Βίοι και Πολιτείες

Κρις Χούφναγκλ
Ο «Μεγάλος Αδελφός» κρύβεται μέσα στην Google;
Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη χρησιμοποιούν καθημερινά τις υπηρεσίες και τα προϊόντα της. Ισως δεν υπερβάλλουμε αν πούμε ότι κάποιες φορές δεν θυμόμαστε πώς τα καταφέρναμε πριν μπει στη ζωή μας η Google. Αλλά και η Google δεν θα ήταν η Google αν δεν είχε πρόσβαση σε δικές μας προσωπικές πληροφορίες. Γι' αυτό τώρα είναι η στιγμή να συμφωνήσουμε σε νομικούς κανόνες γύρω από το είδος των πληροφοριών που θα επιτρέπεται να συλλέγονται, αλλά και τον χρόνο διατήρησής τους από ιδιωτικές εταιρείες, λέει ο Κρις Χούφναγκλ, διευθυντής του προγράμματος προστασίας προσωπικών δεδομένων του Κέντρου για τον Νόμο και την Τεχνολογία του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ.

Μιλώντας πριν από λίγες ημέρες στο ετήσιο συνέδριο Google Zeitgeist, ο Λάρι Πέιτζ, ο ένας από τους δύο ιδρυτές της Google, είπε ότι αν μειωθεί ο χρόνος διατήρησης των στοιχείων των χρηστών (κάτι που έχει ζητήσει και η Ε.Ε.), ανάμεσα σε άλλα δεινά θα περιοριστεί και η δυνατότητα της εταιρείας να προβλέψει με επιτυχία την εξάπλωση μιας επιδημίας, όπως η γρίπη των χοίρων. Είναι έτσι;

Η περιπέτεια που ξεκίνησε πριν από έντεκα χρόνια, σε ένα γκαράζ στην Καλιφόρνια, γίνεται όλο και πιο ενδιαφέρουσα καθώς η Google αποκτά ακόμη περισσότερους φανατικούς φίλους, ορκισμένους εχθρούς και μπόλικο σασπένς. Σύμφωνα με τους επικριτές της, μέσα σε δέκα χρόνια, η πιο γρήγορα αναπτυσσόμενη εταιρεία στην ιστορία του κόσμου έχει καταφέρει να συγκεντρώσει περισσότερα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα από όσα θα ήταν ικανή να συλλέξει ακόμη και η πιο επιτυχημένη δικτατορία. Ούτε λίγο ούτε πολύ, λένε, ο Μεγάλος Αδελφός μοιάζει με αθώο κουτάβι μπροστά στην Google. Δηλαδή πάνε οι εποχές που η Google ήταν ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες εταιρείες στον κόσμο -είναι όμως υπερβολικά ισχυρή για το δικό μας καλό;

Ο Χούφναγκλ διασκεδάζει με τις υπερβολές που εκτοξεύονται από τότε που άναψε η συζήτηση για την προστασία των δεδομένων μας. «Δεν είναι η πιο ισχυρή εταιρεία στον κόσμο, ακούγονται πολλές υπερβολές. Στον χώρο δραστηριοποιούνται αρκετές επιχειρήσεις με πολύ πιο ισχυρά λόμπι. Απλώς, όπως είναι φυσικό, οι καταναλωτές δεν γνωρίζουν όλους τους μεγάλους παίκτες, πολλοί από τους οποίους είναι εξίσου ισχυροί με την Google», ξεκαθαρίζει.

Πάντως, αν η Google έχει ένα πρόβλημα, αυτό θα 'λεγε κανείς ότι είναι η όλο και πιο συχνή και ηχηρή κριτική στην πολιτική της εταιρείας όσον αφορά την προστασία των προσωπικών δεδομένων.

«Ναι, εδώ και καιρό έμοιαζε ότι αυτό είναι το νούμερο ένα πρόβλημα της Google. Θα έλεγα ότι πρόσφατα μετατοπίστηκε στη δεύτερη θέση -αυτή τη στιγμή φαίνεται ότι η εταιρεία έχει ένα μεγαλύτερο πονοκέφαλο, που οφείλεται στην πρόσφατη αλλαγή στην προσέγγιση της κυβέρνησης του Μπαράκ Ομπάμα σε θέματα αντι-τραστ. Αλλάζει η ερμηνεία του νόμου γύρω από τον θεμιτό και τον αθέμιτο ανταγωνισμό. Ο Ομπάμα είναι αποφασισμένος να τον εφαρμόσει με διαφορετικό τρόπο, περισσότερο επιθετικά. Για όσους χρήστες του Διαδικτύου θεωρούν ότι η Google έχει παραγίνει μεγάλη, αυτά είναι καλά νέα. Η Google είναι όπως ήταν η Microsoft πριν από μερικά χρόνια. Η Microsoft έδινε την εντύπωση ότι είναι ανίκητη, ότι παίζει χωρίς αντίπαλο. Στις αρχές της δεκαετίας του '90 ήταν η εταιρεία που θα κατακτούσε τον κόσμο. Σταδιακά η δύναμή της έφθινε. Νομίζω ότι το ίδιο θα συμβεί με την Google».

πρίγκιπας Κάρολος είναι ανάμεσα στους σελέμπριτι που θεωρούν πολύτιμη μια φωτογραφία με τους ιδρυτές της Google. Εδώ, ο Λάρι Πέιτζ «δεξιώνεται» τον πρίγκιπα, στο πρόσφατο ετήσιο συνέδριο Google Zeitgeist, που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο. πρίγκιπας Κάρολος είναι ανάμεσα στους σελέμπριτι που θεωρούν πολύτιμη μια φωτογραφία με τους ιδρυτές της Google. Εδώ, ο Λάρι Πέιτζ «δεξιώνεται» τον πρίγκιπα, στο πρόσφατο ετήσιο συνέδριο Google Zeitgeist, που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο. Εχετε σχολιάσει ότι ενώ η Google δεν αποφεύγει να απαντά ή να σχολιάζει τα ζητήματα προστασίας προσωπικών δεδομένων, ο λόγος της στερείται ουσίας. Δηλαδή;

«Ακριβώς, καμία ουσία. Οταν καλείται να μιλήσει για τα μέτρα που παίρνει, η εταιρεία συστηματικά λέει πόσο σημαντική θεωρεί την περιφρούρηση της ιδιωτικότητας και την προστασία των δεδομένων των χρηστών. Αλλά δεν επεκτείνεται στους τρόπους και τα μέσα που χρησιμοποιεί ώστε να προστατεύσει τα δεδομένα μας. Ούτε εξηγεί τι συμβαίνει όταν ορισμένες άλλες αρχές της εταιρείας έρχονται σε αντίθεση με τη διακηρυγμένη θέλησή της να προστατεύσει ευαίσθητες πληροφορίες. Θεωρώ, λοιπόν, ότι αντί να επαναλαμβάνει ότι η προστασία των δεδομένων είναι σημαντική, καλό θα ήταν να μας ενημερώνει πώς αντιμετωπίζει τα διλήμματα που προκύπτουν».

Παρ' όλ' αυτά, όλες οι μετρήσεις δείχνουν ότι οι χρήστες των υπηρεσιών της εμπιστεύονται την Google. Λέτε ότι αυτό συμβαίνει διότι δεν γνωρίζουν τι ακριβώς διακυβεύεται ή μήπως αξιολογούν ως υπερβολικές τις ανησυχίες που διατυπώνονται από μερίδα ειδικών;

«Η αλήθεια είναι πως ναι, η εταιρεία παρουσιάζει πολύ καλές επιδόσεις όσον αφορά την εμπιστοσύνη που εμπνέει. Ομως εγώ υποστηρίζω ότι οι άνθρωποι δεν είναι σε θέση να αξιολογήσουν την τακτική που ακολουθούν οι επιχειρήσεις κατά τη χρήση των δεδομένων τους. Γιατί συνήθως κρίνουν με βάση άλλες αξίες και χαρακτηριστικά της εταιρείας, προκειμένου να αποφασίσουν αν αξίζει να την εμπιστευθούν. Να σας δώσω ένα πολύ καλό παράδειγμα -η American Express πολύ συχνά, στις σχετικές έρευνες, αναδεικνύεται η πιο αξιόπιστη επιχείρηση όσον αφορά τη διαχείριση των ευαίσθητων δεδομένων των πελατών της. Ομως αυτή την εμπιστοσύνη η εταιρεία την κερδίζει γιατί έχει άριστο σέρβις. Οχι γιατί προστατεύει τα δεδομένα των πελατών της. Για την ακρίβεια, η American Express κάνει πολύ κακή χρήση των δεδομένων και πολλές φορές έχει χρειαστεί να αντιμετωπίσει πελάτες της στα δικαστήρια. Κάτι που ελάχιστοι άνθρωποι γνωρίζουν».

Οταν η Google και οι χρήστες του Διαδικτύου μιλούν για προστασία προσωπικών δεδομένων, έχουν στο νου τους το ίδιο πράγμα;

«Είναι δύσκολο να πει κανείς... Αυτό είναι γενικώς ένα πρόβλημα στον χώρο -δηλαδή το να πει κανείς με βεβαιότητα αν μιλάμε για το ίδιο πράγμα... Αυτό που εννοεί η Google, για παράδειγμα, είναι ότι η εταιρεία είναι η μόνη που έχει πρόσβαση στα προσωπικά δεδομένα των χρηστών. Οτι δεν μπορεί να τα δει κανείς άλλος πλην της Google. Η οποία επιδιώκει να συγκεντρώσει όσο περισσότερα γίνεται και να τα κρατήσει για το μεγαλύτερο δυνατό χρονικό διάστημα. Δηλαδή, με έναν τρόπο, η εταιρεία θεωρεί ότι δεν παραβιάζεται η ιδιωτικότητα των χρηστών αν εκείνη έχει ευαίσθητες πληροφορίες που τους αφορούν, αλλά μόνο σε περίπτωση που κάποιος τα κλέψει. Είναι σαν να ταυτίζει κανείς την προστασία των δεδομένων με την ασφάλεια».

Τον περασμένο Σεπτέμβριο η Google ανακοίνωσε την ανωνυμοποίηση των διευθύνσεων ΙΡ που συνδέονται με τις αναζητήσεις των χρηστών έπειτα από εννέα μήνες, αντί για δεκαοκτώ, όπως ίσχυε μέχρι τότε. Πόσο σημαντικό είναι αυτό το βήμα;

«Είναι σημαντικό, γιατί η Google αναγνώρισε ότι έπρεπε να κάνει κάποιες υποχωρήσεις. Ομως εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι δεν εφάρμοσε με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο την "ανωνυμοποίηση". Για την ακρίβεια, είναι κάπως δύσκολο να ονομάσεις "ανωνυμοποίηση" αυτό που κάνει. Γιατί διαγράφει μόνο τα τρία τελευταία ψηφία από τη διεύθυνση ΙΡ».

Εχει ενσωματώσει τεχνολογίες προστασίας των προσωπικών δεδομένων στα προϊόντα της;

ο Λάρι Πέιτζ και ο Σεργκέι Μπριν βρίσκονται ακόμη στο τιμόνι της εταιρείας. Μπορεί να λένε ότι είναι καλά παιδιά, αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτε, σημειώνει ο Χούφναγκλ ο Λάρι Πέιτζ και ο Σεργκέι Μπριν βρίσκονται ακόμη στο τιμόνι της εταιρείας. Μπορεί να λένε ότι είναι καλά παιδιά, αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτε, σημειώνει ο Χούφναγκλ «Σε ορισμένα, ναι. Αλλά όχι πάντα αποτελεσματικά. Ας πάρουμε το παράδειγμα της υπηρεσίας GoogleTalk. Ο χρήστης μπορεί να επιλέξει να μη σώζεται το ιστορικό της συζήτησης. Ομως αυτό που συμβαίνει είναι ότι η συζήτηση σώζεται, απλώς ο χρήστης δεν βλέπει το ιστορικό, οπότε νομίζει ότι δεν υπάρχει. Αυτό είναι ένα γενικότερο ζήτημα - είναι εύκολο να κρύψει κανείς από τον χρήστη κάποια στοιχεία, έτσι ώστε να νομίζει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα. Και δεν είναι θεωρητικό -γίνεται. Και πιάνει».

Σύμφωνα με την Google, αν γίνονταν πιο αυστηροί οι κανόνες γύρω από την παρακολούθηση της διαδικτυακής περιήγησης, θα έπρεπε να συμβιβαστούμε με ποιοτικά χαμηλότερες υπηρεσίες. Είναι έτσι;

«Δεν ξέρω, μπορεί πραγματικά να είναι κι έτσι. Η εταιρεία υποστηρίζει ότι οι επιπτώσεις στην υπηρεσία αναζήτησης θα ήταν τεράστιες και δυσάρεστες, αν δεν είχαν τη δυνατότητα να κρατούν για τόσο καιρό το ιστορικό περιήγησης. Από την άλλη, υπάρχουν ανταγωνιστές τους που λένε ότι δεν χρειάζεται να κρατάς αυτά τα στοιχεία περισσότερο από ένα μήνα όλο κι όλο. Δεν μπορώ με σιγουριά να πω τι από τα δύο ισχύει».

Από την άλλη, κανείς δεν μας αναγκάζει να χρησιμοποιήσουμε τις υπηρεσίες της Google.

«Ναι, αυτό είναι αλήθεια. Αλλά τι ανταγωνισμός υπάρχει αυτή τη στιγμή στην αγορά; Η μηχανή αναζήτησης της Google έχει ένα τεράστιο μερίδιο της πίτας παγκοσμίως, αλλά δεν είναι μόνο αυτό -ταυτόχρονα έχει τεράστιες δυνατότητες να εποπτεύει την κίνηση στο Διαδίκτυο. Το Google Analytics [εργαλείο για τη στατιστική ανάλυση ιστοσελίδων] είναι σε θέση να καταγράφει τις διαδρομές σου από ιστοσελίδα σε ιστοσελίδα, ακόμη και αν δεν χρησιμοποιήσεις τις υπηρεσίες της Google -με την προϋποθέση ότι θα επισκεφθείς κάποια από τις διευθύνσεις που κάνουν χρήση του Google Analytics. Τότε το πρόγραμμα περιήγησης του χρήστη φορτώνεται ένα cookie, το οποίο εντοπίζει ανά πάσα στιγμή τη θέση του. Οπότε δεν είναι ακριβές ότι μπορεί ο καταναλωτής να επιλέξει να αποφύγει την Google. Από την άλλη, μπορεί κανείς να μείνει κι όλη μέρα στο κρεβάτι, χωρίς να κάνει τίποτε».

Η Google δεν είχε πάντα την ίδια πολιτική όσον αφορά τη στοχευμένη διαφήμιση. Εχετε πει ότι έχει μεγάλη σημασία η στροφή 180 μοιρών που έκανε η εταιρεία. Γιατί;

«Ναι, έχει τρομερό ενδιαφέρον να δει κανείς ποια ήταν αρχικά η στάση της Google στο ξεκίνημά της, όταν ασκούσε κριτική στη στοχευμένη διαφήμιση, θεωρώντας ότι παραβίαζε την ιδιωτικότητα των χρηστών. Εκανε μάλιστα επίθεση στη Microsoft που την εφάρμοζε. Η Google έλεγε: "Χρησιμοποιήστε εμάς αντί για τη Microsoft, γιατί εμείς κοιτάζουμε μόνο την τελευταία διεύθυνση που επισκεφθήκατε". Κι έπειτα, σιγά σιγά, άλλαξαν πρακτική. Θυμάστε τι λέγαμε νωρίτερα; Οτι δεν είναι κανείς υποχρεωμένος να κάνει χρήση της Google, ότι υπάρχει ανταγωνισμός. Ε, λοιπόν, κάποτε οι άνθρωποι αυτό ακριβώς έκαναν, όταν προτίμησαν την Google αντί της Microsoft. Αλλά όσο περνούσε ο καιρός η Google προχωρούσε σε μικρές, ανεπαίσθητες αλλαγές μέχρι που έφτασε να γίνει σαν τη Microsoft. Θα απαιτούνταν διαρκής επαγρύπνιση ώστε οι χρήστες να αντιλαμβάνονται τις αλλαγές καθώς συνέβαιναν. Η τόσο μεγάλη στροφή της Google στο θέμα της διαφήμισης αρκεί για να συνειδητοποιήσουμε ότι οι πρακτικές των επιχειρήσεων είναι σαν κινούμενοι στόχοι. Κανονικά θα έπρεπε οι καταναλωτές να τις επανεξετάζουν κατά διαστήματα. Αλλά κανείς δεν έχει την όρεξη ή τον χρόνο να το κάνει. Και η Google ξέρει ότι κανείς δεν θα το κάνει». *
Ολοι καλοί είμαστε

Εχετε γράψει ότι όταν συζητάμε για την Google, δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε τις έννοιες του καλού και του κακού.

Γιατί πιστεύετε ότι γίνεται με ηθικούς όρους η συζήτηση;

«Η Google τούς εισήγαγε στη συζήτηση, ήδη από το ξεκίνημά της. Το μότο της Google ήταν "μη γίνεσαι κακός". Και νομίζω ότι για ένα μικρό διάστημα ήταν ευφυέστατο. Αρχισε να δείχνει όλο και λιγότερο ευφυές καθώς η εταιρεία μεγάλωνε, επεκτεινόταν και ερχόταν αντιμέτωπη με περίπλοκα ηθικά διλήμματα. Για παράδειγμα, πώς κάνεις δουλειές στην Κίνα με αυτό το μότο; Δεν είναι απλά πράγματα. Ολες οι εταιρείες που θέλησαν να δραστηριοποιηθούν στην Κίνα αναγκάστηκαν να δεχτούν κάποια λογοκρισία, αυτό είναι το κόστος αν θέλεις να επεκταθείς σε αυτή τη χώρα».
Χρειαζόμαστε νομικούς περιορισμούς

Τα λογισμικά κρυπτογράφησης της αναζήτησης, που καλύπτουν τα ίχνη του χρήστη καθώς σερφάρει, δεν αρκούν ως μέθοδος αυτοπροστασίας;

«Μειώνουν την ταχύτητα, κι αυτό δεν είναι μικρό πρόβλημα. Αλλά πέρα απ' αυτό, δεν είμαι υπέρ της μετακύλισης της ευθύνης εξ ολοκλήρου στον χρήστη. Επιμένω ότι πρέπει άμεσα να κοιτάξουμε τη δομή της Google. Εστω ότι η σημερινή διοίκηση της Google δεν πρόκειται ποτέ να κάνει κακή χρήση των ευαίσθητων πληροφοριών που συγκεντρώνει για εκατομμύρια χρήστες σε όλο τον κόσμο. Ποιος ξέρει ποιοι μπορεί να είναι οι ιδιοκτήτες της εταιρείας σε δέκα ή είκοσι χρόνια; Τότε μπορεί να αλλάξουν και οι κανόνες του παιχνιδιού. Αυτή τη στιγμή η εταιρεία λειτουργεί στη βάση της προτροπής "εμπιστευθείτε μας". Και μπορεί όντως αυτοί οι τύποι να είναι άξιοι της εμπιστοσύνης μας - αλλά σε δύο, σε δέκα ή σε είκοσι χρόνια από τώρα, μπορεί να είναι διαφορετικά τα πρόσωπα που παίρνουν τις αποφάσεις. Ή μπορεί να έχουν αλλάξει οι στόχοι και οι προτεραιότητες της Google. Μπορεί να έχει αλλάξει το επιχειρηματικό μοντέλο».

Για παράδειγμα, πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί;

«Επιτρέψτε μου να κάνω μια παράκαμψη, ώστε να γίνω σαφής -αν κοιτάξουμε πού παίρνουν τις πληροφορίες για τα προσωπικά δεδομένα οι κρατικές υπηρεσίες, θα δούμε ότι τα αγοράζουν από εταιρείες μάρκετινγκ και διαφήμισης που δραστηριοποιούνται και στον χώρο συλλογής προσωπικών δεδομένων των καταναλωτών. Αυτές οι εταιρείες άρχισαν να συγκεντρώνουν προσωπικά δεδομένα σε διαφορετικό πλαίσιο, δεν είχαν απαραιτήτως την πρόθεση να τα πουλήσουν κάποια στιγμή στο κράτος. Η Google, βεβαίως, δεν πουλάει προσωπικά δεδομένα στο κράτος. Αλλά πώς μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι αυτό δεν θα αλλάξει στο μέλλον; Για να διασφαλίσουμε ότι δεν θα συμβεί, πρέπει να εξετάσουμε ποιες θα είναι οι δομές που θα εμποδίσουν μια τέτοια εξέλιξη. Πιστεύω ότι πρέπει να συμφωνήσουμε σε νομικούς κανόνες που θα προβλέπουν το είδος των προσωπικών δεδομένων που επιτρέπεται να συλλέγονται και το χρονικό διάστημα για το οποίο επιτρέπεται να αποθηκεύονται από εταιρείες όπως η Google. Χρειαζόμαστε πλέον νόμους που θα βάζουν ορισμένα σαφή όρια. Προφανώς, οι νομικοί κανόνες γύρω από τη συλλογή και τη χρήση των προσωπικών δεδομένων δεν θα αφορούν ειδικά την Google, αλλά κάθε εταιρεία που θα την ανταγωνιστεί με αξιώσεις στο άμεσο μέλλον. Γιατί είναι ζήτημα χρόνου να συμβεί».
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 30/9/2009