«Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα».

Η Ρόζα Λούξεμπουργκ ήταν όντως εκείνη που το ανέδειξε ως πολιτικό δίλημμα στο έργο της «Η κρίση της σοσιαλδημοκρατίας», το οποίο γράφτηκε τον Απρίλιο του 1915 και δημοσιεύτηκε στις αρχές του 1916 με το ψευδώνυμο Γιούνιους. Αλλά η ίδια η Λούξεμπουργκ στο επίμαχο χωρίο αποδίδει την πατρότητα της ρήσης στον Φρίντριχ Ενγκελς.

**Το κείμενο έχει ως εξής: «Ο Φρίντριχ Ενγκελς είπε κάποτε: Η αστική κοινωνία στέκει προ ενός διλήμματος, είτε να μεταβεί στο σοσιαλισμό είτε να κατρακυλήσει πίσω στη βαρβαρότητα. Τι σημαίνει μια "κατρακύλα στη βαρβαρότητα" στο σημερινό ύψος του ευρωπαϊκού πολιτισμού; Ολοι έχουμε διαβάσει μέχρι σήμερα αυτές τις λέξεις χωρίς να το πολυσκεφτούμε και τις επαναλάβαμε χωρίς να υποψιαζόμαστε τη φριχτή τους σοβαρότητα. Μια ματιά γύρω μας αυτή τη στιγμή δείχνει τι θα σήμαινε η κατρακύλα της αστικής κοινωνίας στη βαρβαρότητα. Αυτός ο παγκόσμιος πόλεμος είναι μια κατρακύλα στη βαρβαρότητα. Ο θρίαμβος του ιμπεριαλισμού οδηγεί στην εκμηδένιση του πολιτισμού - σποραδικά κατά τη διάρκεια ενός σύγχρονου πολέμου και οριστικά, όταν η περίοδος των παγκοσμίων πολέμων που ξεκίνησε τώρα ακολουθήσει την πορεία της μέχρι τις τελευταίες συνέπειες».

**Και η Λούξεμπουργκ συνεχίζει: «Στεκόμαστε λοιπόν σήμερα μπροστά στο ίδιο δίλημμα με εκείνο που διατύπωνε ο Ενγκελς πριν από μια γενιά, από σαράντα χρόνια: Είτε θρίαμβος του ιμπεριαλισμού και παρακμή κάθε πολιτισμού, όπως συνέβη στην αρχαία Ρώμη, ερήμωση, παρακμή, ένα τεράστιο νεκροταφείο. Είτε νίκη του σοσιαλισμού, δηλαδή της ένοπλης αγωνιστικής δράσης του διεθνούς προλεταριάτου εναντίον του ιμπεριαλισμού και της μεθόδου του, δηλαδή του πολέμου» (Rosa Luxemburg, "Gesammelte Werke, Dietz Verlag", Berlin 1987, τ. 4, σ. 62).

**Αλλά ποιο είναι αυτό το επίμαχο χωρίο του Ενγκελς; Ούτε οι σχολιαστές των «Απάντων» της Λούξεμπουργκ ούτε όσοι επαναλαμβάνουν σε διάφορα πολιτικά ή θεωρητικά κείμενα το δίλημμα αυτό δεν μας διαφωτίζουν. Με μια πρώτη ματιά στα κείμενα του Ενγκελς που τοποθετούνται στο χρονικό πλαίσιο των σαράντα χρόνων πριν από

το 1915-6 (Marx Engels Werke, Dietz Verlag, Berlin 1987, τ. 18-19) δεν μπορέσαμε να εντοπίσουμε το αρχικό κείμενο.

**Το ίδιο πρόβλημα αντιμετώπισε πριν από 40 χρόνια (άντε πάλι οι τεσσαρακονταετίες) ο γνωστός μαρξιστής συγγραφέας Michael Loewy. Σε άρθρο του σε γαλλικό περιοδικό ο Loewy παρατηρεί ότι ο Ενγκελς δεν έγραψε ακριβώς αυτή τη φράση, αλλά κάτι παρόμοιο στο «Αντί-Ντύρινγκ» (Partisans, no 45, 1969). Το χωρίο έχει ως εξής: «Τόσο οι παραγωγικές δυνάμεις που δημιουργήθηκαν από τον σύγχρονο καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, όπως και το σύστημα της κατανομής των αγαθών που δημιούργησε ο τρόπος αυτός, έχουν έρθει σε οξύτατη αντίφαση με τον ίδιο αυτό τρόπο παραγωγής και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό, που κάνει αναπόφευχτη την ανατροπή αυτού του τρόπου παραγωγής και κατανομής, μια ανατροπή που θα έχει σαν αποτέλεσμα να καταργήσει όλες τις διαφορές των τάξεων, αν δεν θέλουμε να εξαφανιστεί ολόκληρη η σύγχρονη κοινωνία».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 30/5/2009 ΙΟΣ