Με την κρίση χρέους της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο δεύτερο έτος, η έλλειψη ενός καθιερωμένου μηχανισμού για την αντιμετώπισή της γίνεται επικίνδυνη για την ενότητα του ευρώ, της Ευρωζώνης, της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της παγκόσμιας οικονομίας. Προς το παρόν, μόνο η Ελλάδα και η Ιρλανδία υποστηρίχθηκαν από τον κοινό μηχανισμό της Ευρωπαϊκής Ενωσης, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Ομως άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως το Βέλγιο, η Πορτογαλία, η Ισπανία, ακόμα και η Ιταλία, μπορεί να αντιμετωπίσουν απαγορευτικά υψηλά επιτόκια δανεισμού στο κρατικό τους χρέος και γι’ αυτό να αναγκαστούν σύντομα να ζητήσουν τη βοήθεια του μηχανισμού στήριξης. Αλλά αν η έλλειψη εμπιστοσύνης στο δημόσιο χρέος χωρών της Ε. Ε. συνεχιστεί όπως στους τελευταίους εννέα μήνες από την ανακοίνωση του μηχανισμού στήριξης, τα χρήματα του μηχανισμού μπορεί να μην επαρκέσουν για την υποστήριξη όλων των χωρών με ανάγκη ή ακόμα μπορεί να υποχρεωθεί η Γερμανία να αποχωρήσει από το γκρουπ στήριξης.
Αν και διασώθηκε μία φορά, η Ελλάδα αντιμετωπίζει το σχεδόν αδύνατο έργο να δανειστεί από τις κεφαλαιαγορές αρχίζοντας από το τέλος του 2011. Η Ιρλανδία πρέπει να αναδιοργανώσει τις τράπεζές της πριν αντιμετωπίσει το κρατικό χρέος της. Αλλες, μεγαλύτερες χώρες, όπως η Ισπανία, αντιμετωπίζουν σημαντική αβεβαιότητα στον δανεισμό τους. Αν και το πρόβλημα είναι συστημικό, η Ευρωπαϊκή Ενωση το αντιμετώπισε μόνο με βραχυχρόνιες διορθώσεις για τις χώρες που βρίσκονταν μπροστά στις πιο οξείες και επείγουσες κρίσεις. Είναι καιρός για μια συνολική διεξοδική λύση, βασισμένη στην αγορά.
Η Ιστορία μάς παρέχει μια τέτοια λύση με τα «Ομόλογα Brady» (που ονομάστηκαν έτσι από το όνομα του Nicholas Brady που ήταν τότε υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ) που χρησιμοποιήθηκαν για τη λύση των κρίσεων χρέους πολλών λατινοαμερικανικών χωρών στη δεκαετία του 1980 και μετέπειτα. Το 1988 το Μεξικό προσέφερε να ανταλλάξει το υπάρχον χρέος του με νέα, εμπορεύσιμα τριακονταετή ομόλογα, με εγγύηση ένα ομόλογο μηδενικού κουπονιού του αμερικανικού Δημοσίου παρόμοιας διάρκειας, που το Μεξικό αγόρασε από το αμερικανικό Δημόσιο. Το τραπεζικό χρέος ανταλλάχθηκε σε τιμές αγοράς, δηλ. με 30% έκπτωση, και επομένως το ποσό του μεξικανικού χρέους μειώθηκε κατά αυτό το ποσοστό. Δεκαεπτά λατινοαμερικανικές χώρες με υψηλά χρέη και άλλες χώρες ακολούθησαν παρόμοια σχέδια, που τελικά επέτρεψαν σε αυτές να ανακτήσουν πρόσβαση στις κεφαλαιαγορές.
Προτείνουμε η Ελλάδα και άλλες χώρες της Ε. Ε., που έχουν σημαντικά προβλήματα χρέους, να ακολουθήσουν αυτό το μοντέλο, προσφέροντας να ανταλλάξουν το υπάρχον μακροχρόνιο τραπεζικό και κρατικό χρέος τους με νέα τριακονταετή ομόλογα που θα στηρίζονται με ένα τριακονταετές ομόλογο μηδενικού κουπονιού που θα εκδώσει η ΕΚΤ και θα εγγυάται την αποπληρωμή του κεφαλαίου. Αυτά τα ομόλογα μπορούν να ονομαστούν «Ομόλογα Tρισέ» από το όνομα του Ζαν-Κλοντ Τρισέ, προέδρου της ΕΚΤ. Οπως και τα «Ομόλογα Brady», τα νέα ομόλογα θα εκδοθούν σε τιμές αγοράς, αλλά θα ανταλλαγούν με το παλιό χρέος στις αγοραίες τιμές του (που τώρα είναι 70% της ονομαστικής αξίας). Η Ελλάδα μπορεί να χρηματοδοτήσει το ομόλογο-εγγύηση από την ΕΚΤ δεσμεύοντας αποθεματικά ή δανειζόμενη από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Διάσωσης.
Αυτή η ανταλλαγή έχει πολλαπλά πλεονεκτήματα. Πρώτον, είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος αναδιάρθρωσης του χρέους γιατί μειώνει το οφειλόμενο κεφάλαιο, επιμηκύνει τις ημερομηνίες λήξης και μειώνει το κόστος των τόκων. Ολα αυτά επιτυγχάνονται χωρίς να προσφέρεται στις υπερχρεωμένες χώρες bailout (αποζημίωση) από τους φορολογουμένους της Ευρώπης. Δεύτερον, η αναδιάρθρωση θα αποτρέψει τον κίνδυνο να μην μπορεί η Ελλάδα να επανεκδώσει το χρέος της όταν λήγει. Τρίτον, όταν οι αγορές δουν μια λύση στην υπέρμετρη συσσώρευση χρέους σε μια προβληματική χώρα της Ε. Ε., θα εξαλειφθεί η αβεβαιότητα για το πώς άλλες χώρες μπορούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα του χρέους, και έτσι αυτές οι χώρες θα μπορέσουν να προχωρήσουν με τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις που συμφωνήθηκαν με την ΕΚΤ και το ΔΝΤ ως όροι για την παροχή της εγγύησης. Τέταρτον, οι υπάρχοντες δανειστές θα ανταλλάξουν τα ομόλογα που έχουν τώρα με ένα πιο πολύτιμο και πιο ρευστοποιήσιμο ομόλογο, η αξία του οποίου είναι πιο πιθανό να αυξηθεί με τον καιρό. Και τελικά, με επαρκή προσοχή στις μεταρρυθμίσεις και με το κέρδος χρόνου που παρέχει η αναδιάρθρωση, οι χώρες είναι πιο πιθανό, όπως έγινε με τις χώρες που εξέδωσαν «Ομόλογα Brady», να ανακτήσουν την πρόσβαση στις κεφαλαιαγορές.
Ισως το πιο σημαντικό είναι ότι τα «Ομόλογα Τρισέ» παρέχουν μια αποτελεσματική, βασισμένη στην ιστορική εμπειρία, λύση αγοράς, όταν καμιά άλλη αποτελεσματικότερη δεν έχει εμφανιστεί. Οι αγορές δεν έχουν πειστεί ότι η αναδιάρθρωση μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Διάσωσης (ΕΤΔ) μπορεί να δουλέψει. Αλλωστε αυτή η αναδιάρθρωση αντιμετωπίζει σημαντικές πολιτικές αντιδράσεις. Σε αντίθεση με το ΕΤΔ, τα «Ομόλογα Τρισέ» μπορούν να αποκαταστήσουν μια κανονική αγορά για το κρατικό χρέος των ευρωπαϊκών χωρών χωρίς να χρειάζεται οι φορολογούμενοι της Ευρώπης να αποζημιώσουν τις προβληματικές χώρες. Και το πρόγραμμα αυτό μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλες χώρες που βρίσκονται σε παρόμοιες καταστάσεις με την Ελλάδα και την Ιρλανδία. Η λύση των «Ομολόγων Τρισέ» ωφελεί και τις δανειζόμενες χώρες και τους δανειστές. Πρακτικά, η Ε. Ε. δεν έχει άλλη επιλογή.
Η εφαρμογή στο ελληνικό χρέος είναι η εξής: η Ελλάδα χρωστάει περίπου 200 δισ. ευρώ επιπλέον των 110 δισ. που δανείστηκε από τον κοινό μηχανισμό της Ε. Ε., του ΔΝΤ και της ΕΚΤ. Στη διαδικασία έκδοσης των «Ομολόγων Τρισέ», το ελληνικό χρέος μικραίνει κατά 30%, δηλ. κατά 60 δισ., αφού η ανταλλαγή γίνεται στις τιμές της αγοράς και τα ελληνικά ομόλογα αξίζουν τώρα 30% λιγότερο από την ονομαστική τους αξία. Αρα η Ελλάδα παίρνοντας πίσω τα παλιά ομόλογα χρειάζεται να εκδώσει καινούργια «Ομόλογα Τρισέ» συνολικής αξίας 140 δισ. ευρώ. Τα ομόλογα αυτά είναι πολύ υψηλότερης ποιότητας από τα παλιά λόγω της εγγύησης του κεφαλαίου από το ομόλογο της ΕΚΤ που θα αγοράσει η Ελλάδα. Εάν τα «Ομόλογα Τρισέ» πουληθούν με κουπόνι 5%, το ετήσιο κόστος τους θα είναι 2,8% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ). Η εγγύηση του τριακονταετούς ομολόγου της ΕΚΤ θα κοστίσει στην Ελλάδα περίπου 1,5-1,75 δισ. τον χρόνο. Το συνολικό κόστος των «Ομολόγων Τρισέ» (μαζί με την εγγύηση) θα είναι 3,4-3,6% του ΑΕΠ, δηλ. περίπου 8,5-8,75 δισ. τον χρόνο.
Σε αντιδιαστολή, χωρίς αναδιάρθρωση, το χρέος των 200 δισ. θα κοστίσει στην Ελλάδα περίπου 23 δισ. τον χρόνο. Με αναδιάρθρωση με καινούργια ομόλογα χωρίς εγγύηση, το νέο χρέος γίνεται 140 δισ. και θα κοστίσει 16,1 δισ. Αρα η έκδοση «Ομολόγων Τρισέ» θα μειώσει το κόστος δανεισμού της Ελλάδας τουλάχιστον κατά 7,35 δισ. τον χρόνο, δηλ. θα το μειώσει κατά 45%.
Συμπερασματικά, η έκδοση «Ομολόγων Tρισέ» θα βοηθήσει την Ελλάδα να αποφύγει τη χρεοκοπία, θα μειώσει δραστικά το κόστος δανεισμού της, θα ανοίξει τον δρόμο για επαναπρόσβασή της στις κεφαλαιαγορές, θα κερδίσει χρόνο για να κάνει τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις και να ξεφύγει από την οξεία παρατεταμένη κρίση. Παρομοίως, η ίδια λύση (έκδοση «Ομολόγων Τρισέ») μπορεί να εφαρμοστεί στις άλλες υπερδανεισμένες χώρες της Ε. Ε. και να λύσει συνολικά το πρόβλημα της Ευρωζώνης. Και όλα αυτά επιτυγχάνονται χωρίς επιπλέον κόστος των φορολογουμένων της Ε. Ε. και άρα χωρίς μεγάλες πολιτικές αντιδράσεις.
Ν.Oικονομίδης: Professor of Economics, Stern School of Business, New York University, economides@stern. nyu. edu.
Roy C. Smith: Kenneth Langone Professor of Entrepreneurship and Finance, Stern School of Business, New York University
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου