Είναι ένας από τους μεγαλύτερους πολιτικούς φιλοσόφους της εποχής μας. Ακόμη, θεωρείται ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους του αγγλοσαξονικού ρεπουμπλικανισμού, φιλοσοφικού ρεύματος που αντιτίθεται στον νεοφιλελευθερισμό. Στη συνέντευξή του στην «Ε», ο Φίλιπ Πέτιτ εξηγεί πώς αντιλαμβάνεται την έννοια της ελευθερίας, μιλά για τον Θαπατέρο, τον Λίνκολν, τον Μοντεσκιέ και επισημαίνει με έμφαση ότι ο εκδημοκρατισμός μιας κοινωνίας ορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το πώς αυτή αντιμετωπίζει τους φυλακισμένους της
«Πιστεύω ότι όντως η ιρλανδική καταγωγή μου με επηρέασε στο θέμα αναζήτησης μιας θεωρίας για την ελευθερία», παραδέχεται ο σημαντικός πολιτικός φιλόσοφος Φίλιπ Πέτιτ (βλ. και το βιβλίο του «Θεωρία της ελευθερίας», εκδ. Πόλις)
Θαπατέρο και Πέτιτ συζητούν κατά τη διάρκεια της συνεργασίας τους
Πώς σχετιστήκατε με τον Θαπατέρο;
«Οταν ο κ. Θαπατέρο ανέβηκε στην εξουσία του Σοσιαλιστικού Κόμματος, ήθελε πολύ να ενοποιήσει τις σοσιαλδημοκρατικές ιδέες γύρω από κάποιες βασικές αρχές. Και ανακάλυψε το βιβλίο μου "Ρεπουμπλικανισμός", στο οποίο προσπαθώ να προσεγγίσω την έννοια της ελευθερίας μέσα από την παράδοση της ΑΘήνας, της Ρώμης, τους μεσαιωνικούς χρόνους κ.λπ. Οταν ήρθε στην εξουσία τον Μάρτιο του 2004, με κάλεσε να δώσω μια διάλεξη στη Μαδρίτη, πάνω στις αρχές της ρεπουμπλικανικής σοσιαλδημοκρατίας. Εγώ, κατά τη διάρκεια του λόγου μου, είπα ότι τα πράγματα για έναν φιλόσοφο είναι ευκολότερα από ό,τι για έναν πολιτικό, γιατί ο φιλόσοφος μιλά για τις θεωρητικές αρχές αλλά ο πολιτικός πρέπει να τις εφαρμόσει. Μάλιστα γύρισα και απευθυνόμενος στον κ. Θαπατέρο, που στεκόταν δίπλα μου, του είπα: «Εσύ θα βρεις δυσκολίες σε αυτή σου την προσπάθεια». Εκείνος αντιμετώπισε την παρατήρησή μου με ενθουσιασμό, θεωρώντας την πρόκληση. Και με προσκάλεσε δημόσια, μπροστά σε ένα πολύ μεγάλο κοινό, να αξιολογήσω τη διακυβέρνησή του. Εξι μήνες πριν από τις επόμενες εκλογές κυκλοφόρησε το βιβλίο μου για τον Θαπατέρο, με μια μεγάλη συνέντευξή του. Αλλά την περίοδο που έγραφα το βιβλίο δεν τον συμβούλευα γιατί, προκειμένου να τον αξιολογήσω, έπρεπε να κρατήσω μια απόσταση από εκείνον. Θεώρησα ότι η πρώτη του θητεία στην κυβέρνηση ήταν αξιοσημείωτη κι έτσι ο Τύπος έγραψε ότι του έβαλα 9/10. Υστερα από αυτά, έγινα σύμβουλός του, θα τον συναντήσω μάλιστα τον Ιούλιο».
Στην Ευρώπη, η σοσιαλδημοκρατία συνδέεται περισσότερο, στο μυαλό των ανθρώπων, με το Δημοκρατικό Κόμμα της Αμερικής. Ωστόσο εσείς λέτε ότι ο βασικός κορμός της σοσιαλδημοκρατίας είναι ο ρεπουμπλικανισμός.
«Πρόκειται για μια μεγάλη και μπλεγμένη ιστορία. Ολοι αυτοί οι όροι, φιλελεύθερος, δημοκρατικός, ρεπουμπλικανός, χρησιμοποιούμενοι σε διαφορετικά πεδία, αντιμετατίθενται. Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα στις ΗΠΑ είναι συνδεδεμένο με τον Λίνκολν και την απελευθέρωση των σκλάβων, γεγονότα τα οποία όλοι χειροκροτούμε. Και η ρεπουμπλικανική φιλοσοφία του Λίνκολν συνδέεται με τους θεμελιωτές της αμερικανικής δημοκρατίας, τους οποίους και πάλι επικροτούμε αφού, για τους καιρούς τους, ήταν καταπληκτικοί άνθρωποι. Αλλά στα επόμενα 150 χρόνια το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα μετατράπηκε στο κόμμα των συντηρητικών. Συνεπώς ο τίτλος δεν σημαίνει τίποτε. Κατά τον ίδιο τρόπο στην Ευρώπη ο όρος "φιλελευθερισμός" παραπέμπει στη Δεξιά αλλά στην Αμερική στην Αριστερά».
Οι σπουδές σας στην Εγκληματολογία σας βοήθησαν με κάποιον τρόπο στη μετέπειτα διαμόρφωση των πολιτικών σας θεωριών;
«Εγραψα ένα βιβλίο με υπότιτλο "Η ρεπουμπλικανική θεωρία της εγκληματολογίας". Κι ένας από τους λόγους για τους οποίους ενδιαφέρθηκα για την εγκληματολογία πηγαίνει πίσω στον Μοντεσκιέ, ο οποίος είναι ρεπουμπλικανός, με την έννοια που είμαι κι εγώ. Ο Μοντεσκιέ έκανε μια πολύ ενδιαφέρουσα παρατήρηση. Είπε: "Μια κοινωνία που ενδιαφέρεται για την ελευθερία πρέπει να ενδιαφέρεται και για την ελευθερία των παραβατών της», εννοώντας το πώς αυτοί αντιμετωπίζονται στην κοινωνία. Και πιστεύω ότι κάποιες από τις χειρότερες παραβιάσεις της ελευθερίας στο επίπεδο τής μη κυριαρχίας συμβαίνουν στις φυλακές. Οπου ο δεσμοφύλακας είναι ο άρχων τής υπόθεσης και ασκεί την εξουσία του στους κρατουμένους. Ενίοτε, κάποιες περιπτώσεις κακομεταχείρισης κρατουμένων έρχονται στο φως αλλά δεν είναι ασφαλώς οι μοναδικές. Πάνω κάτω το ίδιο συμβαίνει σε όλες τις φυλακές, σε όλες τις χώρες του κόσμου. Συνεπώς εάν ενδιαφέρεσαι για την ελευθερία ως μη κυριαρχία, τότε ενδιαφέρεσαι και για το πώς οργανώνουμε τις φυλακές μας αλλά και, ευρύτερα, το πώς οργανώνουμε τα δικαστήριά μας και πώς ασχολούμαστε με το έγκλημα».
Μιλάμε για την ελευθερία της δημοκρατίας, όμως πόσο ελεύθερος μπορεί να θεωρηθεί ένας λαός ο οποίος ναι μεν ψηφίζει κάθε 4 χρόνια για να εκλέξει κυβέρνηση αλλά πέραν τούτου σχεδόν ουδέν;
«Συμφωνώ ότι οι εκλογές δεν είναι αρκετές από άποψη πολιτικής ελευθερίας. Αλλά τις θεωρώ απαραίτητες. Είναι πολύ σημαντικό οι άνθρωποι που διαχειρίζονται την εξουσία να τοποθετούνται εκεί μέσα από μια ανοιχτή ανταγωνιστική διαδικασία. Και νομίζω ότι όλοι συμφωνούμε σε αυτό. Ακόμη κι ο Μάντισον, ένας από τους Αμερικανούς ιδρυτές που ήταν ρεπουμπλικανός μιλά για "εκλέξιμο δεσποτισμό", δηλαδή εκλέγεις τον τύραννό σου για τα επόμενα 4 χρόνια. Συνεπώς θεωρώ απαραίτητο να υπάρχουν άλλου είδους περιορισμοί στην κυβέρνηση, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να ελέγχουν τις κυβερνήσεις και πέραν των εκλογών. Ετσι, έχεις την αντιπολίτευση στο Κοινοβούλιο, έχεις την ελευθερία του Τύπου, που κριτικάρει την κυβέρνηση, ελευθερία λόγου και κριτικής, έχεις επιτροπές δικαιωμάτων ή το ευρωπαϊκό δικαστήριο δικαιωμάτων. Ομως το πιο σημαντικό απ' όλα που πρέπει να έχεις, όπως έχουν οι περισσότερες δημοκρατίες, είναι κοινωνικά κινήματα, γκρουπ δημοσίων συμφερόντων όπου οι άνθρωποι μπορούν να συμμετέχουν και που αυτά τα γκρουπ, όπως η Γκρινπίς ή τα γυναικεία κινήματα ή τα κινήματα για τα δικαιώματα των φυλακισμένων ή τα καταναλωτικά κινήματα, να μπορούν να επιτηρούν τις κυβερνήσεις και να "σφυρίζουν" όταν βλέπουν ότι οι κυβερνήσεις δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες του λαού σε οποιαδήποτε περιοχή δικαιωμάτων του. Εκλέγεις την κυβέρνηση αλλά μετά μπορείς να τη δοκιμάσεις με όλους αυτούς τους τρόπους. Εν τέλει, απλώς και με την ανυπακοή αν χρειαστεί. Η κυβέρνηση πρέπει να εκτίθεται σε αυτή τη συνεχή πρόκληση».
Το γεγονός της ιρλανδικής καταγωγής σας έχει παίξει ρόλο στην ενασχόλησή σας με το θέμα της ελευθερίας;
«Είναι γνωστό ότι επί εκατοντάδες χρόνια οι Ιρλανδοί χωρικοί έπρεπε να κρατούν χαμηλά το κεφάλι τους απέναντι στο Αγγλο κύριό τους, να μην μπορούν να τον κοιτάξουν στα μάτια. Κι αυτή είναι μια πολύ ισχυρή εικόνα στην ιρλανδική λογοτεχνία. Η αίσθηση της ανελευθερίας. Να μην μπορείς να περπατάς ορθός ή να κοιτάς στα μάτια αυτούς που είναι αφέντες σου. Οπότε, ποιος ξέρει, ίσως αυτό κάπως να με έχει επηρεάσει στον ορισμό που δίνω στην ελευθερία ως μη κυριαρχία...». *
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου