Μπορεί να πτωχεύσουν οι Αμερικανοί;

Οι Ρεπουμπλικανοί παίζουν στο Κογκρέσο με το «αστρονομικό» εθνικό χρέος για να πλήξουν τον Ομπάμα

 

Ενας από τους αμερικανούς δημοσιογράφους που συνόδευσαν την υπουργό Χίλαρι Κλίντον στην Αθήνα έλεγε σε έλληνα συνάδελφό του ότι «ο Παπανδρέου,όπως και ο Μπερλουσκόνι είναι τυχεροί. Η Βουλή και στην Αθήνα και στη Ρώμη ενέκρινε τα σχέδιά τους για τα ελλείμματα.Ο Ομπάμα,δυστυχώς,δεν είχε ως τώρα αυτή την τύχη.Το Κογκρέσο μας τον κρατά μετέωρο». Ο αμερικανός δημοσιογράφος «ανησυχούσε» επειδή, όπως έλεγε, δεν ήταν καθόλου βέβαιος ότι το Κογκρέσο τελικά «θα κάνει αυτό που πρέπει». Δηλαδή, ότι ως τη μεθεπόμενη Τρίτη 2 Αυγούστου το Κογκρέσο θα έχει εγκρίνει την αύξηση του δημοσίου χρέους κατά 4 τρισ. δολάρια με αυτοδανεισμό ώστε να αποφύγει την πτώχευση η Αμερική- να αποφύγει τη «στάση πληρωμών», όπως προτιμούν να την ονομάζουν οι Αμερικανοί. Κανονικά, δεν θα υπήρχε πρόβλημα αφού δεν είναι άλλωστε η πρώτη φορά που το αμερικανικό Δημόσιο έφθασε σε τέτοια κατάσταση, έστω και αν σήμερα το λεγόμενο «εθνικό χρέος» της Αμερικής οδηγήθηκε στο αστρονομικό ποσό των 14,4 τρισ. δολαρίων. Σήμερα όμως το πρόβλημα είναι κυρίως πολιτικό. Οι Ρεπουμπλικανοί που ελέγχουν τη Βουλή και προσβλέπουν με αισιοδοξία να καταλάβουν τον Λευκό Οίκο με τις προεδρικές εκλογές του 2012 θέλουν να εμφανίσουν τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα ανίσχυρο. Απορρίπτουν την πρότασή του για αύξηση του χρέους στο ύψος που οι κρατικές υπηρεσίες υποδεικνύουν και «δεν είναι διατεθειμένοι να εγκρίνουν πάνω από 2 τρισ. δολάρια για μια δεκαετία» κατά δήλωση του Τζιμ Τζόρνταν, του Ρεπουμπλικανού προέδρου της αρμόδιας επιτροπής της Βουλής.

O Ο Λευκός Οίκος και ένα μεγάλο επιτελείο οικονομικών παραγόντων συμφωνεί ότι ο μόνος τρόπος «σωστής και ουσιαστικής» αντιμετώπισης των κολοσσιαίων ελλειμμάτων είναι ο περιορισμός των κρατικών δαπανών σε συνδυασμό με την αύξηση της φορoλογίας. Οι Ρεπουμπλικανοί αντιδρούν στην αύξηση της φορολογίας και δέχονται τη μείωση του προϋπολογισμού κατά 2 τρισ. δολάρια. Ενα 44% των βουλευτών τους εμμένει αταλάντευτα στις θέσεις του και δηλώνει ότι «δεν θα δίσταζε να αφήσει τη χώρα να χρεοκοπήσει» (Αmerican Conservative). Φυσικά, πρόκειται για ρητορικό σχήμα λόγου, γιατί η Αμερική έχει πολλές δικλίδες ασφαλείας για να μη χρεοκοπήσει.
Είναι ωστόσο αμφίβολο αν το «μπάλωμα» των 4 τρισ. δολαρίων που ζητεί ο Ομπάμα λύνει πραγματικά το πρόβλημα της Αμερικής. Το εθνικό χρέος θα συνεχίσει να διογκώνεται, η κυβέρνηση θα δυσκολευθεί να πληρώνει τα χρεολύσιαίσως μάλιστα αναγκαστεί να καταφύγει σε άλλα μέσα-, τα επιτόκια στις διεθνείς αγορές θα αυξηθούν ασφαλώς όπως και τα ασφάλιστρα και τα χρηματιστήρια θα πάθουν νευρικό κλονισμό διαρκείας. Αλλωστε, οι περισσότεροι αναλυτές βλέπουν την τακτική που προσπαθεί να εφαρμόσει ο πρόεδρος Ομπάμα απλώς σαν «μια μετατόπιση της κρίσης στο μέλλον», τουλάχιστον ως τις προεδρικές εκλογές- τις οποίες ο πρόεδρος ελπίζει ότι θα κερδίσει. Πιστεύεται επίσης ότι μετά τις εκλογές οι Ρεπουμπλικανοί «θα προσγειωθούν στην πραγματικότητα» («Τhe Νew Υork Τimes» 12/7).

Το χρέος τριπλασιάστηκε

Ο κάθε Αμερικανός «χρωστάει» 46.132 δολάρια, καθώς το αμερικανικό Δημόσιο είναι χρεωμένο 14,4 τρισ. δολάρια. Πριν από δέκα χρόνια, στις 2 Ιουλίου 2001, το δημόσιο χρέος ήταν κάτω από το ένα τρίτο του σημερινού και ανάλογο ήταν το «χρέος» του κάθε πολίτη.
Η σπάταλη, ανεδαφική διαχείριση του δημοσίου χρήματος και, κυρίως, οι πολεμικοί τυχοδιωκτισμοί του Τζορτζ Μπους στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν με όλα όσα αυτά συνοδεύτηκαν και η παράλληλη μείωση της φορολογίας των εύπορων πολιτών έφεραν αυτό το αποτέλεσμα. Εφεραν την Αμερική στην κρίση πληρωμών- στην «πιο χλευαστική κατάσταση στην οποία περιήλθε ποτέ το αμερικανικό έθνος» έγραψε ο διεθνολόγος Steven Wieting.

ΗΠΑ: 16 ΦΟΡΕΣ ΣΤΟ ΧΕΙΛΟΣ ΤΗΣ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑΣ

Δεν είναι κάτι το πρωτοφανές αυτή η κρίση του εθνικού χρέους της Αμερικής.Από το 1993 ως σήμερα η χώρα έφθασε 16 φορές στα όρια της πτώχευσης,μάλιστα το 1995,επί προεδρίαςΜπιλ Κλίντον,το κράτος έπαυσε να λειτουργεί επί μια εβδομάδα.Τότε αυτό είχε χαρακτηριστεί από τον Λευκό Οίκο«μικρή δημοσιονομική περιπέτεια» και στην Ευρώπη«αμερικανικός εκκεντρισμός».Σήμερα όμως τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα και οι επιπτώσεις της κρίσης αποτελούν απειλή για όλο τον κόσμο.Στάση πληρωμών στην Αμερική για ένα μόνο 24ωρο σημαίνει πτώση από 1,4% ως 2,7% στα πέντε μεγαλύτερα εκτός Αμερικής χρηματιστήρια του κόσμου,έγραψε η αξιόπιστη «Βarron΄s» της Νέας Υόρκης.Και αυτό σημαίνει, μεταξύ άλλων,καθυστέρηση- ακόμη και ματαίωση- καταβολής μισθών σε 620.000 άτομα,στην πλειονότητά τους σε χώρες με καθυστερημένη ή και ανύπαρκτη οικονομία.Στις 3 Αυγούστου,την επομένη της «ημέρας κρίσεως»,το αμερικανικό Δημόσιο πρέπει να στείλει επιταγές 70 εκατ.δολαρίων και αν δεν υπάρχει η έγκριση του Κογκρέσου η Αμερική«θα έχει έναν λογιστικό,οικονομικό και πολιτικό εφιάλτη»,προβλέπουν οι «Financial Τimes».

Ούτε το υπουργείο Οικονομικών ούτε κάποια άλλη κυβερνητική πηγή στην Ουάσιγκτον ανακοίνωσαν ποιοι θίγονται σε περίπτωση χρεοκοπίας,είτε καθυστέρησης στην κάλυψη του ελλείμματος.Το γενικευμένο«όλες οι εκδηλώσεις κρατικής ευθύνης»που ανέφερε ο πρόεδρος Ομπάμα δεν ξεκαθαρίζει τα πράγματα,είναι όμως βέβαιο ότι ακόμη και οι λεγόμενοι «τομείς ασφάλειας» - το Πεντάγωνο,η ΝΑSΑ,τα εργαστήρια υψηλής τεχνολογίας κ.λπ.- θα δεχθούν πλήγματα.Μάλιστα προχθές ένα από τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα της Αμερικής,στην Καλιφόρνια,προειδοποίησε ότι«θα δυσκολευτεί παρά πολύ να συνεχίσει το έργο του (...),ίσως μάλιστα διακόψει σειρά προγραμμάτων αν δεν καταβληθεί η δεύτερη δόση της κρατικής επιχορήγησης ως τις 6 Αυγούστου».

Σπίτια και άνθρωποι μένουν στα... αζήτητα

Ο ταν τον Μάρτιο του 2009 ο ελληνικής καταγωγής ιδιοκτήτης του μεσιτικού γραφείου Αpollo Real Εstate στην Πρόβιντενς του Ροντ Αϊλαντ είδε την αγγελία στην ηλεκτρονική σελίδα του «Globe» της Βοστώνης δεν μπορούσε να πιστέψει στα μάτια του. Μια διώροφη έπαυλη οκτώ κυρίων δωματίων, κατασκευής στις αρχές της δεκαετίας του ΄40, σε οικόπεδο σχεδόν 40 στρεμμάτων στη γειτονική Πολιτεία του Κονέκτικατ, πουλιόταν αντί 6,5 εκατ. δολαρίων. Αυτή η ίδια έπαυλη είχε αγοραστεί 18,8 εκατ. δολάρια από κάποιον μεγαλοδικηγόρο του Μανχάταν. Εκείνος είχε κάνει τότε τα συμβόλαια και το γνώριζε.
Αν η έπαυλη ζητούσε αγοραστή στο ένα τρίτο της τιμής αγοράς πρέπει να ήταν μάλλον η ευτυχής εξαίρεση. Επειδή τα κτίρια- από μονοκατοικίες ως τους μεγάλους ουρανοξύστες της Νέας Υόρκης, του Σικάγου και του Λος Αντζελες- πωλούνται σήμερα ακόμη και στο ένα πέμπτο και ένα έκτο του κόστους τους όταν δεν μένουν επί μήνες απούλητα. Το εντυπωσιακό πολυώροφο κτίριο των «Νew Υork Τimes» στο κεντρικότερο σημείο του Μανχάταν πωλείται από τα μέσα του 2010 αλλά δεν βρίσκει αγοραστή ούτε στο 30% των δολαρίων που θα έπαιρνε αν πουλιόταν το 2008. Η Αfrica Ιsrael, μια από τις μεγαλύτερες κτηματομεσιτικές επιχειρήσεις της Αμερικής, ανακοίνωσε πριν από λίγες ημέρες ότι το πρώτο εξάμηνο του 2011 μπόρεσε να πωλήσει μόνο έντεκα από τα 224 πολυώροφα κτίρια που διαχειριζόταν. Η εταιρεία δεν ανέφερε το ποσό που πωλήθηκαν αλλά μια ανώνυμη πηγή δήλωσε πως « όταν πιάναμε το 35% της τιμής που άξιζε να πουληθεί κάναμε πάρτι».

Αυτό είναι μία μόνο πτυχή της «έλλειψης ρευστότητας», της «δημοσιονομικής κρίσης», της απειλής για «στάση πληρωμών»- που για αρκετά εκατομμύρια Αμερικανών είναι ήδη γεγονός. Υπάρχουν πραγματικά τραγικές περιπτώσεις- και πρόκειται για δεκάδες χιλιάδες- τις οποίες δεν μπορεί να συλλάβει εύκολα ένας μη Αμερικανός. Περισσότεροι από 1.200.000 νέοι και νέες αναγκάστηκαν τον περασμένο Σεπτέμβριο να διακόψουν σπουδές σε πανεπιστήμια και ανώτατα ιδρύματα- ακόμη και τελειόφοιτοιεπειδή οι γονείς τους δεν είχαν τη δυνατότητα να πληρώσουν τα υπέρογκα δίδακτρα. «Εχασαν την όποια οικονομική ευρωστία διέθεταν ως τότε» γράφει η γαλλική «Le Μonde». Οι τράπεζες που ως πρόπερσι παρακαλούσαν και πρόσφεραν « δάνεια υπό απίστευτα ευνοϊκούς όρους» στους σπουδαστές τώρα ζητούσαν και εξακολουθούν να ζητούν «εγγύηση πλήρως ελεγχόμενη», όπως « ενημερώνει πάντα ενδιαφερόμενον» η Ενωση Αμερικανικών Τραπεζικών Ιδρυμάτων. Οκτακόσιες χιλιάδες και πλέον οικογένειες αναγκάστηκαν να μετακομίσουν στον αμερικανικό Νότο όπου το κόστος ζωής είναι χαμηλότερο όταν στις Πολιτείες όπου ζούσαν έχασαν τη δουλειά τους. Στις κεντρικές περιοχές των μεγαλουπόλεων όπου πριν από τρία χρόνια ήταν πολύ δύσκολο να βρεις διαμέρισμα να νοικιάσεις, σήμερα « τα ενοικιαστήρια είναι περισσότερα από τα φύλλα των δέντρων του Γκράμερσι Παρκ», γράφει για τη Νέα Υόρκη το «Village Voice».

Φροντίζοντας να περάσει όσο το δυνατόν απαρατήρητο ο Λευκός Οίκος, απαντώντας σε σχόλια στον Τύπο παραδέχτηκε πριν από λίγες ημέρες ότι «είναι παροδική η καθυστέρηση της επιδότησης των εργαστηριακών ερευνών του Πανεπιστημίου της Μινεσότας» και « ελπίζεται» (!) ότι « τελικώς δεν θα υπάρξει κανένα πρόβλημα στις έρευνες». Οι σχετικές πληροφορίες αναφέρουν ότι πρόκειται για ερευνητικά προγράμματα που άρχισαν στα μέσα της 10ετίας του ΄20 και αφορούν «τροποποιημένες μορφές ενέργειας». Το πρόγραμμα είχε χρηματοδοτηθεί αρχικά με 55 εκατ. δολάρια αλλά πέρυσι περιορίστηκαν σε 14 εκατ. δολάρια και εφέτος... καθυστερούν και αυτά. Το ενεργειακό, ας σημειωθεί, ήταν και παραμένει ζήτημα υψηλής προτεραιότητας για την κυβέρνηση και προσωπικά για τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα.

«Σύγκρουση ουτοπίας και πραγματικότητας»

«Τώρα έρχονται τα δύσκολα για τους Αμερικανούς, καθώς η χώρα τους είναι έτοιμη να διαπράξει ένα από τα λιγότερο απαραίτητα δημοσιονομικά σφάλματα της παγκόσμιας ιστορίας.Στην Αμερική οι ουτοπιστές Ρεπουμπλικανοί θέλουν να συντρίψουν το κράτος που προέκυψε από τη δεκαετία του ΄30,επί Ρούζβελτ,και από τον τελευταίο πόλεμο.Δεν θέλουν να δουν ότι αυτοκαταστρέφονται.Αγνωστο πώς θα τελειώσει αυτή η σύγκρουση μεταξύ ουτοπίας και πραγματικότητας».

Μartin Wolf («Τhe Financial Τimes», 12/7)