Του ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΥ
Το κοινωνικό έλλειμμα της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι γνωστό.
Το όραμα του κοινού ευρωπαϊκού κοινωνικού χώρου δεν έχει προχωρήσει στην ουσία. Οι όποιες πολιτικές απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με ελάχιστες εξαιρέσεις, είτε διευκολύνουν την οικονομική ενοποίηση είτε αποτελούν εθελοντικό συντονισμό εθνικών πολιτικών χωρίς δεσμευτική ισχύ είτε είναι απλώς διακηρύξεις. Η Συνθήκη της Λισσαβώνας δεν τόλμησε να θίξει τα μεγάλα κοινωνικά θέματα. Η επικυριαρχία της νεοφιλελεύθερης οικονομικής ιδεολογίας και πρακτικής στην ευρωπαϊκή οικοδόμηση δεν άφησε πολλά περιθώρια κοινωνικής παρέμβασης.
Είναι όμως αναγκαία η Κοινωνική Ευρώπη; - θα ρωτήσει ένας καλόπιστος πολίτης. Από τη στιγμή που υπάρχουν εθνικά κοινωνικά κράτη, ποια ανάγκη υπάρχει για υπερεθνικές κοινωνικές ρυθμίσεις, για υπερεθνική αναδιανομή του ευρωπαϊκού πλούτου; Η απάντηση είναι απλή: Η ίδια η ευρωπαϊκή ενοποίηση χρειάζεται μια διαρκή νομιμοποίηση για να προχωρήσει. Αυτή η νομιμοποίηση δεν μπορεί να δοθεί παρά μόνο από τους Ευρωπαίους πολίτες και μόνο στη βάση των κοινών κοινωνικών δικαιωμάτων. Η κοινωνική ιδιότητα του Ευρωπαίου πολίτη είναι, επομένως, όρος και προϋπόθεση της οικονομικής ενοποίησης. Αποτελεί συν-ιδρυτικό στοιχείο της επιδιωκόμενης κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας.
Πώς μπορεί να προχωρήσει η οικοδόμηση της κοινωνικής Ευρώπης την εποχή της κρίσης; Οι πρόσθετες οικονομικές δυσκολίες δεν παρεμποδίζουν ή αναβάλλουν άραγε αυτόν τον στόχο, όπως υποστηρίζουν οι νεοφιλελεύθεροι; Τούτο εξαρτάται από τους στόχους που θα θέσουμε και τη διαθεσιμότητα των μέσων που θα χρησιμοποιηθούν. Είναι ευνόητο ότι η οικοδόμηση ενός ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους στο πρότυπο των εθνικών είναι αδύνατη σήμερα. Επιβάλλεται, επομένως, η επιλογή προτεραιοτήτων. Πολιτικές απασχόλησης και πολιτικές προστασίας των αδυνάτων και θυμάτων της κρίσης είναι οι δύο κρίσιμες κατευθύνσεις, στις οποίες πρέπει να επικεντρώσουν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί το ενδιαφέρον τους. Αυτές οι δύο πολιτικές πρέπει ν' αποκτήσουν πανευρωπαϊκό χαρακτήρα και να συμπληρώσουν τις αντίστοιχες εθνικές πολιτικές. Αλλες ευρωπαϊκές κοινωνικές πρωτοβουλίες μπορούν να περιμένουν καλύτερες ημέρες.
Αλλά η πραγματικά καινοτομική προσέγγιση αφορά τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη των δύο αυτών στόχων. Η προσήλωση στο δεδομένο Σύμφωνο Σταθερότητας, τη δημοσιονομική πειθαρχία και τη νομισματική αυστηρότητα δεν μπορούν να συμβάλουν στο ξεπέρασμα της κρίσης και στην άσκηση κοινωνικών πολιτικών. Εκφράζουν παρωχημένες αντιλήψεις της εποχής του νεοφιλελευθερισμού που προηγήθηκε και που εξάντλησαν τη δυναμική τους. Η σημερινή πραγματικότητα επιβάλλει την «εύκολη» και «άφθονη» χρηματοδότηση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, τη διάθεση μεγάλων κονδυλίων και πόρων για την επέκταση της απασχόλησης και την εφαρμογή πολιτικών προστασίας των αδυνάτων. Το φθηνό χρήμα, τα δημόσια ελλείμματα, το δημόσιο χρέος, ακόμη και ένας ελεγχόμενος πληθωρισμός δεν πρέπει να φοβίζουν όταν πρόκειται να αντιμετωπιστούν κοινωνικά προβλήματα, να διαφυλαχθεί η κοινωνική ειρήνη και να προστατευθεί ο παραγωγικός ιστός. Η οικονομική ιστορία του 20ού αιώνα έχει προσφέρει πολλά θετικά τέτοια παραδείγματα.
Ωστόσο, τα προβλήματα της κοινωνικής Ευρώπης την εποχή της κρίσης δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά παρά μόνο στο πλαίσιο μιας πολιτικής Ευρώπης. Μιας πολιτικής ομοσπονδίας, που δεν θα έχει τις θεσμικές, δημοσιονομικές, πολιτικές και κοινωνικές αγκυλώσεις του σημερινού διακυβερνητικού μορφώματος. Μιας ομόσπονδης Ευρώπης, με ισχυρή εκτελεστική, νομοθετική και φορολογική εξουσία, που θα μπορεί να προβαίνει σε πανευρωπαϊκές οικονομικές και κοινωνικές ρυθμίσεις και να ασκεί κεντρική αναδιανεμητική πολιτική. Ας μην ξεχνάμε ότι οι μεγάλες πολιτικές, κρατικές, οικονομικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις στην Ιστορία δρομολογήθηκαν σε εποχές μεγάλων κρίσεων. Σε τέτοιες εποχές, που τα τεράστια κοινωνικά προβλήματα απειλούν την κοινωνική συνοχή, αναλαμβάνονται και εφαρμόζονται μεταρρυθμιστικές πρωτοβουλίες που σαρώνουν ιδεολογικές και επιστημονικές ορθοδοξίες, παραδεδεγμένες πρακτικές και κατεστημένα συμφέροντα. Αυτές οι ιστορικές καμπές όμως δρομολογούνται μόνον από τολμηρούς πολιτικούς με ρηξικέλευθα προγράμματα.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 09/05/2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου