ΣΤΑΖΙ....ΛΑΝΤ

Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

Στις αρχές του '90, μια νεαρή αυστραλιανή νομικός, η Αννα Φάντερ, εργαζόταν στη διεθνή υπηρεσία της τηλεόρασης στο πρώην Δυτικό Βερολίνο, στόχος της οποίας ήταν να προβάλλει την καλή εικόνα της Γερμανίας ανά την υφήλιο.
Δουλειά τής Φάντερ ήταν ν' απαντά στις επιστολές των θεατών, όπου εκφράζονταν τα πιο απίθανα ερωτήματα -από το πού στεγάζεται η τάδε κλινική ώς τις διαδικασίες για την απόκτηση ασύλου.
Υπήρχε, όμως, κι ένας Γερμανός εγκατεστημένος στην Αργεντινή, που βομβάρδιζε το κανάλι με την ίδια επίμονη απορία: «Γιατί δεν κάνετε μια εκπομπή για το πώς έχουν τα πράγματα σήμερα με τους Ανατολικογερμανούς; Είκοσι χρόνια χρειάστηκαν για ν' αρχίσει η συζήτηση για το ναζιστικό καθεστώς. Πρέπει να φτάσει το 2010 ή το 2020 για να θυμηθούμε τι συνέβη εκεί πέρα;»
Αυτό είναι και το θέμα του βιβλίου της Φάντερ «Στάζιλαντ - Ιστορίες πίσω από το Τείχος του Βερολίνου» (μετ. Τρ. Παπαϊωάννου, εκδ. «Οκτώ»), που το 2004 απέσπασε τη σημαντικότερη διάκριση για δοκιμιακά έργα στη Βρετανία: το τι συνέβαινε επί σαράντα χρόνια σ' εκείνη τη γωνιά της Γης, όπου η μυστική αστυνομία χρησιμοποιούσε έναν πληροφοριοδότη ανά 6,5 πολίτες.
Η Στάζι ήταν ο εσωτερικός στρατός με τον οποίο η κυβέρνηση διατηρούσε τον έλεγχο, κι όφειλε να γνωρίζει τα πάντα για τους πάντες, χρησιμοποιώντας οποιοδήποτε μέσο -ως και δείγματα οσμής εσωρούχων. Τοποθετημένοι ο ένας δίπλα στον άλλον, οι φάκελοί της σχηματίζουν μια γραμμή μήκους 180 χιλιομέτρων, και η ποσότητά τους σχεδόν ισοδυναμεί μ' όλα τ' αρχεία που παρήχθησαν στην ιστορία της Γερμανίας από τον Μεσαίωνα. Δεν είναι ν' απορεί κανείς που εξαιτίας της παθολογικής της εμμονής με τις λεπτομέρειες, η Στάζι απέτυχε να προβλέψει το τέλος του κομμουνισμού, άρα και της χώρας που την εξέθρεψε.
Πίσω απ' τους αριθμούς, όμως, υπάρχουν οι άνθρωποι: «Δεν είμαι ο μόνος που διάβασε το "Στάζιλαντ" αφού είδε την ταινία "Οι ζωές των άλλων", έγραψε ο Νικ Χόρνμπι: "Οι ιστορίες που περιγράφει η Φάντερ όχι μόνο σε αφήνουν άναυδο μπροστά στην απίστευτα παρανοϊκή φιλοδοξία αυτού του ολοκληρωτικού πειράματος, αλλά σου ραγίζουν και την καρδιά"». Κι από τις πιο συγκλονιστικές ανάμεσά τους, που λειτουργεί κι ως ραχοκοκαλιά του βιβλίου, είναι εκείνη της Μύριαμ Βέμπερ από τη Λειψία.
Η Μύριαμ καταχωρίστηκε ως «εχθρός του κράτους» στα 16 της, σε μια εποχή που η Ανοιξη της Πράγας βρισκόταν στο φόρτε της, και η ίδια συμμετείχε στις διαδηλώσεις που γίνονταν στην πόλη της με αφορμή την ξαφνική κατεδάφιση του τοπικού πανεπιστημιακού ναού. Μετά την καταστολή των διαδηλώσεων, μαζί με μια συμμαθήτριά της, αγόρασαν μια παιδική σφραγίδα, μελάνι και γραμματάκια από καουτσούκ και βάλθηκαν να γεμίσουν τη Λειψία με προκηρύξεις -«Λαέ ύψωσε τη φωνή σου».
Εντοπίστηκαν, βασανίστηκαν, «έσπασαν». Κι εν αναμονή της δίκης τους, παραμονή Πρωτοχρονιάς του '68, η Μύριαμ πήρε μόνη της το τρένο για το Βερολίνο, αποπειράθηκε να διασχίσει το Τείχος ανεπιτυχώς, κι όταν αποφυλακίστηκε, «δεν ήμουν άνθρωπος πια».
Το 1979 προσπάθησε και πάλι να διαφύγει στη Δύση με τον σύζυγό της, τον Τσάρλι. Ούτε τότε τα κατάφεραν. Ο Τσάρλι φυλακίστηκε και λίγο αργότερα δολοφονήθηκε, με την Στάζι να επιμένει, χωρίς καμία απόδειξη βέβαια, ότι επρόκειτο γι' αυτοκτονία.
Να τι κρατάει ακόμα στη ζωή τη Μύριαμ: ότι οι υπαίτιοι για το θάνατό του θα τιμωρηθούν.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 22/2/2009