Συνέντευξη Σαμίρ Αμίν* στον Π. Παπακωνσταντίνου
– Βλέπετε ρεαλιστικό τον κίνδυνο ενός παγκοσμίου νομισματικού πολέμου, για τον οποίο γίνεται πολύς λόγος τελευταία; Υπάρχουν αναλογίες με τη δεκαετία του ’30;
– Αυτός ο νομισματικός πόλεμος, όπως τον ονομάσατε, έχει ήδη ξεκινήσει. Δεν μοιάζει, όμως, με εκείνον της δεκαετίας του ’30. Τότε, οι μεγάλες αποικιοκρατικές δυνάμεις ήταν οργανωμένες σε αυτόνομα, ανταγωνιστικά κράτη, τα οποία συγκρούονταν όχι μόνο οικονομικά, αλλά και στρατιωτικά, με αποκορύφωμα τους δύο παγκοσμίους πολέμους. Επομένως, ο νομισματικός πόλεμος που ήρθε μετά το μεγάλο κραχ του 1929 ήταν μια σύγκρουση μεταξύ μεγάλων δυνάμεων. Ηταν μια οδυνηρή διέξοδος, αλλά αναπόφευκτη, αφού το διεθνές νομισματικό σύστημα, που βασιζόταν στην ισοτιμία στερλίνας - χρυσού, δεν ήταν πλέον βιώσιμο.
Σήμερα, η κατάσταση διαγράφεται πολύ διαφορετική. Οι αντιθέσεις μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων του Βορρά δεν είναι τόσο οξείες, αντίθετα υπάρχει αυτό που ονομάζω «συλλογικό ιμπεριαλισμό της Τριάδας» (ΗΠΑ - Ε. Ε. - Ιαπωνία). Επομένως, ο σημερινός «πόλεμος των νομισμάτων» έχει άλλο χαρακτήρα και άλλους στόχους.
Αυτονόμηση
– Εννοείτε την Κίνα;
– Πρωτίστως την Κίνα. Στην εξέλιξη των διεθνών υποθέσεων την πρωτοβουλία δεν την έχει, πλέον, η Δύση, αλλά η Κίνα, η οποία έχει προσεγγίσει άλλες αναδυόμενες χώρες, τη Ρωσία και τα κράτη της Κεντρικής Ασίας στο πλαίσιο του Συμφώνου της Σαγκάης. Ξέρετε, οι Κινέζοι κρατούν χαμηλούς τόνους, φροντίζουν να μην κάνουν πολύ θόρυβο στην εξωτερική τους πολιτική, αλλά προωθούν συστηματικά τις θέσεις τους σε μια περιοχή του κόσμου με τεράστια αποθέματα πρώτων υλών και τρομερό δημογραφικό βάρος.
Υπάρχει λοιπόν μια αυτονόμηση της ραγδαία αναπτυσσόμενης Κίνας από την Τριάδα, που ανησυχεί πολύ τις Ηνωμένες Πολιτείες. Είδατε ότι οι Κινέζοι διαφοροποιούν τα συναλλαγματικά τους αποθέματα, μειώνοντας την εξάρτησή τους από το δολάριο, αγοράζουν χρυσό και ομόλογα διαφόρων χωρών, ακόμη και της Ελλάδας.
– Θα μπορούσε ένας πόλεμος των νομισμάτων να οδηγήσει σε διάρρηξη της παγκοσμιοποίησης;
– Σαφέστατα. Θα οδηγήσει στο τέλος της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και στην ύψωση νέων προστατευτικών φραγμών. Ο νομισματικός πόλεμος θα φέρει και εμπορικό πόλεμο.
– Η κρίση χρέους των περιφερειακών χωρών έριξε σκιές στη σταθερότητα του ευρώ. Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η Ευρωζώνη;
– Η κρίση του ευρώ ήταν απολύτως προβλέψιμη από τη στιγμή που οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποφάσισαν να δημιουργήσουν κοινό νόμισμα χωρίς να έχουν προηγουμένως δημιουργήσει κάτι που να μοιάζει με κοινό κράτος, γεγονός χωρίς ιστορικό προηγούμενο. Οσο για τη διέξοδο, το επιθυμητό θα ήταν, ασφαλώς, μια συνολική επανίδρυση της Ε. Ε. σε προοδευτική κατεύθυνση. Ωστόσο, μια τέτοια επανίδρυση περνάει αναγκαστικά από την αποδιάρθρωση του σημερινού οικοδομήματος της ΟΝΕ, η οποία δεν επιδέχεται διόρθωση. Κι αυτό γιατί η αρχική σύλληψή της, ήδη από τη συνθήκη του Μάαστριχτ, ήταν ακριβώς να θωρακίσει τον νεοφιλελευθερισμό και να αποκλείσει κάθε δυνατότητα αλλαγής. Μπορούμε βέβαια να οραματιζόμαστε ό, τι θέλουμε, στο στυλ «αν η Ευρωζώνη ήταν κάτι διαφορετικό, κάτι πιο όμορφο…», όπως μπορούμε να οραματιζόμαστε ότι ο ουρανός είναι πράσινος και έχει το χρώμα της ελπίδας, αλλά αυτό δεν αλλάζει και πολύ τα πράγματα. Αν οι λαοί δεν αναλάβουν την πρωτοβουλία για μια τέτοια θετική, εποικοδομητική αποδιάρθρωση - επανίδρυση, τότε η λύση που θα επιβληθεί από μόνη της, με καταστροφικό τρόπο, θα είναι η κατάρρευση της Ευρωζώνης και της ίδιας της Ε. Ε.
Μιμητές
– Με δεδομένη, όμως, την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα στην Ευρώπη, αυτό που περιγράφετε δεν ακούγεται ουτοπικό;
– Οχι. Φυσικά, δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι όλες οι ευρωπαϊκές χώρες θα μπουν σε μια τέτοια, προοδευτική διαδικασία απαγκίστρωσης. Κάποιοι θα ξεκινήσουν νωρίτερα από τους άλλους. Ορισμένοι λένε: η καημένη Ελλάδα είναι μια υπερχρεωμένη, μικρή χώρα, επομένως, ακόμη κι αν φύγει από την Ευρωζώνη δεν θα γίνει και τίποτα σπουδαίο. Οχι! Αν η Ελλάδα βγει από το ευρώ, αποκαταστήσει εθνικό έλεγχο στο νόμισμα και στο συνάλλαγμα και επαναδιαπραγματευθεί το χρέος με τους Ευρωπαίους, θα αποτελέσει παράδειγμα που θα βρει μιμητές - π. χ. στην Ισπανία. Αντιθέτως, ουτοπικό είναι να περιμένουμε ότι όλοι θα υπακούουν αιωνίως στα διατάγματα της Γερμανίας.
– Μπορεί όμως μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα να βγει από την Ευρωζώνη χωρίς να προκληθεί οικονομική κατάρρευση και κοινωνική καταστροφή;
– Μα η οικονομική κατάρρευση και η κοινωνική καταστροφή βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη! Η ένταξή σας στην Ευρωζώνη δεν εμπόδισε αυτή την εξέλιξη. Προφανώς, το να βγει κανείς από την Ευρωζώνη δεν είναι κάτι ευχάριστο, κάτι που μπορεί να το αποπειραθεί κανείς ελαφρά τη καρδία. Είναι ένα είδος κατάρρευσης, αλλά αυτό που καταρρέει είναι ένας μύθος. Γνώμη μου είναι ότι η Ελλάδα έκανε λάθος από την αρχή, με την απόφασή της να μπει στην Ευρωζώνη. Αυτή τη στιγμή ο ελληνικός λαός πληρώνει το τίμημα μιας εθνικής μυθολογίας, η οποία καλλιεργήθηκε επί μία εικοσαετία.
– Ο Ντομινίκ Στρος - Καν εμφανίστηκε εγκωμιαστικός για την κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου και αισιόδοξος για τα αποτελέσματα της πολιτικής που ακολουθεί. Εσείς;
– Ακούστε, ο Ντομινίκ Στρος - Καν, αν και μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος, είναι άνθρωπος της κοινωνικής Δεξιάς. Προΐσταται του ΔΝΤ ως κατ’ εξοχήν υπερασπιστής των μεγάλων, μονοπωλιακών συμφερόντων, ιδιαίτερα των Ηνωμένων Πολιτειών. Υποστηρίζει την υποταγή της Ευρώπης, την πλήρη ευθυγράμμισή της με την Αμερική. Οταν ο Γιώργος Παπανδρέου λέει ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος, έχει δίκιο, αλλά θα έπρεπε να συμπληρώσει: δεν υπάρχει άλλος δρόμος μέσα σ’ αυτή την Ευρωπαϊκή Ενωση. Το αποτέλεσμα, όμως, αυτής της δρακόντειας πολιτικής που ακολουθεί θα είναι ο στραγγαλισμός της ελληνικής οικονομίας.
Ερχεται ένα δεύτερο κύμα μετασχηματισμών
– Στο τελευταίο σας βιβλίο περιγράφετε τον καπιταλισμό ως «σύντομη παρένθεση της ανθρώπινης ιστορίας». Ωστόσο, σε πείσμα της κρίσης, δεν φαίνεται να έχει σοβαρό αντίπαλο, ενώ η Αριστερά είναι περισσότερο διασπασμένη και αδύνατη από ποτέ.
– Ετσι είναι, για την ώρα, όπως τα περιγράφετε. Αλλά είσθε Ελληνας και είμαι Αιγύπτιος. Επομένως, έχουμε και οι δύο αίσθηση του ιστορικού χρόνου και έχουμε μάθει να είμαστε υπομονετικοί. Δεν προερχόμαστε από ένα έθνος με Ιστορία τριών αιώνων, όπως οι Αμερικανοί, που έχουν την τάση να πιστεύουν ότι όλα τα προβλήματα της ανθρωπότητας λύνονται μέσα σε πέντε μέρες.
Ο καπιταλισμός κυοφορούνταν επί αιώνες, για να περάσει τη χρυσή εποχή του κατά τον 19ο αιώνα και μετά, από τις αρχές του 20ού, να εισέλθει σε μια πρώτη μακρά περίοδο κρίσης, η οποία γέννησε κρίσεις, πολέμους, μεγάλες σοσιαλιστικές επαναστάσεις και εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα.
Λοιπόν, αυτό το πρώτο κύμα ριζοσπαστικών αλλαγών εξαντλήθηκε προς το τέλος του 20ού αιώνα και, μπορούμε να πούμε, πέθανε πάνω στον τοκετό - όπως είχε συμβεί, άλλωστε, και με την πρώτη προσπάθεια γέννησης του καπιταλισμού, στον Μεσαίωνα. Ο 21ος αιώνας θα φέρει ένα δεύτερο κύμα μετασχηματισμών -δεν λέω επαναστάσεων- που θα μπορούσαν να αλλάξουν θεμελιακά την υπάρχουσα κατάσταση πραγμάτων.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 17/10/2010
*Ο Σαμίρ Αμίν, μια από τις σημαντικότερες μορφές στον χώρο της σύγχρονης πολιτικής οικονομίας, υπήρξε ένας από τους διανοητές που επηρέασαν καθοριστικά τη σκέψη του Ανδρέα Παπανδρέου και από τους πρώτους στους οποίους τηλεφώνησε ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ τη νύχτα του εκλογικού του θριάμβου, την 18η Οκτωβρίου του 1981. Μάλιστα, ο Ελληνας πολιτικός είχε μεταφράσει ή προλογίσει στα ελληνικά σημαντικά βιβλία του Αιγύπτιου θεωρητικού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου