αδιαμφισβήτητα ηθικούς λόγους. Ολα αυτά είναι αληθινά, αλλά αποτελούν μόνο ένα μέρος της ιστορίας, όπως συμβαίνει συνήθως με τους περισσότερους μύθους. Οι απόψεις του για τη δουλεία, λόγου χάριν, δεν διέφεραν αρχικά από αυτές των υπολοίπων λευκών της εποχής του. Πίστευε στο διαχωρισμό των δύο φυλών και θεωρούσε την απέλαση των μαύρων επιτακτική ανάγκη. Αργότερα, όταν συνειδητοποίησε ότι οι μαύροι στην Αμερική θα συνυπήρχαν με τους λευκούς, κατανόησε πως έπρεπε να δοθεί λύση στο ζήτημα της δουλείας».
Δουλοκτημοσύνη και εμφύλιος
Στην επικρατούσα εκδοχή της αμερικανικής ιστορίας και αμερικανικής λαογραφίας, η δουλοκτημοσύνη θεωρείται ως η κύρια αιτία πίσω από τον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο. Πόσο α(να)κριβής είναι αυτή η εξήγηση για το ξέσπασμα του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου;
«Ο Λίνκολν είπε στην ομιλία της δεύτερης ενθρόνισής του πως όλοι γνώριζαν ότι η δουλοκτημοσύνη ήταν η αιτία του εμφυλίου πολέμου. Αυτό ήταν προφανές για τους ανθρώπους εκείνης της εποχής. Πολύ αργότερα, όταν οι λευκοί Αμερικανοί επανασυνδέθηκαν γύρω από τη βάση της υποταγής των μαύρων, η δουλοκτημοσύνη κόπηκε τελείως από το αφήγημα και ο εμφύλιος πόλεμος εξελίχθηκε σε μια μάχη για τα δικαιώματα των πολιτειών, ή τους δασμούς, ή για κάποιο άλλο ζήτημα. Δίχως τη δουλοκτημοσύνη, ο εμφύλιος πόλεμος είναι αδιανόητος. Ο εμφύλιος πόλεμος επαναπροσδιόρισε την έννοια της ελευθερίας και εξέτεινε τα δικαιώματα προς αυτήν με πολύ έντονους και ουσιαστικούς τρόπους».
Η εποχή μετά τον εμφύλιο πόλεμο δεν βελτίωσε απαραιτήτως τις συνθήκες των μαύρων. Ηταν ο ρατσισμός, οι ιδιαιτερότητες του αμερικανικού καπιταλισμού, ένας συνδυασμός των δύο αυτών παραγόντων, ή ακόμα και κάτι άλλο, για το ότι Αμερική συνέχισε να είναι χωρισμένη σε μαύρους και λευκούς μέχρι και πρόσφατα;
«Αμέσως μετά τον εμφύλιο πόλεμο, οι ΗΠΑ βίωσαν την εποχή της Ανοικοδόμησης, όπου οι μαύροι σημείωσαν τεράστια πρόοδο σε αστικά και πολιτικά δικαιώματα. Αλλά η πολιτική επανάσταση δεν συνοδευόταν με μια οικονομική επανάσταση. Οι πρώην σκλάβοι παρέμειναν οικονομικά εξαρτώμενοι από τους λευκούς νοτίους. Εκτός αυτού, ο Βορράς υποχώρησε από τη δέσμευσή του προς την ισότητα και μια μεγάλη χρονική περίοδος ακολούθησε, όπου οι μαύροι ήταν πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Η άμεση αιτία ήταν ο ρατσισμός του Νότου, αλλά ο Βορράς ενέδωσε σ' αυτή την εξέλιξη. Δεν είμαι βέβαιος ότι ο καπιταλισμός είχε πολλά να κάνει ή με τη μια ή με την άλλη εξέλιξη -ο καπιταλισμός μπορεί εύκολα να συνυπάρξει και με τη φυλετική ανισότητα και με τα ίσα δικαιώματα».
Ο Ομπάμα έτρεφε πάντα ένα βαθύ θαυμασμό για τον Λίνκολν και φαίνεται να ταυτίζεται τόσο πολύ μαζί του, που ένα μεγάλο μέρος των μέσων ήδη απεικονίζουν τον Ομπάμα ως τον νέο Λίνκολν. Υποθέτοντας ότι μπορούν να γίνουν συγκρίσεις, με δεδομένες τις τεράστιες διαφορές στις ιστορικές συνθήκες και επιλογές, υπάρχουν σημαντικές πολιτικές και ιστορικές ομοιότητες μεταξύ του 16ου και του 44ου προέδρου των ΗΠΑ που να δίνουν έστω κάποια ισχύ στην αξίωση ότι ο Ομπάμα είναι, έστω και συμβολικά, ένας νέος Λίνκολν;
«Φυσικά το γεγονός ότι ο Ομπάμα είναι ο πρώτος μαύρος πρόεδρος των ΗΠΑ τον συνδέει συμβολικά με τον Λίνκολν, τον απελευθερωτή. Και οι δύο ήταν από το Ιλινόις, ανήλθαν και οι δύο σε περίοπτη θέση λόγω ευγλωττίας και ρητορικής, δίχως πρώην επιτυχίες στην εθνική πολιτική. Εκτός από αυτά, νομίζω ότι όποιες άλλες συγκρίσεις είναι αρκετά ανιστόρητες».
Υπάρχει αναζωπύρωση της αμερικανικής δημοκρατίας; Αν ναι, κατά πόσο αυτό οφείλεται στις ελπίδες που δημιουργήθηκαν στη συνείδηση των Αμερικανών πολιτών εξαιτίας της ανόδου του Ομπάμα στην κορυφή του πολιτικού συστήματος, ύστερα μάλιστα από 8 καταστροφικά χρόνια πολιτικής του Μπους;
«Νομίζω ότι οι Αμερικανοί καταπιάνονται πλέον πολύ περισσότερο με την πολιτική και έχουν σε υψηλότερη εκτίμηση τον πρόεδρό τους, απ' ό,τι στο πρόσφατο παρελθόν. Εν μέρει αυτό είναι μια αντίδραση ενάντια στις καταστροφές που προκάλεσε η προεδρία του Μπους, εν μέρει μια επιθυμία για ισχυρή ηγεσία σε μια εποχή οικονομικής κρίσης. Ο Ομπάμα, πάντως, έχει βρει τους τρόπους να κινητοποιήσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού, κυρίως μέσω του Διαδικτύου, και αυτό είναι κάτι το οποίο μπορεί να αντιπροσωπεύσει μια σημαντική αλλαγή στην κατανόησή μας για το πώς λειτουργεί η δημοκρατία. Μπορεί να είμαστε στην απαρχή ενός πολιτικού πειράματος με εντυπωσιακές συνέπειες για το μέλλον της δημοκρατίας».
Προσδοκάτε, ή τουλάχιστον ελπίζετε για μια επιστροφή στις μεγάλες προοδευτικές παραδόσεις της αμερικανικής πολιτικής ιστορίας (η εποχή του προοδευτισμού κατά το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα, το New Deal του Ρούζβελτ, τη Μεγάλη Κοινωνία του Τζόνσον) λόγω της τρέχουσας κρίσης;
«Σίγουρα, οι πρώτες ενέργειες και προτάσεις του Ομπάμα επανέρχονται σ' αυτές τις προηγούμενες εποχές ενεργού διακυβέρνησης προς το γενικό κοινωνικό καλό. Μένει να δούμε πόσο μεγάλο μέρος του σχεδίου του θα βρει στήριξη στο Κογκρέσο. Αλλά φαίνεται ότι η εκλογή του σηματοδοτεί το τέλος της εποχής Ρέιγκαν και του μοντέλου -αδύνατη κυβέρνηση, χαμηλοί φόροι, πλήρης απελευθέρωση και απορρύθμιση των αγορών- που κυριαρχούσε στην αμερικανική ζωή κάτω από τις κυβερνήσεις Ρέιγκαν, Μπους, Κλίντον και Μπους. Οι εκλογές του 2008 μπορεί κάλλιστα να αποδειχθούν μια σημαντική κρίσιμη καμπή στην αμερικανική ιστορία, όπου καθιερώνεται ένα νέο σύνολο ιδεών διακυβέρνησης για την επόμενη γενιά».
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 09/05/2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου